«Μέσα σ’ αυτόν τον κόσµο της αγριότητας, της µοναξιάς, της κατανάλωσης, είναι µια πράξη ριζοσπαστικής τρυφερότητας να συνεχίζεις να πιστεύεις στον άνθρωπο και τη δύναµή του να αλλάξει την κοινωνία», υποστηρίζει µε σθένος η Σεµίνα ∆ιγενή.
Το ίδιο πιστή παλεύει κάθε µέρα να µένει στις ιδέες της, εκείνες που δεν την αφήνουν να είναι αδιάφορη, συµβιβασµένη και σιωπηλή. Η πολιτικός, δηµοσιογράφος και συγγραφέας έρχεται στα Χανιά για να παρουσιάσει το βιβλίο της “Το ένδοξο σκοτάδι του Βοτανικού”, αλλά και για να συζητήσει µε τη Μάγδα Φύσσα για τον φασισµό του τότε και του τώρα στο 3ο Φεστιβάλ Κοντοµαρί. Με αυτήν την αφορµή, οι “διαδροµές” συζήτησαν µε τη συγγραφέα για το νέο της βιβλίο, για τον φόβο που προκαλεί στην εξουσία η δυνατή και τολµηρή Τέχνη, καθώς και για το όργιο παραπληροφόρησης και διαφθοράς που κυριαρχεί στον µιντιακό χώρο.
Παρουσιάζετε στα Χανιά “Το ένδοξο σκοτάδι του Βοτανικού”, ένα µυθιστόρηµα της πραγµατικότητας. Τι σας οδήγησε στη συγγραφή του; Πόσο εύκολα γίνεται η αλήθεια λογοτεχνία;
Είχα την ανάγκη να καταγραφεί η φωνή ενός κόσµου σιωπηλού µέσα µου για πάνω από µισό αιώνα. Ο Βοτανικός που µεγάλωσα και µε σηµάδεψε, παραµένει ένα τοπίο τραυµάτων, ονείρων, εγκατάλειψης, αλλά και ελπίδας. Όσο για το… σόι µου, έκρυβε πολλές εκπλήξεις στον παιδικό εαυτό µου!
Η αλήθεια, δεν µετατρέπεται εύκολα σε λογοτεχνία, αν έχεις την πρόθεση να την υπερασπιστείς και όχι να την εκµεταλλευτείς. Ιδίως η ταξική αλήθεια, είναι άβολη, δύσµορφη, δεν “γράφεται” όµορφα. Πρόθεσή µου ήταν να τη µεταφέρω µε τα υλικά της ίδιας της ζωής, όχι να την εξιδανικεύσω. Σε αυτή τη διαδροµή, στάθηκα στην πλευρά των ηττηµένων και στην παράξενη γοητεία που µου ασκούσαν.
Την Κυριακή θα βρίσκεστε στο µαρτυρικό Κοντοµαρί και θα συζητήσετε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ για το φαινόµενο του ναζισµού – φασισµού τότε και τώρα µε τη Μάγδα Φύσσα. Σήµερα, που η ακροδεξιά κερδίζει συνεχώς έδαφος, ποια τα πιο σηµαντικά βήµατα προκειµένου να αντιµετωπιστούν τέτοια φαινόµενα;
Η ναζιστική σφαγή στο Κοντοµαρί είναι µια κραυγή από το παρελθόν, που υπενθυµίζει πως απαιτείται εγρήγορση στο παρόν. ∆εν αρκεί να θυµόµαστε τα εγκλήµατα του ναζισµού, πρέπει να τα αναγνωρίζουµε στις σύγχρονες µορφές τους. Σήµερα, µάλιστα, που φοράει κοστούµι, µιλάει τη γλώσσα της αγοράς, είναι πιο επικίνδυνος, κρυµµένος πίσω από µια δήθεν κανονικότητα. Τράφηκε µέσα στους αστικούς θεσµούς, στηρίχτηκε στη γέννησή του από τα µονοπώλια Γερµανίας και Ιταλίας, ως µορφή άσκησης εξουσίας για να καταστείλει τον “εχθρό λαό”, αλλά και για να επιβάλλει -βίαια- µια νέα µοιρασιά των αγορών, των αποικιών, των σφαιρών επιρροής προς όφελός του.
Για να αντιµετωπιστεί χρειάζεται ένα µαζικό, λαϊκό, αντιφασιστικό µέτωπο. Όσο η κοινωνική αδικία παραµένει και η φτώχεια θεριεύει, ο φασισµός θα βρίσκει έδαφος να ριζώνει.
