Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι Leonurus cardiaca (Λεόνουρος ο καρδιακός). Ανήκει στην οικογένεια των χειλανθών. Στη χώρα µας το συναντούµε σπάνια, µε την ονοµασία λεόνουρος, λεονούριο, παναγιόχορτο η δεσποινόχορτο. Φυτρώνει σε χαλάσµατα, πλαγιές, άκρες δρόµων, παλιούς τοίχους και επιχωµατώσεις.
Είναι ποώδες, πολυετές φυτό που φτάνει σε ύψος τα 60 έως 120 εκατοστά. Τα φύλλα του είναι έλλοβα µε µεγάλους µίσχους, τριχωτά σε βαθυπράσινο χρώµα. Τα άνθη πολύ τριχωτά, πορφυρά ρόδινα, κατανεµηµένα κατά ρόδακες σε όλο το µήκος του στελέχους. Τα άνθη είναι ερµαφρόδιτα και επικονιάζονται από τις µέλισσες. Το φυτό αναδίνει δυνατή και δυσάρεστη οσµή. Υπάρχουν τέσσερα είδη του βοτάνου σε όλο τον κόσµο µε παρόµοιες φαρµακευτικές ιδιότητες.
Ιστορικά στοιχεία
Γνωστό βότανο στην αρχαία Ελλάδα. Το χρησιµοποιούσαν σε προβλήµατα των γυναικών κατά τη διάρκεια της έµµηνου ρήσης και για την καταπολέµηση της ταχυπαλµίας όταν αυτή συνδεόταν µε άγχος. Η λατινική του ονοµασία µαρτυρά επίσης ότι γνώριζαν από την Ρωµαϊκή εποχή και την θετική επίδραση που είχε στην καρδιά. Η ονοµασία Leonurus σηµαίνει «ουρά λιονταριού» και αναφέρεται στα τριχωτά φύλλα του φυτού. Η Αγγλική του ονοµασία Motherwort «βότανο της µητέρας» υποδηλώνει την θεραπευτική του χρήση στις γυναίκες. Στα πρώτα βοτανολόγια της γηραιάς ηπείρου το συνιστούσαν για την κακή διάθεση.
Ο Κούλπεπερ (1653) έγραφε για το παναγιόχορτο ότι « δεν υπάρχει καλύτερο βότανο για να διώξεις τα σύννεφα µελαγχολίας απ’ την καρδιά, να της δώσεις δύναµη και να κάνει την ψυχή ευτυχισµένη, εύθυµη και χαρωπή».
Χρησιµοποιήθηκε πολύ στην κεντρική Ευρώπη την Ασία και τη βόρειο Αµερική. Σύµφωνα µε την κινέζικη παραδοσιακή ιατρική το βότανο δρα θετικά στο περικάρδιο και το ήπαρ. Το χρησιµοποιούσαν επίσης ως διουρητικό. Οι κινέζοι πιστεύουν ότι δρουν ειδικά στο συκώτι και είναι συνεπώς ιδιαίτερα αποτελεσµατικό για τα µάτια, για να «καθαρίσουν την όραση».
Συστατικά – χαρακτήρας
Είναι βότανο µε δριµεία γεύση, πικρό, ξηραντικό και δροσερό. Περιέχει µία πικρή ουσία την λεονουρίνη, ταννίνες, αιθέριο έλαιο, βιταµίνη Α και ένα αλκαλοειδές (λεονουρινίνη) και γλυκοσίδια που ρίχνουν την πίεση του αίµατος. Έχει λοιπόν δράση καταπραϋντική λόγω των γλυκοσιδίων, εµµηναγωγική λόγω του αλκαλοειδούς και αντιδιαρροϊκή λόγω των ταννινών.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή
Το Παναγιόχορτο ανθίζει από Ιούνιο έως Σεπτέµβριο. Χρησιµοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς τα αέρια µέρη του φυτού. Οι σπόροι του ωριµάζουν Ιούλιο έως Σεπτέµβριο. Συλλέγεται την εποχή της ανθοφορίας.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Σύγχρονες έρευνες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσµατικότητα του βοτάνου ως ηρεµιστικό για την καρδιά και την αποφυγή θρόµβωσης των καρδιακών αγγείων.
