Luc Ferry
Γάλλος καθηγητής Φιλοσοφίας
διάσημος συγγραφέας
Με μεταφράσεις του
σε 25 ξένες γλώσσες
Εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ
Λ. ΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ
Μετάφραση:
Τάσος Μπέτζελος, 2008
Φιλοσοφική πραγματεία
για τις νεότερες γενιές
τελευταίο (τωρινό) κείμενο από το 6ο κεφάλαιο με τίτλο: «ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ». Για να αναφερθεί στο μείζων ερώτημα «αν η αποδόμηση αντιστρέφεται σε ΚΥΝΙΣΜΟ, αν η κριτική στα «ΕΙΔΩΛΑ» ΙΕΡΟΠΟΙΕΙ τον κόσμο υπό τη σημερινή του μορφή, και πως μπορούμε να την ξεπεράσουμε…. Με την έλευση του «κόσμου της τεχνικής», την απόσυρση του νοήματος και τη διαφορά ανάμεσα στη σύγχρονη επιστήμη και τη σύγχρονη τεχνική…. με το θάνατο των μεγάλων ΙΔΕΩΔΩΝ ή την εξάλειψη των σκοπών προς όφελος των μέσων.
Με δύο πιθανές κατευθύνσεις για τη σύγχρονη φιλοσοφία: να μετατραπεί σε τεχνικό γνωστικό κλάδο» του Πανεπιστημίου ή να στοχαστεί εκ νέου τον ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟ μετά την αποδόμηση. Για να διατυπωθεί το αυτοερώτημα: «Για ποιο λόγο να προσπαθήσουμε να ξανααποδομήσουμε τις βάσεις ενός νέου ανθρωπισμού απηλλαγμένου από τα «είδωλα» της νεότερης μεταφυσικής; Με αποτυχία του ΥΛΙΣΜΟΥ και άλλα σημαντικά θέματα στα οποία θα επανέλθουμε ως απαραίτητα μετά τις αρχές του 2018.
ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΝΑ ΛΥΣΟΥΝ ΤΩΡΑ
ΟΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΑ ΜΕ ΕΚΕΙΝΑ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩΝΑ
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του Luc Ferry με γενικό τίτλο «ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ» και υπότιτλο: Φιλοσοφική πραγματεία για τις νεότερες γενιές ο συγγραφέας έδωσε τον τίτλο: «ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ» με υπότιτλο «Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ». Για να πει, κατ’ αρχήν, ότι,: ασφαλώς είναι δικαίωμα του καθενός να νοσταλγεί «επιστροφή στο παρελθόν, όπως στον Διαφωτισμό, ή τη Δημοκρατική ιδέα. Όμως, ο’ αυτά δεν είναι παρά μια προσωπική στάση ζωής, ένα είδος αυτοπροβολής που αδιαφορεί για τον χρόνο που έχει κυλήσει, σαν αυτός ο τελευταίος να είναι κενός, ασήμαντος και μη γενόμενος… πράγμα που ασφαλώς δεν ισχύει… αλλά τα προβλήματα που έχουν να λύσουν οι Δημοκρατίες δεν είναι ίδια με εκείνα του 18ου αιώνα…
Τώρα, έχουν αναδυθεί νέες μορφές κοινοτισμού και οι προσδοκίες έχουν αλλάξει, ενώ, οι σχέσεις μας με την εξουσία και οι καταναλωτικές μας συμπεριφορές δεν είναι πια οι ίδιες.
Η ΠΡΟΟΔΟΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΛΛΟ ΣΤΟΧΟ ΑΠΟ ΕΚΕΙΝΟ
ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΤΗΣ
Για να επικρατήσει η μετάβαση από την επιστήμη στην τεχνική: Με το θάνατο των μεγάλων ιδεωδών ή την εξάλειψη των σκοπών προς όφελος των μέσων με την έννοια της προόδου να αλλάζει εντελώς νόημα σ’ αυτό το νέο πεδίο γενικευμένου ανταγωνισμού της παγκοσμιοποίησης.