Υπερασπίζεστε µε σθένος τους ανθρώπους της τέχνης και τον πολιτισµό που, ουκ ολίγες φορές, υποτιµούνται και δέχονται πυρά. Γιατί γίνεται αυτό; Φόβος απέναντι στην καλλιτεχνική δύναµη; Υποβάθµιση του πολιτιστικού προϊόντος;
Η Τέχνη που δεν εξυπηρετεί την εξουσία, ενοχλεί. Όταν δεν παίζει το παιχνίδι της διασκέδασης και του κέρδους, παραγκωνίζεται. Ο πολιτισµός αντιµετωπίζεται σαν περιττή πολυτέλεια – εκτός κι αν µπορεί να πουληθεί. Αυτή είναι η µεγάλη παγίδα: να µετατραπεί ο καλλιτέχνης σε διασκεδαστή και ο πολιτισµός σε ψυχαγωγικό διάλειµµα της καπιταλιστικής καθηµερινότητας. Η Τέχνη έχει καθήκον να ανατρέπει, να προβληµατίζει, να αφυπνίζει. Και αυτό φοβίζει. Η εξουσία γνωρίζει καλά ότι ένας στίχος, ένα ποίηµα, µια παράσταση µπορούν να σπείρουν ιδέες πιο ριζοσπαστικές απ’ ό,τι δέκα πολιτικοί λόγοι. Γι’ αυτό και όσοι επιµένουν να µιλούν για την αδικία και την εκµετάλλευση στοχοποιούνται, λοιδορούνται ή αγνοούνται.
Ως δηµοσιογράφος πώς βλέπετε την 89η θέση που κατέλαβε για το 2025 η Ελλάδα στην ετήσια παγκόσµια κατάταξη των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα; Η ελευθερία του Τύπου βιώνει αξεπέραστη κρίση ή βλέπετε φως στον ορίζοντα;
Είµαστε όλοι µάρτυρες ενός πραγµατικού οργίου παραπληροφόρησης, παραµόρφωσης της πραγµατικότητας, δηµιουργίας ενός νέου τρόπου σκέψης, αποπροσανατολισµού της κοινής γνώµης, αποθέωσης της βίας και του εγκλήµατος, διάδοσης της διαφθοράς.
Σ’ αυτήν τη συνθήκη “εξυπηρετούν” οι φοβισµένοι, τροµοκρατηµένοι, αδύναµοι, ηττοπαθείς και µε διαλυµένα δικαιώµατα, δηµοσιογράφοι. Οι δηµοσιογράφοι σήµερα είναι δεµένοι χειροπόδαρα. Οι περισσότεροι (µη… προνοµιούχοι) δουλεύουν µε απάνθρωπες συνθήκες, χωρίς µέτρα προστασίας και µε εξαντλητικά ωράρια. Στη διάθεση του εργοδότη 7 µέρες τη βδοµάδα. Αναγκάζονται να προσαρµόζουν τις ειδήσεις ανάλογα µε τα συµφέροντα των εργοδοτών και των κυβερνήσεων και αν πουν κάτι που δεν αρέσει, τους εξαφανίζουν.
Οι µη υπάκουοι δηµοσιογράφοι βρίσκονται αντιµέτωποι µε αγωγές φίµωσης, απειλές, απολύσεις και παρακολουθήσεις. Αντίθετα, οι “συνεργάσιµοι” στηρίζονται να χειραγωγούν και να εγκλωβίζουν τη συνείδηση των εργαζοµένων, καλλιεργώντας θεωρίες περί παρωχηµένων απεργιών και αγώνων, ώστε να διαιωνίζονται η φτώχεια, η ανεργία, το χτύπηµα σε κάθε εργασιακό και συνδικαλιστικό δικαίωµα, και βέβαια η εξουσία βιοµηχάνων, εφοπλιστών, τραπεζιτών, που είναι και τα µεγάλα αφεντικά των περισσότερων ΜΜΕ.
∆εν είναι η τεχνολογία που φταίει, ούτε οι “καιροί”. Είναι το οικονοµικό και πολιτικό σύστηµα που ελέγχει την πληροφορία. Και όσο η ενηµέρωση εξαρτάται από χορηγούς, διαφηµιστές και κρατικούς µποναµάδες, η ελευθερία του Τύπου, παραµένει µια ωραία έκφραση χωρίς περιεχόµενο. Η ελπίδα, βρίσκεται στους λίγους που επιµένουν να γράφουν αλήθειες, στα ελεύθερα µέσα που αντιστέκονται, στους νέους που δεν θέλουν να τους ταΐζουν “κανονικότητα”. Όχι, δεν έχει τελειώσει η ιστορία της ελεύθερης δηµοσιογραφίας. Οι δηµοσιογράφοι έχουν καθήκον να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, µε µορφές συλλογικής οργάνωσης και αγώνα σε κάθε τόπο δουλειάς, µετατρέποντας τον θυµό και την αγανάκτηση σε οργανωµένη δύναµη, που θα µάχεται για την πραγµατική ενηµέρωση, κόντρα στον σηµερινό σκοταδισµό.