Θεωρείται ακόµη πιο αποτελεσµατικό ηρεµιστικό και καρδιοτονωτικό (δυναµώνει τις συστολές και επιβραδύνει τον ρυθµό) από τη ρίζα της βαλεριάνας. ∆υναµώνει την καρδιά χωρίς να προκαλεί ένταση. Θεωρείται ειδικό ίαµα για την ταχυκαρδία, όταν προκαλείται από άγχος και άλλα παρόµοια αίτια. Συνίσταται στους πόνους του στήθους (ισχαιµικές αρρυθµίες) όταν συνοδεύονται από δύσπνοια, αίσθηµα πνιγµού και φόβο από το θάνατο. Επίσης αναφέρεται θετική δράση του βοτάνου σε νευρασθένειες, αϋπνία, υστερία, επιληψία και αρτηριοσκλήρυνση των εγκεφαλικών αγγείων.
Είναι πολύ χρήσιµο για τη διέγερση καθυστερηµένης ή ανασταλµένης έµµηνης ροής, ιδιαίτερα όταν υπάρχει ανησυχία και ένταση. Είναι χρήσιµο χαλαρωτικό τονωτικό που βοηθά στις µεταβολές της εµµηνόπαυσης. Μπορεί να καταπραΰνει τις νόθες ωδίνες του τοκετού.
Για τα γυναικολογικά προβλήµατα συνδυάζεται καλά µε τον κράταιγο.
Έχει αντιβακτηριακές, µυκητοκτόνες, αντιαιµορραγικές και επουλωτικές ιδιότητες.
Παρασκευή και δοσολογία
Το ξηρό βότανο παρασκευάζεται ως έγχυµα. Ρίχνουµε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κουταλιές βοτάνου και το αφήνουµε σκεπασµένο για 10-15 λεπτά. Σουρώνουµε και πίνουµε τρεις φορές την ηµέρα. Αν το χρησιµοποιήσουµε σε µορφή βάµµατος η δόση είναι 1-4 ml βάµµατος τρεις φορές την ηµέρα.
Το αφέψηµα της ρίζας του Παναγιόχορτου χρησιµοποιείται για της αιµορραγίες της µήτρας. Την περίοδο της εµµηνόπαυσης το βάµµα του βοτάνου έχει καταπραϋντική δράση, ανακουφίζει από τις ταχυκαρδίες κι ενισχύει το καρδιαγγειακό, µειώνει τις εξάψεις, αυξάνει την κολπική λίπανση. Αν υπάρχει πρόβληµα καθυστέρησης πίνουµε το τσάι ζεστό, τρεις φορές τη µέρα. Αν η περίοδος εµφανιστεί, συνεχίζουµε µε κρύο τσάι ως συµπληρωµατικό µέσο. Σε περιπτώσεις κολπίτιδας, κολπική πλύση µε αφέψηµα στη θερµοκρασία του σώµατος µια φορά ηµερησίως επί µία εβδοµάδα (ή λιγότερο).
Προφυλάξεις
Το αλκαλοειδές σταχυδρίνη που περιέχει, επιδρά επιταχυντικά στη διαδικασία του τοκετού και για τον λόγο αυτό το αποφεύγουµε κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης. Έρευνες στην Κίνα πάνω στον Leonurus heterophyllus, ένα συγγενή της ευρωπαϊκής ποικιλίας έδειξαν ότι αφεψήµατα του φυτού ήταν τόσο αποτελεσµατικά όσο και το φάρµακο εργοταµίνη στην πρόκληση σπασµών της µήτρας.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούµενα άρθρα της στήλης µπορούµε να τα βρούµε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου µας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτηµα µπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
