1. Ψυχολογικός και ιδεολογικός κατακερματισμός
Η Ελλάδα σήμερα είναι ένα μπερδεμένο κουβάρι. Οποιος θέλει να ασχοληθεί μαζί της (και πρέπει να θέλει), δεν ξέρει από πού να αρχίσει και πού να τελειώσει.
Επενδύοντας 25 χρόνια στην Ελληνολογία και με βάση την κοινωνιολογία καταλήξαμε σε ένα συστηματικό περίγραμμα της παθογένειας του Ελλαδικού μορφώματος, των αντιδράσεων των Ελλήνων και ορισμένων προτάσεων για έναν οδικό χάρτη εξόδου από την κρίση.
Αρχίζουμε με τις αντιδράσεις και προσδοκίες.
Αν γινόταν μία δημοσκοπική καταγραφή των αντιδράσεων και των προσδοκιών των Ελλήνων απέναντι στην κρίση, πιστεύουμε ότι θα προέκυπτε περίπου το ακόλουθο αποτέλεσμα:
πολιτικός μεσσιανισμός……………..35%
μοιρολατρία και αδιαφορία………25%
αναφορά στον ξένο παράγοντα….15%
ο από μηχανής θεός…………………..15%
ορθολογικός προβληματισμός…..10%
Τα πρώτα συμπεράσματα, που μπορούμε να βγάλουμε από την παραπάνω εικόνα είναι δύο:
α. Με αφετηρία το δεδομένο ότι το 80% του ελληνικού λαού υποφέρει από την κρίση και ότι οι μισοί τουλάχιστον από αυτούς ζουν υπό δραματικές συνθήκες, η αρνητική αυτή κατάσταση δεν έχει διαμορφώσει μια ομοιογενή ιδεολογική ακόμη και ψυχολογική στάση του λαού μας απέναντι στην κρίση.
Ο λαός μας είναι ιδεολογικά κατακερματισμένος και η ιδεολογική αντίδραση απέναντι στην κρίση έχει τις ρίζες της στην πολιτική του παιδεία και τον τρόπο της πολιτικής του σκέψεως, που ίσχυε πριν από την κρίση.
Βεβαίως υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής, ο οποίος ενώνει τους περισσότερους Ελληνες σήμερα και αυτός είναι η μορφή και η οργή κατά του πολιτικού κόσμου της Μεταπολιτεύσεως, πρώτα για τη λεηλασία του δημοσίου χρήματος και τη διόγκωση του δημοσίου χρέους και δεύτερον για τον τρόπο που χειρίσθηκε την υπόθεση του χρέους από το 2009 και μετά.
Ομως αυτή η απαξίωση του πολιτικού συστήματος δεν οδηγεί σε μία σχετικώς ομοιογενή πολιτική στάση.
β. Η ανομοιογένεια της ψυχολογικής στάσεως του λαού μας απέναντι στην κρίση εμποδίζει τη διαμόρφωση μιας πολιτικής συγκλίσεως και ενός κοινού προσανατολισμού για τη διαμόρφωση ενός εθνικού σχεδίου εξόδου από την κρίση.
Δηλ. δεν φθάνουν τα προβλήματα της κρίσεως, έχουμε και το πρόβλημα της ελλείψεως μιας συλλογικής συνειδησιακής ετοιμότητας με ανακλαστικά κατάλληλα για την αντιμετώπιση προκλήσεων εθνικής εμβέλειας.
Δυστυχώς η ατομοκρατία και η ιδιοτέλεια, που πίσω από το προπέτασμα μιας κούφιας πολιτικής φρασεολογίας διαμόρφωσαν την κυρίαρχη ιδεολογία του «σύγχρονου» Ελληνα στην περίοδο της Μεταπολιτεύσεως, διέλυσαν κάθε ευαισθησία συλλογικότητας και πατριωτισμού.
2. Ο κομματισμός και η παρακμή μας
Ως κύρια αιτία της αδυναμίας ψυχολογικής και ιδεολογικής συγκλίσεως των Ελλήνων θεωρούμε τον κομματισμό.
Ως κομματισμό δεν εννοούμε ούτε καταδικάζουμε την ύπαρξη των πολιτικών κομμάτων ούτε το να ανήκει κάποιος σε κάποιο κόμμα. Βέβαια είναι μεγάλο το θέμα της σχέσεως του κοινοβουλευτισμού με τη δημοκρατία και τη λαϊκή κυριαρχία στον σημερινό κόσμο, αλλά δεν είναι τώρα αυτό το θέμα μας.
