Εποχικά προϊόντα, κηπευτικά κάθε είδους, δενδρώδεις καλλιέργειες, συναντά κανείς αυτή την εποχή στα γόνιµα χωράφια των Χανίων. Πολύχρωµες, µυρωδάτες, µα κυρίως αγνές πρώτες ύλες που καλλιεργούνται µε µπόλικο µεράκι και οικολογική συνείδηση από τους βιοκαλλιεργητές. Οι “διαδροµές” ξεναγούνται σε βιολογικά χανιώτικα περβόλια και µιλούν µε τέσσερις έµπειρους πια αγρότες βιολογικής καλλιέργειας για τα µποστάνια τους, τις δυσκολίες µιας µεθόδου που προσπαθεί να συµβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος, την ανταπόκριση των ντόπιων, αλλά και την οικολογική νοοτροπία που οφείλει να έχει ένας παραγωγός σήµερα.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΤΣΙΦΑΚΗΣ:
«Βιολογικό περιβόλι η Κρήτη»
Στους κήπους του κ. Μιχάλη Κοτσιφάκη στην περιοχή των Μουρνιών βρίσκουµε αυτή την εποχή φράουλες, αγγούρια, πεπόνια, τοµάτες και µικρά καρπούζια. Τα προϊόντα του τα διακινεί ο ίδιος κυρίως στη λαϊκή αγορά, καθώς η παραγωγή του δεν είναι µεγάλη. «Έχω δεκαετίες στη βιολογική γεωργία, τα πρώτα χρόνια ο κόσµος ήταν πιο “σφιγµένος”, αλλά πλέον έχει αλλάξει η κατάσταση, ειδικά τα νέα παιδιά που κάνουν τώρα οικογένεια τα θέλουν, γιατί αντιλαµβάνονται πως είναι καλύτερο προϊόν! Και δεν είναι πιο ακριβά από τα συµβατικά. Τον χειµώνα οι τοµάτες οι συµβατικές είχαν 2 ευρώ και εµείς πουλούσαµε 2,50. ∆εν αξίζουν τα 50 λεπτά παραπάνω για να φας ένα καθαρό λαχανικό;», αναρωτιέται.
Οι µύκητες, τα έντοµα αντιµετωπίζονται από τον κ. Μιχάλη, είτε µε ωφέλιµα έντοµα τα δεύτερα είτε µε βιολογικά σκευάσµατα τα πρώτα. «Για τα σαλιγκάρια π.χ. βάζουµε χαλκό γύρω από τα µαρούλια τον χειµώνα, για τα ζιζάνια βάζουµε νάιλον στο έδαφος και γλιτώνουµε ένα 60% και µετά τα υπόλοιπα τα βγάζουµε µε το χέρι! Σκληρή δουλειά; Ναι έτσι είναι, ο άλλος µε τα συµβατικά θα τα βγάλει ψεκάζοντας, εγώ πρέπει να τα αποµακρύνω µε το χέρι. Όµως δεν το µετανιώνω», εξηγεί ο αγρότης.
Τον Σεπτέµβρη και τον Οκτώβρη θα συνεχίσει να καλλιεργεί αγγουράκια και τοµάτες, ενώ κάθε χρόνο αφήνει ένα χωράφι του σε “αγρανάπαυση” για 2-3 χρόνια, εµπλουτίζοντας το µε κοπριά και ψυχανθή ώστε να το ενισχύσει.
Ανοίγουµε συζήτηση για το πώς θα µπορούσε να ενισχυθεί η βιολογική καλλιέργεια: «Η Κρήτη θα µπορούσε να είναι το βιολογικό περιβόλι της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης. Την έχουµε τη δυνατότητα, αλλά δεν υπάρχει στήριξη από την πολιτεία. ∆εν θέλουµε επιδοτήσεις για να κάνουµε αυτή τη δουλειά, θέλουµε κίνητρα και υποστήριξη».
ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΙΝ∆ΕΛΗΣ
Αγνά και βιολογικά
Καταπράσινο το µετόχι στις Μουρνιές του βιοκαλλιεργητή Μανώλη Κινδελή. Το 80% των στρεµµάτων του αποτελείται από αβοκάντο το οποίο εξάγει, ενώ φράουλες αλλά και βερίκοκα κι ό,τι άλλο παράγει σε µικρότερη ποσότητα τα πάει στον Συνεταιρισµό “Γαία”. Γιατί όµως ασχολήθηκε µε τη βιολογική καλλιέργεια; «Συµπτωµατικά θα έλεγα. Η “Γαία” µού ζήτησε να κάνουµε ένα πείραµα µε τις φράουλες που παρήγαγα, το βασικό µου προϊόν µέχρι και πριν 3 έτη, και κάπως έτσι ξεκίνησα». Πλέον καλλιεργεί διάφορα προϊόντα αλλά σε µικρή ποσότητα όπως σηµειώνει: «Καλλιεργώ βερίκοκα, σύκα, αβοκάντο, εσπεριδοειδή, σταφύλια. Φράουλες µέχρι πριν 8 χρόνια έβγαζα µεγάλες ποσότητες, τα τελευταία 2 χρόνια µαζεύω 2 τόνους, δεν θέλω παραπάνω. Βερίκοκα επίσης καλή ποσότητα, ενώ σταφύλια πολύ λιγότερα, περίπου 60-70 κιλά».
Όπως σχολιάζει ο αγρότης, η βιολογική καλλιέργεια είναι πιο απαιτητική, θέλει περισσότερη φροντίδα αλλά και περισσότερη γνώση από τη συµβατική. «Τα βιολογικά είναι λίγο ακριβότερα, αλλά βλέπεις ανθρώπους που έχουν µια άνεση οικονοµική να µην αγοράζουν βιολογικά, ενώ άλλοι που έχουν µαζεµένο πορτοφόλι τα παίρνουν, γιατί δεν θέλουν να τρώνε “δηλητήρια”», σηµειώνει ο κ. Μανώλης.
Του ζητάµε να σχολιάσει τη συχνή φράση από µερίδα κόσµου «τίποτα δεν είναι πραγµατικά βιολογικό», για να µας πει εν συντοµία πως «θέλετε να τρώτε µη βιολογικά και σίγουρα δηλητήρια ή θέλετε να τρώτε βιολογικά προϊόντα µε ένα ρίσκο να µην είναι 100% π.χ.; Προφανώς υπάρχουν έλεγχοι, πιστοποιήσεις, αναλύσεις. Ειδάλλως, ο καθένας θα έλεγε ότι είναι αψέκαστα και βιολογικά… Ας φάµε το κάθε πράγµα στην εποχή του, αγνό και βιολογικό, είναι αρκετά σηµαντικό».
Τελειώνοντας την ξενάγησή µας στα χωράφια του, συζητάµε για τη νοοτροπία που συνοδεύει τη βιοκαλλιέργεια αλλά και τον δισταγµό κάποιων αγροτών να ασχοληθούν µε αυτήν, µε τον αγρότη να σηµειώνει πως «αν δεν πιστεύεις στην οικολογία, δεν µπορείς να καλλιεργήσεις βιολογικά. Εγώ το εφαρµόζω, ειδικά τα τελευταία χρόνια, παντού. Πολύ καλά κάνουν και φοβούνται τη βιολογική καλλιέργεια οι αγρότες, γιατί θέλει προσεκτικά βήµατα, διάβασµα, εµπειρία κ.ά.».
ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΡΩΪΜΑΚΗΣ:
«Ποιότητα ζωής, σηµαίνει ποιότητα τροφής!»
