Την ανάγκη εντοπισμού και ίδρυσης νέων λατομικών περιοχών στην Κρήτη για την κάλυψη των μελλοντικών αναγκών επισημαίνει το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ).
Σύμφωνα με το ΙΓΜΕ, τα συνολικά αποθέματα αδρανών υλικών στο νησί ανέρχονται σήμερα σε 172 εκατομμύρια τόνους, ενώ οι ανάγκες της Κρήτης σε βάθος τριακονταετίας «αγγίζουν» τα 321 εκατομμύρια τόνους.
Τα στοιχεία αυτά παρουσίασαν, μεταξύ άλλων, στα Χανιά τα στελέχη της Περιφερειακής Μονάδας Κρήτης του ΙΓΜΕ Βαγγέλης Ζουρμπάκης (μηχανικός μεταλλείων) και Γιάννης Κοϊνάκης (γεωλόγος), στη διάρκεια εσπερίδας με θέμα «Βιώσιμη Διαχείριση Αδρανών, που διοργάνωσαν πρόσφατα το Πολυτεχνείο Κρήτης και το Τμήμα Δυτικής Κρήτης του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας.
Στην εισήγησή τους, οι κύριοι Ζουρμπάκης και Κοϊνάκης τονίζουν, παράλληλα, ότι είναι προβληματική η χωρική και ποσοτική κατανομή των λατομικών περιοχών στην Κρήτη, αφού υπάρχουν λατομεία μακριά από τα κέντρα κατανάλωσης και, αντίστοιχα, κέντρα κατανάλωσης μακριά από ποιοτικά ή επαρκή λατομικά υλικά.
Κατά συνέπεια, σύμφωνα με τους ίδιους, «η υπό διαμόρφωση νέα μεταλλευτική νομοθεσία πρέπει να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα θέτοντας ουσιαστικές παραμέτρους για τη χωροθέτηση της λατομικής δραστηριότητας εξασφαλίζοντας την κοινωνική συναίνεση και προστατεύοντας το περιβάλλον. Έτσι ώστε, όπου αντικειμενικά δεν πρέπει να γίνει λατομείο να μη γίνεται, αλλά όπου πρέπει και πληρούνται οι προϋποθέσεις να γίνεται».
Οι κύριοι Ζουρμπάκης και Κοϊνάκης αναφέρουν ενδεικτικά ότι «στον Νομό Λασιθίου αν και έχει χωροθετηθεί και δημοπρατηθεί δημόσια λατομική περιοχή εδώ και 15 χρόνια, δεν έχει ακόμα λειτουργήσει. Αυτό είναι συνέπεια αφενός αντιδράσεων τοπικών κοινωνιών και αφετέρου έλλειψης ευελιξίας της διοίκησης».
Επίσης, σημειώνουν, ότι «στον Νομό Ρεθύμνης, που κρίθηκε αναγκαία η ίδρυση νέας λατομικής περιοχής, προέκυψαν έντονες αντιδράσεις από κοινωνικούς φορείς και μάλιστα σε περιοχή που πληρούσε σαφώς την αυστηρότατη νομοθεσία. Επίσης, σε όλους τους Νομούς κατά καιρούς έχουν υπάρξει κοινωνικές αντιδράσεις στη χωροθέτηση λατομικών περιοχών, (Κάντανος Χανίων, Βιάννος Ηρακλείου κ.λπ.)».
Οι κύριοι Ζουρμπάκης και Κοϊνάκης υπενθυμίζουν ότι «το ΙΓΜΕ έχει παίξει καθοριστικό ρόλο και με δικές του προτάσεις την περίοδο 1982 – 83 ορίσθηκαν οι λατομικές περιοχές στην Κρήτη, οι οποίες στην πορεία αναμορφώθηκαν ή επαναπροσδιορίσθηκαν».
Επισημαίνουν, δε, ότι «η ερευνητική δραστηριότητα του ΙΓΜΕ στον τομέα των αδρανών υλικών θα συνεχιστεί, με στόχο την ανάδειξη νέων λατομικών περιοχών, προσανατολισμένων πάντα στη βιώσιμη ανάπτυξη» καθώς «υπάρχει αναγκαιότητα για αναζήτηση περιοχών με σκληρά αδρανή στην Κρήτη, που είναι απαραίτητα σε βασικά έργα υποδομών. (Σύγχρονοι οδικοί άξονες, αεροδρόμια κ.λπ.)».
