» Απαντήσεις στους ερωτήματα που έχουν τεθεί γύρω από τις παρενέργειες του εμβολίου της Οξφόρδης- Astrazeneca αλλά και της Pfizer κατά της Covid-19, δίνει ο Χανιώτικης καταγωγής Καθηγητής Ανοσολογίας στο τμήμα Βιοχημείας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Πέτρος Λιγοξυγκάκης.
Ο Χανιώτης ανοσολόγος, μιλώντας στα “Χ.ν” παρουσιάζει τα νεότερα ερευνητικά δεδομένα γύρω από τους εμβολιασμούς και την ανοσολογική μνήμη, τις μεταλλάξεις αλλά και την πορεία της πανδημίας…
•Επιστήμονες εκτιμούν ότι το εμβόλιο κατά της Covid-19 και η επίτευξη της ανοσίας στον πληθυ- σμό είναι μια μακροχρόνια διαδικασία. Γνωρίζουμε πόσο διαρκεί τελικά η ανο- σία του ανθρώπινου ορ- γανισμού μετά τη λοίμωξη από τον κορωνοϊό και την απαραίτητη θεραπεία αφού κάποιος νοσήσει; Γνωρί- ζουμε πόσο ακριβώς θα διαρκέσει η ανοσία που προσφέρουν τα εμβόλια σε όσους εμβολιαστούν (AstraZeneca, Pfizer, Johnson& Johnson, Moderna) ;
Ξέρουμε ότι άνθρωποι που έχουν νοσήσει έχουν αντι- σώματα για τουλάχιστον 8 μήνες. Η εμπειρία με τα εμ- βόλια εναντίων άλλων πα- θογόνων, δείχνει ότι ο εμ- βολιασμός επάγει μακρο- χρόνια ανοσία πολύ πέρα από την ίδια την ασθένεια οπότε η προσδοκία είναι ότι οι εμβολιασμένοι θα έχουν ανοσολογική μνήμη για του- λάχιστον 10-12 μήνες. Οι εταιρείες Pfizer και Moderna έχουν δώσει στοιχεία υψηλής ανοσολογικής μνήμης για τουλάχιστον 6 μήνες μετά το εμβόλιο αλλά από τα δεδομένα φαίνεται ότι αυτή η μνήμη θα είναι εκεί και μετά τους 10 μήνες αφού τα επί- πεδα της είναι τόσο υψηλά που δεν θα μπορούσαν ξαφνικά να «εξαερωθούν». Για το ΑΖ και J&J η προσδοκία είναι η ίδια και οι επίσημες ανακοινώσεις αναμένονται σύντομα.
•Η ανεπαρκής ανοσία μπορεί να οδηγήσει πιθανόν στην εμφάνιση νέων στελεχών; Πώς σχολιάζετε τη σημασία των μεταλλάξεων του κορωνοϊού SARS-CoV- 2;
Θα προσπαθήσω να απα- ντήσω όσο πιο απλά μπορώ. Ο SARS-CoV-2 είναι ένα πα- θογόνο που «εξερευνά» ένα καινούργιο ξενιστή, τον άν- θρωπο. Αυτή είναι μια τε- ράστια ευκαιρία εξάπλωσης για τον ιό αλλά και μια επι- κίνδυνη, «άγνωστη» χώρα. Το μεγαλύτερο «όπλο» του παθογόνου για να μην εξα- φανιστεί στους ανθρώπινους πληθυσμούς είναι η προ- σαρμοστικότητα του στην γρήγορη μετάδοση από άν- θρωπο σε άνθρωπο. Και οι αλλαγές (οι μεταλλάξεις) του ιού που επικρατούν (όπως το στέλεχος α-που απομο- νώθηκε στην Βρετανία, ή το στέλεχος δ-που απομονώ- θηκε στην Ινδία) επικρατούν γιατί κάνουν αυτά τα στε- λέχη να μεταδίδονται πιο γρήγορα εις βάρος άλλων στελεχών.
