» Σήµα κινδύνου από τις αφίξεις και την µεταχείρισή τους
Τι αναφέρουν µερικά από τα πορίσµατα της κοινής έκδοσης του Ελληνικού Συµβουλίου για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) και της οργάνωσης Save the Children (SC), επικαιροποιηµένη έως τις 22 Αυγούστου 2025.
Μ
ια σηµαντική επισκόπηση για τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν γενικά οι πρόσφυγες αλλά και ειδικότερα τα ασυνόδευτα παιδιά προσφύγων που φτάνουν στην Ελλάδα καταδεικνύει πως το πρόβληµα εξακολουθεί αν είναι µεγάλο και δυσεπίλυτο, παρά τις όποιες κυβερνητικές αποφάσεις. Τα παιδιά και δη τα ασυνόδευτα συνεχίζουν να έρχονται σε µεγάλους αριθµούς, δυσχεραίνοντας την ήδη τεταµένη κατάσταση. Το Ελληνικό Συµβούλιο για τους Πρόσφυγες και η οργάνωση Save the Children περιγράφουν την όλη κατάσταση ως εξαιρετικά κρίσιµη.
Η επισκόπηση περιλαµβάνει τεκµηριωµένα στοιχεία για την κατάσταση των παιδιών στην Ελλάδα, καθώς και συγκεκριµένες προτάσεις πολιτικής που είναι κρίσιµες για την προστασία των παιδιών προσφύγων και αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα.
Οι βασικές διαπιστώσεις και πορίσµατα της σχετικής έκθεσής τους συνίσταται στις εξής καταγεγραµµένες τάσεις και προκλήσεις:
Αυξηµένες αφίξεις στην Κρήτη το 2025, αύξηση 350% σε σχέση µε το 2024, κυρίως µέσω της διαδροµής Λιβύη–Κρήτη, µε τα παιδιά να αποτελούν πάνω από το 20% των αφιχθέντων και το 30% αυτών να είναι ασυνόδευτα.
Περιορισµοί στο άσυλο που επηρεάζουν παιδιά και τις οικογένειές τους: Αναστολή καταγραφής αιτήσεων για αφιχθέντες από Βόρεια Αφρική (Άρθρο 79), µε άµεσες απελάσεις χωρίς καταγραφή.
Κράτηση και επιστροφές µε το νέο νοµοσχέδιο: µεγαλύτερης διάρκεια κράτηση, ηλεκτρονική σήµανση, ποινικοποίηση παράτυπης διαµονής, κατάργηση εξαιρετικών λόγων για έκδοση άδειας διαµονής..Κίνδυνοι για παιδιά: περιορισµένη πρόσβαση στην εκπαίδευση, παραβίαση της αρχής του βέλτιστου συµφέροντος του παιδιού
Σοβαρές ελλείψεις στην υποδοχή και στέγαση, µε παρατεταµένη παραµονή σε ακατάλληλους χώρους, χωρισµό οικογενειών και περιορισµένη πρόσβαση σε σχολική εκπαίδευση.
Προκλήσεις στην εκπαίδευση και σηµαντικά εµπόδια για ασυνόδευτα παιδιά, καθώς και για όσα φτάνουν στην ενηλικίωση.
Συστάσεις πολιτικής, που εστιάζουν στην προστασία των παιδιών και τη µη επιστροφή τους σε χώρες που µπορεί να αντιµετωπίζουν κίνδυνο, την ενίσχυση των εθνικών συστηµάτων υποδοχής και προστασίας των παιδιών, καθώς και των ΜΚΟ που παρέχουν νοµική βοήθεια και προστασία σε παιδιά και οικογένειες σε πλαίσιο αναγκαστικού εκτοπισµού.
Στο πρώτο εξάµηνο του 2025, η Ελλάδα, όπως αναφέρεται στην έκθεση, κατέγραψε επίπεδα αφίξεων που δε διαφέρουν σηµαντικά από εκείνα του προηγούµενου έτους, διατηρώντας τις αυξηµένες αφίξεις που σηµειώθηκαν πέρυσι – οπότε οι αιτήσεις ασύλου έφτασαν στον υψηλότερο αριθµό της πενταετίας. Τα παιδιά συνεχίζουν να αποτελούν περισσότερο από το ένα πέµπτο των αφίξεων δια θαλάσσης, µε το 30% αυτών να είναι ασυνόδευτα ή χωρισµένα από τις οικογένειές τους.
