Τον Σεπτέµβριο του 1922 το ελληνικό έθνος έζησε µια από τις µεγαλύτερες καταστροφές της ιστορίας του, µε τις γνωστές τραγικές συνέπειες, την εξαφάνιση κάθε ελληνικού στοιχείου, τον ξεριζωµό από τις προαιώνιες εστίες του τον ελληνισµό της Ιωνίας του Πόντου, της Καππαδοκίας και της Ανατ. Θράκης.
Την καταστροφή και το µεγάλο κύµα των προσφύγων διαδέχτηκε το δεύτερο κύµα που µετακινήθηκε αναγκαστικά µετά την 1η Μαΐου 1923, λόγω της ανταλλαγής των πληθυσµών που προέβλεπε η συνθήκη της Λωζάννης. Φέτος, λόγω της τραγικής, συνάµα σηµαντικής επετείου των 103 χρόνων, σκεφθήκαµε και αποφασίσαµε ως Αδελφότητα Μικρασιατών Ν. Χανίων « Ο Άγιος Πολύκαρπος « να τιµήσουµε τον ΕΕΣ, Αυτήν, την παγκόσµιας εµβέλειας οργάνωση, που στηρίζεται στην εθελοντική δράση και η οποία ιδρύθηκε στις 10 Ιουνίου 1877, αποτελεί δε µέρος του διεθνούς κινήµατος Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ηµισελήνου.
Η βοήθεια τους, η συµπαράσταση τους ξεκινά από το 1918 λόγω της τραγικής κατάστασης και θέσης όλων των Ελληνικών πληθυσµών της Μικράς Ασίας, που εκτοπισµένοι βίαια και βάναυσα από τις πατρογονικές τους εστίες αντιµετωπίζουν ένδεια και δυστυχία.
Με το τέλος του πολέµου η έµµονη αυτή σκέψη και το ενδιαφέρον υλοποιούνται µε την ανάθεση στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό του σπουδαίου ανθρωπιστικού έργου, της οργανώσεως και προωθήσεως ιατρικών αποστολών για την περίθαλψη του ντόπιου πληθυσµού των περιοχών της Κωνσταντινούπολης, της Σµύρνης και των παραλιών της Μικράς Ασίας.
Το Νοέµβριο του 1918 αράζει στη Σµύρνη το νοσοκοµειακό «Αµφιτρίτη» µε την αποστολή του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού µε διοικητή τον γενικό αρχίατρο Βασίλειο Τσουνάκα.
Επίσης, στο ελληνικό νοσοκοµείο «Άγιος Χαράλαµπος» (Γραικικό) στην κεντρική πτέρυγα, εγκαθιστούν αίθουσες νοσηλείας και εξωτερικά ιατρεία µε πλούσιο φαρµακευτικό υλικό. Σκοπός τους είναι η περίθαλψη του πληθυσµού, ανεξαρτήτως θρησκεύµατος. Η αποστολή αµέσως µετά την άφιξη της αντιµετωπίζει τη ζωηρή αντίδραση και έντονη εχθρικότητα των Τουρκικών Αρχών, και ιδιαίτερα του τότε βαλή -διοικητή της πόλης Νουρεντίν Πασσά. Όµως, καταφέρνει η αποστολή, να οργανώσει αποτελεσµατικά το φιλανθρωπικό και θεραπευτικό της έργο σε κάθε άπορο και δυστυχισµένο ασθενή, εµπνέοντας σε πολύ λίγο χρονικό διάστηµα την εµπιστοσύνη και την εκτίµηση των Τούρκων, Αρµενίων, Ισραηλιτών κι έτσι ανενόχλητη πια, αναδιοργανώνεται και δραστηριοποιείται. Οι εθελόντριες αδερφές νοσοκόµες ακολουθούν τους στρατιώτες στις µάχες και όταν δυσκολεύουν τα πράγµατα για τον ελληνικό στρατό απαντούν σε όλες τις περιπτώσεις πως θέλουν να έχουν την ίδια τύχη µε τους τραυµατίες.
Ελληνικές κοινότητες του εσωτερικού της Μικράς Ασίας και το Εθνικό Οικοτροφείο Σµύρνης τροφοδοτούνται µε φαρµακευτικό και νοσηλευτικό υλικό. Η Ιατρική Αποστολή του Ε. Ε. Σ. καλύπτει χιλιάδες µέρες νοσηλείας και περίθαλψης στο νοσοκοµείο, στις πολυκλινικές, στο σταθµό Πρώτων Βοηθειών, στα ιατρεία της και στην υγειονοµική συνδροµή «κατ’ οίκον». Οργανώνει συσσίτια για άπορους και άστεγους κατοίκους πρόσφυγες, καθαρίζει τις πόλεις από επικίνδυνες εστίες µολύνσεων και προβαίνει σε εγκατάσταση πρόχειρων λουτρών για την εξασφάλιση στοιχειωδών όρων υγιεινής και καθαριότητας.