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Οι κύριοι Ζουρμπάκης και Κοϊνάκης τονίζουν, ακόμη, ότι «στη χώρα μας, περισσότερο από το 90% των παραγόμενων αδρανών υλικών προέρχεται από ανθρακικά πετρώματα. Επειδή δε τα ανθρακικά πετρώματα βρίσκονται σε αφθονία, θα έπρεπε ο προσδιορισμός λατομικών περιοχών να είναι μια απλή υπόθεση και η παραγωγή αδρανών υλικών μια σημαντική παράμετρος βιώσιμης ανάπτυξης. Όμως, η πραγματικότητα είναι ριζικά διαφορετική. Οι περιβαλλοντικοί παράμετροι και οι άλλοι περιορισμοί που θέτει η νομοθεσία, καθώς και οι δικαιολογημένες ή αδικαιολόγητες κοινωνικές αντιδράσεις δημιουργούν ένα δυσκίνητο πλαίσιο, που καθιστά δύσκολη τη χωροθέτηση λατομικών περιοχών».
Παράλληλα, υπογραμμίζουν ότι «στη χώρα μας, ακόμη και με αυτές τις δυσμενείς συνθήκες, σύμφωνα με τα στοιχεία που συνέλεξε το ΙΓΜΕ, υπάρχει σημαντική κάλυψη των αναγκών σε αδρανή όλων των χρήσεων. Υπάρχουν όμως και σημαντικά προβλήματα χωρικής κατανομής των διαθέσιμων λατομικών υλικών, προβλήματα δηλαδή ποσοτικής και ποιοτικής επάρκειας σε σχέση κυρίως με τα μεγάλα κέντρα κατανάλωσης».
ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΑΝΑ ΝΟΜΟ (ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΙΓΜΕ)
ΝΟΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ
• Υπάρχοντα αποθέματα: 28.000.000 τόνοι.
• Ανάγκες 30ετίας: 75.000.000 τόνοι.
Λειτουργούντα λατομεία σε λατομική περιοχή
• Χωρδάκι με αποθέματα 20.000.000 τόνους.
• Κεραμειά (Παναγιά) με αποθέματα 1.500.000 τόνους.
• Κάντανος με αποθέματα 1.500.000 τόνους.
Λειτουργούντα λατομεία με άλλο καθεστώς
• Εκτός λατομικής Λακκούδι – Σφακιά με 5.000.000 τόνους.
• Πρόταση για αξιολόγηση νέων λατομικών περιοχών από το ΙΓΜΕ. Ερευνήθηκαν 5 περιοχές με αποθέματα 104.000.000 τόνους.
ΝΟΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ
• Υπάρχοντα αποθέματα: 15.000.000 τόνοι.
• Ανάγκες 30ετίας: 36.000.000 τόνοι.
Λειτουργούντα λατομεία σε λατομικές περιοχές
• Λατζιμάς – Μπενάκη με αποθέματα 5.000.000 τόνους.
• Λατζιμάς ΙΝΤΕΡΜΠΕΤΟΝ με αποθέματα 10.000.000 τόνους.
• Κηρυγμένη λατομική περιοχή σε ΦΕΚ από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ρεθύμνης.
• Περιοχή Λαμπινής με αποθέματα 10.000.000 τόνους.
• Προκύπτει η ανάγκη εντοπισμού και ίδρυσης νέων λατομικών περιοχών για κάλυψη μελλοντικών αναγκών άνω των 10.000.000 τόνων, επιπλέον των αποθεμάτων της λατομικής περιοχής Λαμπινής.
ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
• Υπάρχοντα αποθέματα: 123.000.000 τόνοι.
• Ανάγκες 30ετίας: 180.000.000 τόνοι.
Λειτουργούντα λατομεία σε λατομικές περιοχές:
• Δαμάστα, με αποθέματα 50.000.000 τόνους.
• Πόμπια 1 και 2 με αποθέματα 20.000.000 τόνους.
• Ζωφόροι με αποθέματα 40.000.000 τόνους.
• Βιάννος με αποθέματα 12.000.000 τόνους.
Λειτουργούντα λατομεία ή με άλλο καθεστώς
• Παρθένι 1 και 2 με αποθέματα 1.000.000 τόνους (εκτός λατομικής περιοχής).
• Κηρυγμένη λατομική περιοχή σε ΦΕΚ από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηρακλείου.
• Περιοχή Βιάννου (δεύτερος χώρος) με αποθέματα 13.000.000 τόνους.