Για να έχουν απομακρυνθεί τα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα από υπερβατικά ιδεώδη. Όπου, η πρόοδος δεν έχει άλλο στόχο από εκείνον του εαυτού της.
Για να έχουμε καταλήξει να λειτουργήσει ην οικονομία της εξέλιξης του Δαρβίνου, με βάση τη φυσική επιλογή του, σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου ανταγωνισμού. Με αυτό να σημαίνει ότι μια επιχείρηση (ή και μια χώρα ακόμη) που δεν προοδεύει καθημερινά, είναι καταδικασμένη να πεθάνει. Όμως, επαναλαμβάνουμε, ότι αυτή η πρόοδος δεν έχει άλλο στόχο από εκείνον που δεν επιδιώκει τίποτα περισσότερο παρά να μείνει όρθια στον αγώνα δρόμου με τους υπόλοιπους ανταγωνιστές του.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ, ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΑΝΤΙ ΕΥΤΥΧΙΑΣ…;
Αλλά σ’αυτές τις συνθήκες είναι επόμενο να υπάρχει μια ασταμάτητη ανάπτυξη της τεχνικής η οποία στοχεύει στην οικονομική άνθηση και χρηματοδοτείται εν πολλοίς απ αυτήν.
… Αλλά αυτή η άποψη, σε αντίθεση με τον διαφωτισμό και τη φιλοσοφία του 18ου αιώνα αποσκοπούσαν στη χειραφέτηση και στην ευτυχία των ανθρώπων. Όμως όλη αυτή η τεχνοκρατία της διαρκούς προόδου διευκόλυνε λειτουργικά το κοινωνικό γίγνεσθαι του ανθρώπου, ενώ, επέβαλλε καταστάσεις δυστυχίας αντί ευτυχίας.
Με το σύμπαν του παγκοσμιοποιημένου συναγωνισμού να είναι όντος «τεχνικό».
Με την ευρύτερη έννοια του όρου, επειδή η επιστημονική πρόοδος παύει ουσιαστικά να προσβλέπει σε στόχους που βρίσκονται έξω και πάνω από αυτήν που εξακολουθεί τη δική της Λογική. Όμως, με αυτή τη Λογική της εξαφάνισης των σκοπών.
Προς όφελος της Λογικής των μέσων δημιουργείται η Νίκη της τεχνικής.
ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΕΙΔΟΣ ΔΕΝ ΞΕΡΕΙ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΕΙ
Όμως, σ’αυτή τη Νίκη βρίσκεται η τελευταία διαφορά που χωρίζει από τον Διαφωτισμό, που αντιπαραθέτει τον σύγχρονο κόσμο στον κόσμο των Νεότερων χρόνων.
Μέσα στα πλαίσια του οποίου δεν μπορεί πλέον βάσει της λογικής να είναι βέβαιος ότι αυτές οι καταιγιστικές και ανεξέλεγκτες αλλαγές με τις ασταμάτητες διεργασίες, που δεν εντάσσονται πλέον σε κανένα κοινό σχέδιο, μας ΟΔΗΓΟΥΝ με ΑΣΦΑΛΕΙΑ στο ΚΑΛΥΤΕΡΟ αύριο; Οι οικολόγοι έχουν σοβαρές αμφιβολίες γι’ αυτό, οι πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης το ίδιο, καθώς και πλήθος Δημοκρατικών-Φιλελεύθερων. Μα αποτέλεσμα για πρώτη φορά στην ιστορία της ζωής, ένα έμβιο είδος (ο άνθρωπος) να έχει τα μέσα, να καταστρέψει τον πλανήτη, (και, το ανθρώπινο είδος, να μην γνωρίζει που πηγαίνει).