∆ηµιουργεί άσυλο συγκεντρώσεως και προστασίας πεινασµένων και εγκαταλελειµµένων παιδιών, των οποίων οι άµοιροι γονείς είναι χαµένοι ή σφαγιασµένοι κατά τους άγριους διωγµούς και τις οµαδικές εκτοπίσεις στο εσωτερικό της Ασίας. Συγκροτεί, µετά από συνεννόηση και υποδείξεις της Στρατιωτικής Υγειονοµικής Υπηρεσίας, µόνιµα νοσοκοµεία στη Προύσα, Κορδελιό, Κων/πολη, Χίο και Σµύρνη, εγκαθιστά θεραπευτικό τµήµα σε πτέρυγα του «Αρεταίειου» νοσοκοµείου της Αθήνας για την συνέχιση της νοσηλευτικής περίθαλψης των τραυµατιών του µετώπου από τα νοσοκοµεία της Μικράς Ασίας.
Συντρέχει στην εξοπλισµό των στρατιωτικών πλωτών νοσοκοµείων µε τη διάθεση ιατρικών εργαλείων, συσκευών και µηχανηµάτων. Απευθύνει έκκληση προς τους Έλληνες σ’ όλο τον κόσµο, τις Ελληνικές κοινότητες, τα σωµατεία και τους συλλόγους του εξωτερικού, ώστε να ενισχύσουν οικονοµικά στην εθνική προσπάθεια και επανιδρύει ιατρεία που πυρπολήθηκαν και τερµατίζεται ουσιαστικά το υγειονοµικό και ανθρωπιστικό του έργο στις 31 ∆εκεµβρίου 1920 µε την παύση της λειτουργίας του νοσοκοµείου στη Σµύρνη και των άλλων ιατρείων που παραδίδονται στην Ύπατη Αρµοστίας.
Το έργο του ΕΣ συνεχίζει αδιάλειπτα και µετά το 1922 και τη µεγάλη καταστροφή. Ιδρύονται νοσοκοµεία, θεραπευτήρια και άλλα ιατρεία για την περίθαλψη και νοσηλεία των τραυµατιών πολέµου και τη φιλανθρωπική αρωγή των προσφύγων, καθώς επίσης ιδρύεται και το «Αρχείο Αναζητήσεων».
Αποστέλλονται 4 υγειονοµικές αποστολές, για τη διοργάνωση ιατρείων αλλά και στρατοπέδων περισυλλογής τροφίµων, όπου προσφέρεται απολύµανση, αποφθειρίαση, εµβολιασµός, διανοµή τροφίµων και ρουχισµού, γιατί, ως γνωστόν, δεν έφτασαν στην Ελλάδα µόνο τα θύµατα του πολέµου αλλά το 1923 µε την Ανταλλαγή πληθυσµών, βάσει της Συνθήκης της Λωζάνης, πάνω από 1.000.000 Έλληνες προσπαθούν να επιβιώσουν κάτω από άθλιες συνθήκες σε µια πατρίδα, που είχε κυριολεκτικά διαλυθεί ύστερα από συνεχείς πολέµους κι έναν εθνικό διχασµό.
Οι Μικρασιάτες για δεύτερη φορά ξένοι, αυτή τη φορά στη µητέρα Ελλάδα, {πολλές φορές µητριά} µέσα σε προσφυγικούς καταυλισµούς, θα αντιµετωπίσουν πέραν του φόβου, της καχυποψίας, ακόµη και βίαιης συµπεριφοράς από κάποιους «αυτόχθονες» Έλληνες, θα αντιµετωπίσουν και αρρώστιες, αφού η προσωρινή στέγαση Μικρασιατών προσφύγων έγινε κατ’ αρχήν σε γήπεδα, σε θέατρα, ακόµη και σε εκκλησίες, δηµόσια κτήρια, παράγκες κάτω από απάνθρωπες και άθλιες συνθήκες διαβίωσης, χωρίς καθαρό νερό, ύδρευση, ηλεκτροφωτισµό, αποχέτευση, µε αποτέλεσµα την εύκολη µετάδοση των επιδηµικών ασθενειών, όπως ο τύφος, η γρίπη, ελονοσία, φυµατίωση, ευλογιά (που υπήρχαν ήδη πριν την άφιξη των προσφύγων).
