Ανακοίνωση για την επέτειο ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ γνωστοποίησε η κα Χρύσα Χαριτάκη Μακράκη, αναφέροντας τα εξής:
«Στις 3 Σεπτεμβρίου 1974, ο Ανδρέας Παπανδρέου ανήγγειλε την ίδρυση ενός νέου πολιτικού φορέα διαβάζοντας ένα κείμενο εξαιρετικής πολιτικής διακήρυξης.
Όλα ήταν ταπεινά εκείνη την ημέρα. Μια αίθουσα, όχι η μεγαλύτερη, ενός κεντρικού ξενοδοχείου της Αθήνας. Δεν υπήρχε μέγα πλήθος και πάθος. Ούτε ο Αθηναϊκός Τύπος αντελήφθη κάτι τέτοιο. Δεν προσέδωσε στο γεγονός και στη διακήρυξη μια ξεχωριστή σημασία και αξία. Αρκετές εφημερίδες παραχώρησαν κάποιο μέρος της πρώτης σελίδας τους. Αλλά όχι τους κορυφαίους τίτλους. Ούτε συνέρρευσαν δεκάδες χιλιάδες πολίτες εκείνων των ημερών για να πολιορκήσουν την αίθουσα ή και το ίδιο το ξενοδοχείο, ή ακόμα και τους δρόμους προσπέλασης σ’ αυτό.
Ήταν ξεκάθαρο ότι ιδρυτής του νέου φορέα, του ΠΑΣΟΚ, ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αυτός έθεσε την ιδεολογική και πολιτική ταυτότητα και σφραγίδα του. Και τα παρόντα πρόσωπα σε εκείνη τη μικρή αίθουσα συμπρωταγωνιστές σε μια προσπάθεια που υπέστη πολλές δοκιμασίες.
Το κείμενο εκείνο, που διάβασε με τη γνώριμη, σταθερή και αποφασιστική φωνή του ο Ανδρέας Παπανδρέου, διατηρεί την ιστορικότητά του. Όχι, βέβαια για τη δωρική, απλή και συνεκτική γλώσσα του. Η ιστορικότητα του αναδεικνύεται από το διαχρονικό περιεχόμενό του. Και για έναν επιπλέον λόγο. Αποτέλεσε τη δάδα και τη βίβλο για τη δημιουργία κινηματικών χαρακτηριστικών εκείνου του κόμματος, που τα διατήρησε για αρκετά χρόνια.
Το ΠΑΣΟΚ, έτσι το προσδιόρισε η διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη, θα ήταν ένα πατριωτικό κίνημα. Χωρίς κορώνες ενός έξαλλου εθνικισμού. Θα οικοδομείτο πάνω σε βαθιές δημοκρατικές ιδέες με έντονο κοινωνικό περιεχόμενο. Με ένα πλατύ κοινωνικό κράτος αλληλεγγύης.
Το καλοκαίρι του 1981, το ΠΑΣΟΚ συνέταξε και δημοσιοποίησε το «Συμβόλαιο με το Λαό» ως το κυβερνητικό πρόγραμμά του. Και συμπυκνωμένα ως «Αλλαγή», που περιελάμβανε μεταρρυθμίσεις σε όλους τους στρατηγικούς τομείς της δημόσιας ζωής.
Το «Συμβόλαιο με το Λαό» υλοποιήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του. Οι ελευθερίες και τα δικαιώματα του ανθρώπου επεκτάθηκαν και απέκτησαν βάθος. Ιδίως αυτά που έχουν έντονο κοινωνικό περιεχόμενο. Έστω και με κάποιες παθογένειες. Το αστυνομικό κράτος, έστω και με τα απομεινάρια του, καταργήθηκε. Πολλοί δημοκρατικοί θεσμοί εμπλουτίστηκαν ή και καθιδρύθηκαν για πρώτη φορά. Έστω και εάν ορισμένοι από αυτούς δεν περπάτησαν σύμφωνα με τους καταστατικούς ορισμούς των. Πάντως, μετέτρεψαν χιλιάδες κατοίκους της χώρας μας σε ενεργούς πολίτες. Τα κόμματα και τα συνδικάτα στα χρόνια της ηγεμονίας του ΠΑΣΟΚ ήσαν μαζικά. Ακόμη και όταν αρκετοί πολίτες μεταμορφώθηκαν σε πελάτες.
Η τοπική αυτοδιοίκηση απέκτησε τα περισσότερα πολύτιμα συστατικά στοιχεία, που συναποτελούν το οικοδόμημα της τοπικής εξουσίας στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Είναι τώρα πια θεσμός δημοκρατίας. Εταίρος της κεντρικής δημοκρατικής εξουσίας. Και όχι αποκεντρωμένη υπηρεσία δημοσίας καθαριότητας και υγιεινής προστασίας.
Επιτέλους επήλθε Εθνική Συμφιλίωση μετά από τρεις και πάνω δεκαετίες. Δεν έχουμε πια νικητές και νικημένους. Ούτε όψιμους, κατά φαντασία νικητές και ηττημένους.
Η ισχνή μεσαία τάξη ωρίμασε. Και κοινωνικά. Και οικονομικά. Και πολιτικά. Από μικρή ομάδα φοβισμένων μικροαστών κατέκτησε, στα χρόνια του ΠΑΣΟΚ, ηγεμονικές διαστάσεις, με εμπλουτισμένη ιδεολογία και αυξημένη αυτοπεποίθηση. Οι παθογένειες στην Παιδεία, στην Υγεία, στην Πρόνοια και την Κοινωνική Ασφάλιση με τίποτα δεν μπορούν να ακυρώσουν ένα τιτάνιο μεταρρυθμιστικό έργο ανοικοδόμησης ενός σύγχρονου κοινωνικού κράτους.
Μεταφέρθηκε σημαντικός πλούτος από το Κέντρο στην περιφέρεια. Πολλές περιοχές της πατρίδας μας άλλαξαν πρόσωπο. Ή απέκτησαν για πρώτη φορά.
Και, άλλοτε με άνεση, και άλλοτε με οδύνες και αγωνίες το ΠΑΣΟΚ έγινε Ευρωπαϊκό. Χωρίς πολιτικές αφέλειες. Πάντως, σε κρίσιμες θεσμικές και πολιτικές πρωτοβουλίες της θεσμικά οργανωμένης Ευρώπης, το ΠΑΣΟΚ, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Κώστας Σημίτης αναδείχθηκαν σε μεγάλους συμπρωταγωνιστές. Σε ορισμένες, μάλιστα περιπτώσεις, με έργο και ρόλο πέρα από τα σύνορα της Ευρώπης.
Οι αρχές , οι αξίες, όπως τις περιέγραψε η Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη με το τρίπτυχο Εθνική Ανεξαρτησία-Λαϊκή Κυριαρχία-Κοινωνική Απελευθέρωση, συσπείρωσαν και ένωναν για χρόνια τους πολίτες.
Σήμερα, 51 χρόνια μετά, αυτές οι αρχές και αξίες, παραμένουν όσο ποτέ επίκαιρες.
ΧΑΝΙΑ 3-9-2025
ΧΡΥΣΑ ΧΑΡΙΤΑΚΗ ΜΑΚΡΑΚΗ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΑΣΟΚ».
