1. Η μεταβατικη περιοδος του κοσμου
Ο κόσμος ζει σε μια μεταβατική περίοδο, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η μετάβαση σε ένα πολυκεντρικό σύστημα κατανομής του παγκοσμίου πλούτου και της γεωπολιτικής ισχύος.
Αυτή η μεταβατικότητα είναι φυσικό επακόλουθο:
α. Της καταρρεύσεως του διπολισμού μεταξύ των Η.Π.Α. και της τότε Ε.Σ.Σ.Δ.
β. Της εξαπλώσεως των πλεονεκτημάτων της βιομηχανικής και της ηλεκτρονικής επαναστάσεως καθώς και
γ. Της μετεξελίξεως της παγκόσμιας οικονομικής πυραμίδας. Αυτός ο παράγοντας πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να προσεχθεί ιδιαίτερα, διότι θα αποτελέσει τον βασικό κορμό των οικονομικών και γεωπολιτικών εξελίξεων στη διάρκεια του 21ου αιώνα.
Στα τελευταία 25 χρόνια πραγματοποιήθηκε αυτό που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως το Big Bang (Μεγάλη Εκρηξη) της παγκόσμιας οικονομίας. Η έκρηξη επέκτεινε τα όρια και άλλαξε τη μορφολογία της παγκόσμιας οικονομίας προς δύο κατευθύνσεις:
α. Οριζόντια επέκταση του χώρου της παγκόσμιας οικονομίας και ταύτιση της με τις πλανητικές διαστάσεις του παγκόσμιου γίγνεσθαι (παγκοσμιοποίηση) και
β. Κατακόρυφη επέκταση της έννοιας του οικονομικού συμφέροντος (κέρδους) με τη δημιουργία ενός τεραστίου πρόσθετου επιπέδου επενδυτικών δυνατοτήτων πάνω από το επίπεδο της πραγματικής οικονομίας. Σήμερα το 90% τουλάχιστον της κερδοφορίας του διεθνούς κεφαλαίου πραγματοποιείται σε αυτό το πρόσθετο επίπεδο της χρηματικής ή άυλης οικονομίας.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποιημένης άυλης οικονομίας είναι δύο:
α. Η αυτονομία της τόσο από την πραγματική οικονομία όσο και από τα πολιτικά συστήματα όλων των δυτικών δημοκρατιών.
Οι κυβερνήσεις των δυτικών δημοκρατιών εκλέγονται από τους λαούς τους, αλλά ενεργούν περισσότερο ή αποκλειστικά ως υφιστάμενοι των λεγόμενων “αγορών”, δηλ. του αόρατου διεθνούς κεφαλαίου και λιγότερο ή καθόλου ως εντολοδόχοι των λαών τους και
β. Η αναζήτηση πρώτων υλών και επενδυτικών ευκαιριών σε όλο τον κόσμο. Στα πλαίσια της πραγματικής οικονομίας ο πλούτος εκινείτο μεταξύ Β. Αμερικής, Δυτ. Ευρώπης, Ιαπωνίας και των πετρελαιοπαραγωγών χωρών. Σήμερα η άυλη οικονομία δεν υπολογίζει σύνορα ούτε κυβερνήσεις, αλλά αναζητά επενδυτικές ευκαιρίες, όπου η προσδοκία της αποδόσεως είναι υψηλότερη και ταχύτερη.
2. Η παρακμη της Ευρωπης
Δυστυχώς η Ευρώπη παρακμάζει ως γεωπολιτική και γεω-οικονομική οντότητα καθώς και ως πολιτισμός για τους παρακάτω λόγους:
α. Οι γενεές που έζησαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συνέλαβαν το όνειρο μιας ενωμένης ειρηνικής, ευημερούσας και ανεξάρτητης Ευρώπης εκλείπουν.
Οι διάδοχοί τους είναι απλοί μεταπράτες οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων.
β. Με την εξανέμιση του οράματος μιας ενωμένης και ανεξάρτητης Ευρώπης έσβησε και η όποια πανευρωπαϊκή ιδεολογία.
Σήμερα οι λαοί της Ευρώπης αναδιπλώνονται στους προπολεμικούς εθνικισμούς τους, ενώ η Γερμανία έχει επιστρέψει όχι μόνο στον παλαιό εθνικισμό της, αλλά και στην πολεμική και ρατσιστική παράδοση προωθήσεως των συμφερόντων της.
Σήμερα η Γερμανία διεξάγει έναν οικονομικό πόλεμο κατά των ασθενεστέρων χωρών της Ευρώπης.
γ. Η Ε.Ε. έχει υποστείλει τη σημαία της γεωπολιτικής ανεξαρτησίας της, που είχε αναπετάσει ο Γάλλος πατριώτης και ευρωπαϊστής στρατηγός Σαρλ Ντε Γκολ.
Σήμερα η Γαλλία έχει υποβιβασθεί σε υπασπιστή των γερμανικών συμφερόντων και περιορίζεται σε λεκτικές μόνο διαφοροποιήσεις, ενώ η Γερμανία της κας Μέρκελ έχει συστήσει μια νέα “Ιερά Συμμαχία” μαζί με το διεθνές κεφάλαιο της άυλης οικονομίας και τα αμερικανικά γεωστρατηγικά συμφέροντα.
Δεν υπάρχει πλέον Ευρώπη στο διεθνές προσκήνιο, αλλά μόνο Δύση, ΝΑΤΟ και “αγορές”.
δ. Δεν υπάρχει πλέον αυτοδύναμος ευρωπαϊκός πολιτισμός και ευρωπαϊκή διανόηση, η οποία να αγωνίζεται για την εδραίωση της δημοκρατίας, για την κατοχύρωση του κοινωνικού κράτους και για έναν κόσμο διεθνούς ισορροπίας και ειρήνης.
3. Η αναγκη μιας νεας δημοκρατικης Ευρωπης
Η προοπτική του μέλλοντος της ανθρωπότητας δεν φαίνεται να είναι ευοίωνη.
Οι υπάρχουσες τάσεις, με την παντοδυναμία των “αγορών”, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, κατευθύνονται προς την εγκαθίδρυση ενός νέου μεσαίωνα με περιστολή των δημοκρατικών και εργατικών δικαιωμάτων. Η ελευθερία του πνεύματος και ο πολιτισμός ισοπεδώνονται κάτω από τις ερπύστριες των οικονομικών συμφερόντων και της κοινωνικής ανισότητας.
Η τάση παγιοποιήσεως της κοινωνικής ανισότητας θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην εγκαθίδρυση μιας παγκόσμιας εξουσίας της οικονομικής ολιγαρχίας ακόμη και δικτατορίας. Δεν αποκλείεται ακόμη και μια παγκόσμια πολεμική σύρραξη λόγω του ανταγωνισμού μεταξύ της Δύσεως από τη μια, Ρωσίας και Κίνας από την άλλη.
Μόνο μια ενωμένη, ευημερούσα, δημοκρατική και ανεξάρτητη Ευρώπη θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πρότυπο για τον παγκόσμιο πολιτισμό και το ανάχωμα κατά της επιστροφής σε έναν νέο μεσαίωνα.
*καθηγητής, κοινωνιολόγος, νομικός