Πέραν όµως του παραπάνω σηµαντικού και ποικιλόµορφου έργου του, ο ΕΕΣ βοηθά και µ’ έναν άλλο τρόπο τους πρόσφυγες, καθιερώνοντας τις «Αναζητήσεις του ΕΕΣ», όπου µεταδίδονταν µέσω του ραδιοφώνου δεκάδες ανακοινώσεις ανθρώπων, που αναζητούσαν συγγενείς, αδέλφια, γονείς, παιδιά, που χάθηκαν µεταξύ τους λόγω των άγριων κι απάνθρωπων συνθηκών ενός µεγάλου διωγµού.
Λέει µια Μικρασιάτισσα … «ακόµη ¨έχω στ΄αυτιά¨ µου τη γυναικεία εκείνη φωνή, που έκανε τις ανακοινώσεις στο ραδιόφωνο, αφού την συγκεκριµένη εκποµπή την άκουγαν ανελλιπώς και ευλαβώς στο πατρικό σπίτι της µητέρας µου, µε απόλυτη σιωπή ακόµα και των παιδιών, όπως τότε ήµουν εγώ, χωρίς µάλιστα να µας την επιβάλλει κάποιος»…
Και µια προσωπική εµπειρία …
Μέσα στον αλαλαγµό, την παραφροσύνη και τον πανικό που επικρατούσε στο λιµάνι της Σµύρνης και στην προσπάθεια τους να επιβιβαστούν στις βάρκες για να σωθούν από την φωτιά και το µαχαίρι του Τούρκου, πολλές οικογένειες χωρίστηκαν και σκόρπισαν. Αυτό συνέβη και στην οικογένεια του πατέρα µου Κλέαρχου. Ο µικρός αδερφός του, ∆ηµήτρης Γκοζάνης, παρασύρθηκε από το πλήθος και µπήκε σε άλλη βάρκα. Μετά από πού καιρό αναζητήσεων του ΕΕΣ, βρέθηκε στην Μυτιλήνη. Θυµάµαι τον πατέρα µου που µας τα έλεγε µε µεγάλη συγκίνηση.
Όλοι οι παραπάνω λόγοι, σας διαβεβαιώνω, ότι είναι µόνον επιγραµµατικοί κι ελάχιστοι ανταποκρίνονται στους δύσκολους σκοπούς που έχει ο Ε.Σ., πάντα εθελοντικά, πάντα αφιλοκερδώς.
Ως εκπρόσωπος της Αδελφότητας Μικρασιατών ν. Χανίων «Ο Άγιος Πολύκαρπος», αλλά και προσωπικά σ’ όλο το δυναµικό του ΕΕΣ και ιδιαίτερα στα µέλη της πόλης µας που τους γνωρίζουµε και γνωρίζουµε απ’ ευθείας το έργο τους, να έχουν υγεία και δύναµη, καθώς επίσης εύχοµαι να είναι παραδείγµατα και να εµπνέουν, ώστε να βρίσκουν µιµητές οι πράξεις τους και να υπάρχουν πάντα άξιοι συνεχιστές της πορείας τους! Τόσο σηµαντικής, τόσο απαραίτητης στον ανθρώπινο πόνο που δυστυχώς υπάρχει στη γη.
Αξιότιµε κ. Πρόεδρε του Περιφ. Τµήµατος ΕΣ Χανίων, κ. Στέλιο Καλαϊτζάκη, αγαπητοί Ερυθροσταυρίτες και Ερυθροσταυρίτισσες δεχτείτε παρακαλώ, από εµάς τους απόγονους των Μικρασιατών, την ευγνωµοσύνη µας και τις ευχαριστίες µας. Πάντα υπόχρεοι!
Είµαστε ευτυχείς που υπάρχετε στην πόλη µας. Είµαστε ευτυχείς γιατί από τα πρώτα µας βήµατα αναπτύξαµε µια ζεστή, ανθρώπινη και συνάµα εποικοδοµητική σχέση. Να µην χάνετε το κουράγιο σας κι εµείς όσο µπορούµε θα είµαστε δίπλα σας.
*Η Στέλλα Χαριτάκη – Γκοζάνη είναι προέδρος Αδελφότητας Μικρασιατών Ν. Χανίων ‘Ο Άγιος Πολύκαρπος’.