Σε συνέντευξή σας, έχετε πει για τον κοµµουνισµό, δανειζόµενη στίχους από ποίηµα του Ναζίµ Χικµέτ: «Είµαι κοµµουνιστής. Είµαι αγάπη απ’ την κορφή ως τα νύχια, αγάπη θα πει βλέπω, σκέφτοµαι, κατανοώ». Αυτό είναι για εσάς; Ο κόσµος πιστεύετε το ενστερνίζεται;
Για µένα ο κοµµουνισµός είναι στάση ζωής. Είναι η έµπρακτη αγάπη για τον άνθρωπο. Όχι µια αγάπη ροµαντική ή αφηρηµένη, αλλά αγάπη που παλεύει. Που δεν κοιµάται ήσυχη όσο υπάρχει παιδί πεινασµένο, εργάτης εξουθενωµένος, γυναίκα καταπιεσµένη. Είναι βλέµµα που δεν προσπερνά. Είναι το “εµείς” απέναντι στο “εγώ”, η συνείδηση ότι δεν σώζεσαι µόνος. Και µέσα σ’ αυτόν τον κόσµο της αγριότητας, της µοναξιάς, της κατανάλωσης, είναι µια πράξη ριζοσπαστικής τρυφερότητας να συνεχίζεις να πιστεύεις στον άνθρωπο και στη δύναµή του να αλλάξει την κοινωνία. Ο κόσµος το ενστερνίζεται, όταν αντιστέκεται και οργανώνεται. Φαίνεται σε κάθε πράξη αλληλεγγύης, κάθε φορά που αρνείται να υποταχθεί.
Στη γεµάτη πορεία της ζωής σας, έχετε συναντήσει “ιερά τέρατα” του πολιτισµού, της δηµοσιογραφίας και της πολιτικής. Καθόρισαν οι επαφές αυτές αυτό που είστε σήµερα; Τι φανταζόταν η µικρή Σεµίνα για τον εαυτό της κι αν το πετύχατε µεγαλώνοντας;
Η µικρή Σεµίνα πάλεψε να µην προδώσει το όνειρό της. ∆εν ήξερε τι θα συµβεί, ήξερε µόνο τι δεν ήθελε να γίνει: αδιάφορη, συµβιβασµένη, σιωπηλή. Είχε πάντα µια εµµονή µε τη δικαιοσύνη – όχι την “νοµική”, αλλά την ανθρώπινη, την ουσιαστική. Οι άνθρωποι που συνάντησα, µεγάλοι, εµβληµατικοί, συχνά αντιφατικοί – µε δίδαξαν µε το έργο τους, τα λάθη τους, αλλά και µε την πτώση τους. Όλοι µε βοήθησαν να καταλάβω τι σηµαίνει να είσαι παρών, ως συνείδηση. Αν µε ρωτάτε αν το πέτυχα, δεν ξέρω. Ξέρω όµως ότι κάθε µέρα προσπαθώ να µένω πιστή στις ιδέες µου. Να είµαι πάντα µε τους έντιµους. Να µη φοβάµαι να πληρώσω το τίµηµα. Αν αυτό είναι επιτυχία, τότε ίσως, κάπως, κάτι κατάφερα.
Η βιβλιοπαρουσίαση
“Το ένδοξο σκοτάδι του Βοτανικού”, της Σεµίνας ∆ιγενή, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, παρουσιάζεται τη ∆ευτέρα 2 Ιουνίου στις 20:00, στον ∆ηµοτικό Κήπο Χανίων “Κήπος Cafe”. Η συγγραφέας θα βρίσκεται νωρίτερα στο χώρο για την υπογραφή βιβλίων, ενώ για το βιβλίο θα µιλήσουν η Χάρις Αλεξίου και ο πολιτικός επιστήµονας και περιφερειακός σύµβουλος µε τη “Λαϊκή Συσπείρωση”, Αλέκος Μαρινάκης. Συντονίζει η δηµοσιογράφος και παρουσιάστρια Νάντια Αϊβάτογλου, ενώ αποσπάσµατα διαβάζουν η Νένα Μεντή, ο Βασίλης Χαραλαµπόπουλος και η Νατάσσα Μποφίλιου. Τραγουδούν ο Μάνος Μαλαξιανάκης και ο Γιώργης Παντερµάκης.