• Προκύπτει η ανάγκη εντοπισμού και ίδρυσης νέων λατομικών περιοχών για κάλυψη μελλοντικών αναγκών άνω των 60.000.000 τόνων, σε περίπτωση αξιοποίησης και της δεύτερης λατομικής περιοχής στη Βιάννο.
ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
• Υπάρχοντα αποθέματα: 6.000.000 τόνοι.
• Ανάγκες 30ετίας: 30.000.000 τόνοι.
Λειτουργούντα λατομεία σε λατομικές περιοχές:
• Ιεράπετρα – Σταυρός με αποθέματα 3.000.000 τόνους.
Λειτουργούντα λατομεία με άλλο καθεστώς:
• Τουρλωτή, με αποθέματα 1.000.000 τόνους (εκτός λατομικής περιοχής).
• Σητείας – Παλαικάστρου με αποθέματα 2.000.000 τόνους (εκτός λατομικής περιοχής).
• Κηρυγμένη λατομική περιοχή σε ΦΕΚ από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λασιθίου.
• Περιοχή Ταπών με αποθέματα άνω των 10.000.000 τόνων.
• Προκύπτει η ανάγκη εντοπισμού και ίδρυσης νέων λατομικών περιοχών για κάλυψη μελλοντικών αναγκών άνω των 10.000.000 τόνων σε περίπτωση αξιοποίησης και της περιοχής Ταπών.
Περί υπόγειας εκμετάλλευσης
Οι δύο επιστήμονες αναφέρουν ότι «τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι μελέτες για την εφαρμογή μεθόδων υπόγειας εκμετάλλευσης αδρανών υλικών. Στην Ελλάδα έχει πραγματοποιηθεί μικρός αριθμός τέτοιων μελετών στην Αττική. Η υπόγεια εκμετάλλευση αδρανών υλικών είναι μεν φιλική στο περιβάλλον, το κόστος της όμως είναι απαγορευτικό, αφού είναι τουλάχιστον υπερδιπλάσιο της επιφανειακής εξόρυξης. Ίσως μελλοντικά να αποτελέσει εναλλακτική λύση για περιοχές με ιδιαίτερα περιβαλλοντικά προβλήματα και ανυπέρβλητες δυσκολίες στον καθορισμό λατομικών περιοχών (π.χ. νησιά). Στη μελέτη τέτοιων λύσεων εξετάζεται και η δυνατότητα αξιοποίησης των δημιουργούμενων υπόγειων χώρων (αποθηκευτικοί χώροι, μεγάλα υπόγεια κελάρια κ.ά.)».
Οι κύριοι Ζουρμπάκης και Κοϊνάκης επισημαίνουν ότι «η πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση (ΚΥΑ 36259/1757/Ε103, ΦΕΚ Β1312/24-8-2010), άνοιξε τον δρόμο για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις. Η διεθνής πρακτική έχει αποδείξει ότι και στην περίπτωση των αδρανών και κατασκευαστικών πρώτων υλών, τα οποία αποτελούν το 22% των απορριμμάτων, είναι εφικτή και μάλιστα οικονομικά συμφέρουσα μια διαδικασία ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης. Προηγμένες οικονομικά και περιβαλλοντικά χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, το Βέλγιο και η Γερμανία, έχουν αναπτύξει τέτοια προγράμματα ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης οικοδομικών και κατασκευαστικών υλικών, με την υποστήριξη τοπικών Αρχών και κεντρικών κυβερνήσεων. Έχει αποδειχθεί ότι μια διαδικασία που αναλύεται σε μια φάση ´προσχεδιασμένης αποδόμησης´ των υλικών κατασκευής πριν την πραγματοποίηση κατεδαφίσεων και ακολούθως επαναχρησιμοποίηση τσιμέντων, τοιχοποιίας και άλλων κατασκευαστικών υλικών είναι δυνατόν να αποφέρει επαναχρησιμοποιούμενα ή ανακυκλώσιμα οικοδομικά υλικά, όπως πέτρες, μάρμαρα, γρανίτες, μέταλλα, ξυλεία κ.λπ. καθώς και υλικά οδοποιίας».
Καταλήγοντας, οι δύο επιστήμονες αναφέρουν ότι «το ΙΓΜΕ υπέβαλε στο ΕΠΕΡΑ του ΕΣΠΑ πρόγραμμα για πιλοτική αποκατάσταση εγκαταλειμμένων λατομείων».