Η διαχρονική ελληνική διχόνοια παίρνει στην ιστορική μας πορεία τρεις μορφές: τον εμφύλιο πόλεμο, τον διχασμό, όπου η διχόνοια φθάνει μέχρι το βάθος της πολιτικής και κοινωνικής συγκρούσεως και τον κομματισμό, όπου η σύγκρουση παγιώνεται, θεωρείται αυτονόητη και παίρνει τη μορφή «ψυχρού πολέμου» με τις γνωστές κοκορομαχίες στις συζητήσεις της Βουλής, στις δηλώσεις των κομμάτων και των αρχηγών τους και τέλος στα καθημερινά τηλεοπτικά παράθυρα.
Οι συνέπειες του κομματισμού είναι σοβαρές, διότι:
α. Διαφθείρει τη δημοκρατία και εμποδίζει την πρόοδο και την άνοδο του μορφωτικού, επιπέδου και του πολιτικού πολιτισμού ενός λαού, διότι του στερεί το δικαίωμα στην αντικειμενική ενημέρωση και στο κατ’ αξίαν ζην.
β. Διαφθείρει την έννοια της συλλογικότητας και της εθνικής ομοψυχίας, διότι ανάγει το κόμμα σε υποκατάστατο της γενικής συλλογικότητας και διαβρώνει το υπόβαθρο του πατριωτισμού και της κοινωνικής συνοχής, οι οποίες είναι έννοιες «ιερές», διότι είναι οι μόνες οι οποίες πρέπει να εκφράζουν την ανάγκη της υπέρτατης και μόνης γενικής συλλογικότητας ενός λαού και
γ. Δημιουργεί μία νοοτροπία πολιτικού μεσσιανισμού μέσα στην κρίση που περνάμε. Μέσα στο κλίμα του κομματισμού το ένα κόμμα επιρρίπτει την ευθύνη στο άλλο για την κατάντια μας και στερούν από τους πολίτες τη δυνατότητα σχηματισμού μιας αντικειμενικής εικόνας για την κατάστασή μας και τις αίτιες που μας έριξαν στον γκρεμό. Χωρίς αυτό τον αντικειμενικό απολογισμό δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κρίση.
Επιπλέον ο πολίτης, ο οποίος έχει εγκλωβισθεί μέσα στη νοοτροπία του κομματισμού είτε αλλάζει κόμμα είτε όχι, περιμένει παθητικά και με μεσσιανικές προσδοκίες να έρθει στην εξουσία το επόμενο κόμμα ή ο επόμενος αρχηγός για να κάνει όσα δεν έκαναν οι προηγούμενοι. Έτσι ο πολίτης εθίζεται στην παθητικότητα και την εξάρτηση από το πολιτικό σύστημα με αποτέλεσμα ο ίδιος να μην παίρνει καμμιά ευθύνη, να χάνει την κριτική του ικανότητα και να αφήνει τον χρόνο να κυλά.
Ο κομματισμός καταργεί έναν βασικό νόμο της δημοκρατίας και της λαϊκής κυριαρχίας, που είναι η αρχή της επικουρικότητας, η οποία λέει:
α. Η δημοκρατία κτίζεται εκ των κάτω προς τα πάνω και
β. Το κράτος και τα κόμματα καλούνται να κάνουν ό,τι δεν μπορεί να κάνει μόνη της η κοινωνία και οι πολίτες.
Το συμπέρασμα είναι ότι βασική προϋπόθεση για να βγούμε από την κρίση είναι η ενεργοποίηση των πολιτών και της κοινωνίας σε τρία επίπεδα:
α. Σε ατομικό επίπεδο. Πρέπει να γίνουμε όλοι ενεργοί πολίτες. Να παίρνουμε πρωτοβουλίες, να ξεπεράσουμε τον ατομισμό μας και να μάθουμε να συνεργαζόμαστε.
β. Σε επίπεδο κοινωνικών και πολιτιστικών πρωτοβουλιών και
γ. Σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών.
Οι τοπικές κοινωνίες καλούνται να ζωντανέψουν πάλι την ξεχασμένη παράδοση του ελληνικού κοινοτισμού.
Το άλμα του άρριζου εκσυγχρονισμού απέτυχε παταγωδώς.
Ήταν άλμα στο κενό.
Αυτή τη φορά πρέπει να κτίσουμε το μέλλον μας πάνω στα μόνα γερά θεμέλια, που είναι οι διαχρονικές παραδόσεις μας.
*καθηγητής