Με τις δυνάμεις που έχει να μετασχηματίσει και αν χρειαστεί να καταστρέψει τον κόσμο να είναι εφεξής ΓΙΓΑΝΤΙΕΣ…
ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΝΕΕΣ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΙΔΕΩΔΗ ΓΙΑ Ν’ΑΝΑΚΤΗΣΟΥΜΕ ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Αλλά, όπως θα συνέβαινε σ’ ένα γίγαντα με μυαλό βρέφους, είναι αποσυνδεδεμένος από κάθε προβληματισμό περί σύνεσης – από τον οποίο δεν σταματά να απομακρύνεται με γοργά βήματα η φιλοσοφία, κυριευμένη καθώς είναι, κι αυτή επίσης από το πάθος της τεχνικής…. Για να πει χαρακτηριστικά στη σελ. 256, ο Luc Ferry ότι: «Το πρόβλημα δεν είναι πλέον «ΑΛΙΜΟΝΟ, να θρυμματίσουμε ακόμα περισσότερο τα ισχνά «πήλινα» πόδια, των αξιοθρήνητων ιδεωδών που περνούν τελείως απαρατήρητα, καθώς είναι εύθραυστα και ασταθή, αλλά και ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ δεν είναι πλέον να στραφούμε ενάντια σε εξουσίες εφεξής ανεύρετες στον βαθμό που η πορεία της ιστορίας έχει πλέον καταστεί μηχανική και ανώνυμη.
Αλλά αντιθέτως είναι ανάγκη α επινοήσουμε ΝΕΕΣ ΙΔΕΕΣ και μάλιστα ΝΕΑ ΙΔΕΩΔΗ, προκειμένου να ανακτήσουμε μια ελάχιστη ικανότητα στην πορεία επίδρασης του κόσμου.
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ
Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΑΛΛΑ
Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΗΣ
Γιατί το πραγματικό πρόβλημα δεν έγκειται πλέον στο ότι την πορεία του κόσμου οι λαοί καθοδηγούνται υπογείως από κάποιους ισχυρούς, αλλά, αντιθέτως στο ότι έχει ξεφύγει πλέον από τον έλεγχο όλων μας συμπεριλαμβανομένων και των ισχυρών. Με αιτία της δυσφορίας να μην είναι πλέον τόσο η ΕΞΟΥΣΙΑ, όσο η ΑΠΟΥΣΙΑ της.
Με τις Δημοκρατίες α υποτάσσονται μοιραία στη δομή του κόσμου ως τεχνική.
Στις τελευταίες σελίδες του κειμένου από τη σελ. 260-307 με τίτλο «μετά την αποδόμηση» ο συγγραφέας αναφέρεται στο περιεχόμενο σημαντικών υποτίτλων, όπως:
1) Για ποιόν λόγο να προσπαθήσουμε να σκεφτούμε μετά την αποδόμηση, τις βάσεις ενός ανθρωπισμού απαλλαγμένου από τα «είδωλα» της νεότερης μεταφυσικής; και η Αποτυχία του ΥΛΙΣΜΟΥ.
2) Θεωρία προς μια πρωτότυπη προβληματική της υπερβατικότητας.
3) Για τη θεωρία ως αναστοχασμό.
4) Μια ηθική βασισμένη στην ιεροποίηση του άλλου: Η ιεροποίηση του ανθρώπινου στοιχείου.
5) Να ξανασκεφτούμε το ζήτημα της σωτηρίας: και σε τι ωφελεί να γερνάμε;
6)Το πένθος για ένα αγαπημένο πλάσμα, εν είδει συμπεράσματος
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ
Ο ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΑΠΟ
ΤΟΝ ΥΛΙΣΜΟ
Με όλα αυτά τα ενδιαφέροντα σημεία θα ασχοληθούμε, συνολικά από τις αρχές του καινούργιου χρόνου που τόσο η χώρα μας όσο και η Ευρώπη, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Ρωσία, Κίνα, άπω Ανατολή, θα αντιμετωπίσουν κρίσιμα θέματα στη δύναμη μιας σύγχρονης αποδόμησης, παραμερίζοντας το ΜΕΤΑ ερώτημα της Σωτηρίας.
