Επιμέλεια:
Μιχάλης Καλαϊτζάκης
email: mixaxaer@gmail.com
Ο «ποιητής της Πράγας». Αυτός είναι ο τίτλος που έδωσαν στον μεγάλο φωτογράφο.
Τίτλο που κέρδισε με απίστευτη επιμονή και αγάπη για τη ζωή.
Ο Sudek γεννήθηκε το 1896 σε μικρό χωριό έξω από την Πράγα. Υπήρξε κακός μαθητής. Οι φίλοι του τον πείραζαν και του έλεγαν πως «είτε θα καταλήξει στην αγχόνη είτε θα γίνει βοσκός». Αποφασίζει να γίνει βιβλιοδέτης και στα δεκαεπτά του χρόνια αποκτάει το σχετικό δίπλωμα. Παράλληλα αρχίζει να ασχολείται και με τη φωτογραφία. Έχει βγάλει κάπου 150 φωτογραφίες με μια μικρή μηχανή όταν τον καλούν στον στρατό (ο Sudek είχε την ατυχία να πάει στρατιώτης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο). Λίγο αργότερα, στο ιταλικό μέτωπο, χάνει όλο το δεξί του χέρι.
Ο Sudek ήταν ένας άνθρωπος απλός, πάντα με χιούμορ και καλή διάθεση. Δεν εξωτερίκευε τα βαθύτερα αισθήματά του. Για αυτά φρόντιζαν οι φωτογραφίες του. Επιστρέφοντας από τον πόλεμο (ανάπηρος πια), δεν είναι δυνατόν να συνεχίσει να ασχολείται με τη βιβλιοδεσία. Την εγκαταλείπει και στρέφεται αποκλειστικά στη φωτογραφία.
Το 1922 γίνεται δεκτός στη Σχολή Γραφικών Τεχνών για να σπουδάσει φωτογραφία. Τρία χρόνια αργότερα ιδρύει μαζί με άλλους δυο φίλους του την «Ένωση Τσεχικής Φωτογραφίας».
Ο Sudek είχε την τύχη να παρακολουθήσει -φωτογραφικά- το τελείωμα του χτισίματος του καθεδρικού ναού της Πράγας. Ο ναός είχε ξεκινήσει να χτίζεται τον μεσαίωνα και ολοκληρώθηκε στις αρχές του εικοστού αιώνα. Έτσι ο Sudek πέτυχε μια σπάνια ατμόσφαιρα (πέντε χρόνια φωτογράφιζε τον ναό.)
Το 1933 κάνει την πρώτη ατομική έκθεση και από εκεί και πέρα ακολουθούν πλήθος εκθέσεων, μέσα και έξω από την πατρίδα του. Γίνεται παντού γνωστός (υπόψη πως βγήκε από τη χώρα του μόνο μια φορά για να κάνει ένα ταξίδι στην Ευρώπη). Όμως τον κυνηγάει ο πόλεμος. Έρχεται και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και η γερμανική κατοχή της Τσεχοσλοβακίας.
Πρακτικοί λόγοι τον αναγκάζουν να ασχοληθεί με μικρές σκηνές από το σπίτι του, από τις αυλές φίλων του ή με νεκρές φύσεις. Αξιοσημείωτη είναι η ικανότητά του να αναδεικνύει τη μυστική ζωή των πραγμάτων. Η ικανότητά του να μεταμορφώνει τα άψυχα αντικείμενα σε κάτι σημαντικό. Ο σκοτεινός και εσωτερικός φωτογράφος μελέταγε για ώρες τα αντικείμενα που φωτογράφιζε.
Είπε κάποτε (αναφερόμενος στον φίλο του Ruzicka):
«Εκείνη την εποχή δεν ήξερα ακόμα ότι όλο το μυστήριο έγκειται στα σκοτεινά μέρη, στις σκιές. Ο Ruzicka μου έλεγε συχνά: να εκθέτεις για τις σκιές, τα υπόλοιπα έρχονται μόνα τους. Είχε δίκιο. Αλλά δεν ήξερα ακόμα με ποια τεχνική θα μπορούσα να το κατακτήσω αυτό… Τα πάντα γύρω μας είτε ζωντανά είτε άψυχα, μπορούν να προσλάβουν στα μάτι ενός τρελού φωτογράφου ποικίλες όψεις, έτσι που ένα φαινομενικά άψυχο αντικείμενο, ζωντανεύει μέσα από το φως ή από το περιβάλλον του. Κι αν ο φωτογράφος έχει λίγο μυαλό στο κεφάλι του, τότε ίσως μπορεί να συλλάβει κάτι απ’ όλα αυτά. Υποθέτω ότι αυτό είναι που ονομάζουμε λυρισμό».
Στις φωτογραφίες του σπανίως συναντάμε ανθρώπους. Αυτό δεν ήταν ακριβώς επιλογή του. Ο Sudek δούλευε με βαριές μηχανές. Έβαζε το πιο κλειστό διάφραγμα που είχε και περίμενε με τις ώρες να βρει το κατάλληλο φως. Ο ίδιος έλεγε γελώντας:
«Γι’ αυτό δεν υπάρχουν άνθρωποι στις φωτογραφίες μου. Ακόμα και αν υπάρχουν μερικοί στην αρχή, ώσπου να τελειώσω τη λήψη έχουν πια φύγει».
Μην περιμένετε να νιώσετε τον Sudek με μια «πρώτη ανάγνωση». Είναι ιδιαίτερα εσωτερικός.