Ένα χαρακτηριστικό γνώρισµα του 2025 είναι η αλλαγή στο µοτίβο των αφίξεων, µε τους περισσότερους ανθρώπους να φτάνουν δια θαλάσσης στην Κρήτη, κυρίως µέσω της διαδροµής Λιβύη–Κρήτη. Οι περισσότεροι αφιχθέντες στην Κρήτη προέρχονται από την Αίγυπτο (47%), το Σουδάν (27%) και το Μπαγκλαντές (19%).
Σύµφωνα µε την Ύπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (ΥΑ/ΟΗΕ), έως τον Ιούνιο του 2025, η Κρήτη είχε δεχθεί το 42% όλων των αφίξεων δια θαλάσσης. Αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση 350% στις αφίξεις στην Κρήτη σε σύγκριση µε το 2024.
Η συγκεκριµένη διαδροµή εµφανίζει ιδιαιτερότητα όχι µόνο λόγω του όγκου των αφίξεων αλλά και λόγω του προφίλ των αφιχθέντων, που συχνά περιλαµβάνει ασυνόδευτα ανήλικά (κατά περιόδους πάνω από το ένα τρίτο των επιβατών) καθώς και οικογένειες µε µικρά παιδιά, συµπεριλαµβανοµένων ακόµη και βρεφών.
Παρά τη ραγδαία αύξηση των αφίξεων, οι χώροι υποδοχής στο νησί παραµένουν πρόχειροι και ακατάλληλοι, µε ελάχιστα στοιχεία να δείχνουν ότι οι αρχές έχουν λάβει µέτρα για την αντιµετώπιση της κατάστασης.
Οι νεοαφιχθέντες πρόσφυγες, συµπεριλαµβανοµένων παιδιών και βρεφών, συχνά φιλοξενούνται σε προσωρινούς, ανεπίσηµους χώρους χωρίς στοιχειώδη υποδοµή—όπως το πρώην εκθεσιακό κέντρο στην Αγυιά Χανίων ή εγκαταλελειµµένες λιµενικές εγκαταστάσεις στο Ηράκλειο—όπου οι συνθήκες έχουν περιγραφεί ως «αναξιοπρεπείς» και µε σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Χωρίς Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης να λειτουργεί στο νησί, οι αρχές δεν είναι σε θέση να καταγράψουν ή να κάνουν συστηµατικά το απαραίτητο screening στους νεοφιχθέντες, αφήνοντας ευάλωτα άτοµα—όπως ασυνόδευτα παιδιά, επιζώντες βίας ή άτοµα µε επείγουσες ιατρικές ανάγκες— χωρίς εντοπισµό και αντίστοιχη στήριξη.
Η νέα αναστολή του ασύλου θέτει σε κίνδυνο τα παιδιά
Η ραγδαία αύξηση των αφίξεων στην Κρήτη το 2025 δεν αντιµετωπίστηκε µε ενίσχυση των µέτρων προστασίας, αλλά µε νέους περιορισµούς.
Στις 11 Ιουλίου 2025, η Ελληνική κυβέρνηση θέσπισε νοµοθετική διάταξη (άρ. 79 του ν. 5218/2025), µε την οποία αναστέλλεται για τρεις µήνες η υποβολή αίτησης ασύλου ειδικά για τα άτοµα που φτάνουν στην Κρήτη µε πλωτό µέσο από τη Βόρεια Αφρική, ενώ παράλληλα προβλέπεται ότι τα άτοµα αυτά επιστρέφονται, χωρίς καταγραφή της αίτησης ασύλου, στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής τους. Αρχικά η κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδια για την κατασκευή κέντρων κράτησης στην Κρήτη για µετανάστες και πρόσφυγες, συµπεριλαµβανοµένων παιδιών.
Ωστόσο, µετά από έντονες αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου εξετάζει πλέον την κατασκευή δύο ή τριών προσωρινών κέντρων καταγραφής.