Όμως, όποιος δεν είναι πιστός, όποιος δεν μπορεί α αρκεστεί στις επιστροφές, ούτε να μείνει δέσμιος της «σφυροκοπούσης» σκέψης οφείλει, να απαντήσει στην πρόκληση μιας σοφίας ή μιας πνευματικότητας.
Αλλά ένα τέτοιο εγχείρημα προϋποθέτει να διαχωρίσουμε τη θέση μας από τον σύγχρονο ΥΛΙΣΜΟ.
Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΑΟΥΣΒΙΤΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΦΡΙΚΑΛΕΟΤΗΤΕΣ
Δηλαδή από την απόρριψη όλων των υπερβατικών ιδεωδών….. από την αγωγή τους σε παραπλανητικά γεγονότα της φύσης και της ιστορίας…. με τη δημιουργία του ανανεωμένου υλισμού.
Με την ελπίδα να αποτελεί πολύ περισσότερο μια δυστυχία, παρά μια ευεργετική αρετή, από αυτή την άποψη ο υλισμός είναι πράγματι μια φιλοσοφία της ευτυχίας.
Όπου, όταν όλα βαίνουν καλώς, ποιός άραγε δεν θα ενέδιδε ευχαρίστως στην γοητεία του,
Όταν, όμως, σηκώνεται η θύελλα, μπορούμε ακόμα να τον ακλουθούμε.
Αλλά, είναι παράλογο ή ανήθικο να λέμε ότι πρέπει να Αγαπάμε το πραγματικό σε κάθε περίσταση…
Γιατί τι νόημα μπορεί να έχει το κέλευσμα του amor fati, η απόλαυση της χαράς της στιγμής, η ιδέα του περίφημου carpe diem – άδραξε τη μέρα-»
Όμως, όλα αυτά τα διδάγματα τι νόημα μπορούν να έχουνε στην περίπτωση του Αουσβιτς (ή των τωρινών φρικαλεοτήτων) σ’ Ανατολή-Δύση, Νότο και Βορρά;
Για να πει ο διάσημος συγγραφέας ότι:
«Έχοντας σταθμίσει όλα τα δεδομένα, προτιμώ να στρατευτώ στην κατεύθυνση ενός ανθρωπισμού που θα είχε την τόλμη να επωμιστεί πλήρως το πρόβλημα της υπερ-βατικότητας, γιατί γι’ αυτό πρόκειται, επί της ουσίας η σκέψη του ανθρώπου αδυνατεί α αγνοήσει την έννοια ελευθερίας, όπως την συναντήσαμε στον Ρουσσώ και στον Καντ.
Δηλαδή την ιδέα ότι «Υπάρχει κάτι μέσα μας που τείνει να υπερβεί τη φύση και την ιστορία» όπως, ήδη αναφέραμε προηγούμενα. Και τούτο διότι σε αντίθεση με ότι προτείνει ο Υλισμός αδυνατούμε να δεχτούμε ότι αυτές (φύση και ιστορία) καθορίζουν ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΑ τις πράξεις.
Για να πούμε ότι η ψευδαίσθηση βρίσκεται λιγότερο στη ελευθερία και περισσότερο στον ίδιο τον Υλισμό…
Όμως, αν θέλουμε να ξεπεράσουμε τον υλισμό προκειμένου να προχωρήσουμε παρακάτω, θεωρείται κυριολεκτικά «αδιανόητο» αφού είναι φορτωμένος με λογικές αντιφάσεις για να μην είναι αποδεχτός ως τρόπος σκέψης, αφού το πρόβλημα που τον ταλανίσει να μην έγκειται στο ότι δεν καταφέρνει ποτέ να στοχαστεί τον ίδιο του τον ΣΤΟΧΑΣΜΟ….