Μελιτζάνες, πιπεριές αλλά και τοµάτες, κολοκύθια, αγγούρια, όλα τα εποχικά βρίσκουµε στο µποστάνι του Μιχάλη Πρωϊµάκη στον Ταυρωνίτη. Σε ένα καλά περιποιηµένο κήπο, ο παραγωγός καταπιάνεται καθηµερινά µε το πάθος του, τη βιολογική γεωργία. «Ξεκίνησα πριν από 10 χρόνια µε τα πορτοκάλια, είδα ότι άξιζε τον κόπο και το συνέχισα. Η βιολογική καλλιέργεια έχει µια ανασφάλεια, αλλά είναι και ωραία δουλειά γιατί είσαι στη φύση, δεν έχεις κάποιον πάνω από το κεφάλι σου και βέβαια δεν ασχολείσαι µε φυτοφάρµακα και άλλα δηλητήρια», µας λέει ο αγρότης καθώς µας ξεναγεί στο χωράφι του έκτασης περίπου 10 στρ.
Τα προϊόντα του τα διαθέτει στη “Γαία” και στο “Λιλικάκη”, καθώς και στη λαϊκή του Σαββάτου στη Θεσσαλονίκη. «Η διάθεση του προϊόντος είναι ένα πρόβληµα, γιατί πάντα παρασέρνεται το βιολογικό από το συµβατικό, παρότι είναι διαφορετικά! Όταν είναι χαµηλά το συµβατικό, θα πέσει και η τιµή του βιολογικού, την ώρα που οι σπόροι είναι πολύ ακριβοί και όλα τα σκευάσµατα το ίδιο, το κόστος παραγωγής είναι στα ύψη!», επισηµαίνει.
Βλέπουµε δυο σειρές από µελιτζάνες που είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Ο παραγωγός πιάνει µια στα χέρια του: «Πρόκειται για καθαρή τροφή, η ποιοτική διαφορά σε σύγκριση µε τη συµβατική είναι τεράστια. ∆ες τις πιπεριές, τις τοµάτες, τα αγγούρια, ό,τι είναι συµβατικό εισαγωγής έχει πολλά φυτοφάρµακα, λιπάσµατα. Το δικό µας είναι καθαρό προϊόν», σχολιάζει.
Ο ίδιος παρακίνησε φίλους και γνωστούς να ασχοληθούν µε τη βιολογική γεωργία, δεν κατάφερε όµως να πείσει πολλούς καθώς «έχουν µάθει διαφορετικά, να ψεκάζουν, να ρίχνουν λίπασµα. Και τώρα να ξεκινούσα, πάλι βιολογικά θα έβαζα, παρότι θέλει επιµονή, πολλή δουλειά, προσήλωση. Το καλοκαίρι είσαι εδώ στο χωράφι, δεν έχει διακοπές. Για να βγάλεις τα χόρτα µε το χέρι, να παρακολουθείς την καλλιέργεια. Για αυτό και ο κόσµος που παίρνει προϊόν από παραγωγό πιστοποιηµένο θα πρέπει να ξέρει πως είναι 100% καθαρό και ποιοτικά άριστο», απαντάει.
Φεύγοντας από το βιολογικό χωράφι, µας επισηµαίνει πως «για να έχεις ποιότητα ζωής, πρέπει να έχεις και ποιότητα τροφής. Και τα βιολογικά δίνουν αυτήν την ποιότητα!».
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗΣ
«Αν δεν µάθεις, δεν µπορείς να παράξεις»
Περισσότερες από τρεις δεκαετίες καταπιάνεται µε τη βιολογική καλλιέργεια ο Παντελής Θεοδωράκης. Στην αρχή τού έλεγαν ότι δεν είναι εφικτή η ενασχόληση µε τα βιολογικά, µέχρι που εκείνος τους διέψευσε. «Τώρα είναι πιο εύκολα τα πράγµατα, υπάρχουν περισσότερα προϊόντα. Τότε φύτευα τοµάτες στην Κουντούρα και τον Φλεβάρη τις ξερίζωνα, γιατί δεν ήξερα να αντιµετωπίσω τις δυσκολίες και τις αρρώστιες», θυµάται ο ίδιος. Καθώς µιλάµε, εξυπηρετεί κόσµο στον βιολογικό πάγκο που διατηρεί στη λαϊκή αγορά του Σαββάτου, ο οποίος δείχνει ενδιαφέρον για τα προϊόντα του και τον ρωτά από πού µαζεύονται, τι είδος είναι κ.λπ.