Αναπληρώτρια Συντονίστρια της Νοµικής Υπηρεσίας του ΕΣΠ, µε έδρα την Κρήτη αναφέρει ότι «τόσο πριν όσο και µετά την τρίµηνη αναστολή του δικαιώµατος ασύλου από τις ελληνικές αρχές, δεν διασφαλίζονται αξιοπρεπείς συνθήκες υποδοχής για κανέναν νεοαφιχθέντα αφικνούµενο από τη Β. Αφρική.
Αντιθέτως, αυτό που παρατηρούµε είναι η συνέχιση της ποινικοποίησης της εισόδου στη χώρα, µε ανθρώπους -ανάµεσά τους και παιδιά- να διώκονται επειδή αναγκάστηκαν να οδηγήσουν τις βάρκες σε αναζήτηση προστασίας. Παράλληλα, παραµένει ασαφές το πώς και µε ποια διαδικασία αξιολογείται η ευαλωτότητα των νεοαφιχθέντων, καθώς δεν φαίνεται να εφαρµόζεται κάποιος επιτόπιος µηχανισµός αξιολόγησης.» —
Λίγες µέρες µετά την θέσπιση της αναστολής της υποβολής των αιτήσεων ασύλου, το Ελληνικό Συµβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), που παρέχει δωρεάν νοµική βοήθεια και εκπροσώπηση σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, επισκέφθηκε κρατουµένους στο Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αµυγδαλέζας, όπου µεταξύ των κρατουµένων ήταν και ασυνόδευτα παιδιά.
Κατά τον χρόνο συγγραφής της παρούσας επισκόπησης, όσοι φτάνουν κατά τη διάρκεια της αναστολής των αιτήσεων ασύλου κρατούνται κυρίως σε Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης ή στο κλειστό κέντρο της Σιντικής, όπου οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα δυσχερείς για όλους—ακόµη και για τους αστυνοµικούς.
Επιπλέον, σύµφωνα µε τις διαθέσιµες πληροφορίες, δεν πραγµατοποιούνται -τουλάχιστον όχι συστηµατικά αξιολογήσεις ευαλωτότητας στον νεοαφνικνούµενο πληθυσµό. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα τα ασυνόδευτα παιδιά που δεν έχουν πρόσβαση σε δικηγόρο ή των οποίων ο ισχυρισµός περί ανηλικότητας απορρίπτεται από τις αρχές, να κινδυνεύουν να παραµείνουν αθέατα ανάµεσα σε ενήλικες κρατουµένους.
Τόσο το ΕΣΠ όσο και η οργάνωση Refugee Support Aegean (RSA), κατέθεσαν αιτήσεις ασφαλιστικών µέτρων (Άρθρο 39 του Κανονισµού) ενώπιον του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου (Ε∆∆Α) εκ µέρους οκτώ συνολικά υπηκόων Σουδάν που κρατούντων στην Αµυγδαλέζα. Στις 14 Αυγούστου, το ∆ικαστήριο έκανε δεκτά τα αιτήµατα, απαγορεύοντας την απέλασή τους µέχρι να εξεταστούν οι υποθέσεις τους από τα εθνικά δικαστήρια.
Αριθµός ασυνόδευτων ανήλικων παιδιών
Να σηµειωθεί ότι σύµφωνα µε επίσηµα στοιχεία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, τα ασυνόδευτα ανήλικα παιδιά τον Σεπτέµβριο 2025 ανέρχονται συγκεκριµένα:
1.989 Εκτιµώµενος αριθµός Α.Α στην Ελλάδα, εκ των οποίων:
92% Αγόρια 8% Κορίτσια 12,1% <15 ετών
1.291 Α.Α. σε Κέντρα Φιλοξενίας
169 Α.Α. σε ∆ιαµερίσµατα Ηµιαυτόνοµης ∆ιαβίωσης
142 Α.Α. σε ∆οµές Επείγουσας Φιλοξενίας
367 Α.Α. σε Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης & Κλειστές Ελεγχόµενες ∆οµές 20 Α.Α.
Οι Ελεγχόµενες ∆οµές Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο ∆υναµικότητα θέσεων φιλοξενίας ανέρχονται 1.745 θέσεις.