«Παλιά ήταν πιο πολύς κόσµος», σχολιάζει ο ίδιος και συµπληρώνει πως «πλέον οι άνθρωποι δεν έχουν λεφτά. Εµείς αν πουλήσουµε φθηνά, δεν µπορούµε να ξαναφυτέψουµε. ∆εν “κόβω” τα κιλά που κόβει κάποιος µε συµβατικές καλλιέργειες. Π.χ. τοµάτες, πιπεριές, µελιτζάνες θα έχω τους µισούς τόνους από τους άλλους συνήθως, 7 τόνους για παράδειγµα αντί για 15. Βάζω από όλα στα χωράφια µου. Τη βλέπεις αυτήν την πιπεριά; ∆εν τη θέλουν αλλού επειδή είναι κακοσχηµατισµένη, η νοστιµιά της όµως δεν κρύβεται!». Την κουβέντα µας διακόπτει ένας νεαρός ο οποίος ψάχνει να εργαστεί σε χωράφια. Όπως αναφέρει ο βιοκαλλιεργητής, το ζήτηµα της έλλειψης εργατικών χεριών παραµένει έντονο. «Εγώ φύτεψα στον Οµαλό πατάτες, κρεµµύδια κ.λπ. και δυσκολεύτηκα πολύ να βρω εργάτες, γιατί απλά δεν υπάρχουν εργατικά χέρια. Κάθε χρόνο και χειρότερα…», δηλώνει ο κ. Παντελής. Τον ρωτάµε για τις δυσκολίες που έχει µια καλλιέργεια βιολογική και µας απαντά πως «δεν είµαι αχάριστος, απλώς η δουλειά είναι πολλή και πρέπει να συνδυάσεις τη βιολογική καλλιέργεια και τα ζώα. Εγώ καθαρίζω τα χωράφια µου µε τα ζώα, δεν λιπαίνω πάντα τις ελιές µου και κάθε δεύτερο χρόνο έχω ελιές!». Πρώτα από όλα, η ενασχόληση αυτή συνοδεύεται από την αντίστοιχη ιδεολογία, όπως υπογραµµίζει: «∆εν γίνεται αλλιώς, εξάλλου µπορεί να φυτέψεις τοµάτες, αγγούρια κι αχλάδια και να µην κόψεις τελικά. Για παράδειγµα, το κρεµµύδι φέτος µου πέτυχε και θα βγάλω περίπου 2 τόνους, πέρυσι φύτεψα τα ίδια και δεν έβγαλα ούτε 500 κιλά». Πολλά παίζουν ρόλο σύµφωνα µε τον έµπειρο πια αγρότη, µε το γεγονός ότι δεν ψεκάζει να παίζει το µεγαλύτερο.
Ο κ. Παντελής φυτεύει στον Οµαλό, ωστόσο τα περισσότερα χωράφια του βρίσκονται στο Σέλινο. Το µέλλον της οικογενειακής πια παράδοσης στη βιολογική καλλιέργεια βρίσκεται στα χέρια των τεσσάρων παιδιών του, που ασχολούνται µε τον πρωτογενή τοµέα. «Βιοκαλλιεργητές και οι 4 στο χωριό µας. Έχουν όρεξη να το συνεχίσουν ευτυχώς. Ακόµα και τα εγγόνια µου παίρνω τώρα µαζί».
Ολοκληρώνοντας, σηµειώνει πως ο φόβος για τη βιολογική καλλιέργεια προέρχεται από την αβεβαιότητα στην πώληση και την ανταπόκριση του κόσµου. «Όλοι θα παράξουµε, µε λίγη θέληση και σεµινάρια, συνεχή µάθηση, όπως έχω διδαχθεί κι εγώ από τους γεωπόνους. Αν δεν µάθεις, δεν µπορείς να παράξεις, αυτό είναι και το µήνυµά µου στους νέους που θέλουν να ασχοληθούν µε τη βιοκαλλιέργεια» δηλώνει.