Οι εμβολιασμένοι πληθυσμοί αλλάζουν αυτή την δυναμική. Και αυτό γιατί πιέζουν τον ιό να μεταλλαχθεί πρωτί- στως για να δραπετεύσει των αντισωμάτων αφού μόνο έτσι θα μπορέσει να μπει μέσα στα κύτταρα μας για να πολλαπλασιαστεί. Σε ποια κατεύθυνση θα πάνε αυτές οι μεταλλάξεις (πιο ή λιγότερο μεταδοτικές, πιο ή λιγότερο θανατηφόρες) είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς. Είναι σίγουρο όμως ότι ανε- παρκής ανοσία (δηλαδή χα- μηλός αριθμός αντισωμάτων και Τ-λεμφοκυττάρων μνήμης) ως αποτέλεσμα π.χ. εμβο- λιασμού με μία μόνο δόση ενός ανθρώπου που δεν έχει νοσήσει στο παρελθόν, διευκολύνει το ιό να δραπε- τεύσει πιο εύκολα σε σχέση με τις δύο δόσεις ή σε σχέση με μια δόση και πρότερη νόσο. Αυτό το έχει δείξει και η Αρχή Δημόσιας Υγείας της Αγγλίας (Public Health England) με το στέλεχος δ.
•Βρετανοί επιστήμονες παρουσίασαν τα τρία πρώτα περιστατικά ισχαιμικού εγκεφαλικού λόγω θρόμ- βωσης μεγάλων αρτηριών, σε τρία άτομα, μετά από εμβολιασμό τους με το εμ- βόλιο της Οξφόρδης-AstraZeneca κατά της Covid-19. Στην Κρήτη μια 44χρονη έχασε τη ζωή της έπειτα από επεισόδιο θρόμβωσης αφού είχε κάνει το εμβόλιο της Οξφόρδης- AstraZeneca. Λόγω της πανδημίας Covid-19 υπήρ- ξε επιτακτική ανάγκη τα συγκεκριμένα εμβόλια να παρασκευαστούν πολύ γρηγορότερα σε σχέση με άλλα εμβόλια σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό σημαί- νει ότι μπορεί να μην είναι το ίδιο ασφαλή όσο πα- λαιότερα εμβόλια;
Θα ήθελα να μιλήσω εδώ με μεγάλο σεβασμό στην οικο- γένεια, τους συγγενείς και τους φίλους της συμπατριώτισσας μας, αλλά και στους υπολοίπους κατοίκους του νησιού που δικαιολογημένα μπορεί να ανησυχούν ως προς αυτό το σημείο. Πριν δοθούν στις γραμμές διά- θεσης, οι δόσεις του εμβο- λίου περνούν αυστηρούς ποιοτικούς ελέγχους οι οποί- οι έχουν εγκαθιδρυθεί από το Ινστιτούτο Τζένερ ήδη εδώ και μια δωδεκαετία πε- ρίπου, μέσα από την εμπειρία τους στην κατασκευή των εμβολίων κατά του πρώτου SARS, του Έμπολα, του MERS και της ελονοσίας που βα- σίζονται στην ίδια τεχνολογία όπως αυτή του SARS-CoV- 2.
Μέσω της χρηματοδότησης του εμβολίου και της ιδιοπαθούς θρομβοκυτταροπενικής πορ- φύρας (idiopathic thrombo- cytopenic purpura ή ΙΤΡ) με υπολογιζόμενη συχνότητα 1 στις 100.000 δόσεις του εμβολίου1. Η παρενέργεια κα- ταγράφηκε περισσότερο σε ανθρώπους με ιστορικό χρό- νιων παθήσεων καρδιάς, δια- βήτη και νεφρών εμφανιζόμενη μεταξύ 2 και 4 εβδομάδας μετά το εμβόλιο. Να σημει- ωθεί ότι υπάρχουν θεραπείες για την ΙΤΡ.
Συνολικά, η ρυθμιστική αρχή της βρετανικής κυβέρνησης έχει ανακοινώσει ότι μέχρι τις 22 Απριλίου είχαν προ- κύψει 209 περιπτώσεις ΙΤΡ σε 28.8 εκ. δόσεις του εμ- βολίου2. Αυτές οι συχνότητες είναι παρόμοιες με τα εμβόλια της γρίπης, ηπατίτιδας Β, ΜΜR που παρατηρούνται 3-4 περιπτώσεις ΙΤΡ στις 100.000. Η πιθανότητα θρόμβωσης ή ΙΤΡ μετά από μόλυνση με SARS-CoV-2 έχει καταγραφεί στατιστικά με συχνότητα 340-400 στις 100.000 μολύνσεις.
Το τελευταίο που θα ήθελα να πω εδώ είναι ότι η «φιλοσοφία» του σχεδιασμού του εμβολίου από τη Σάρα Γκίλμπερτ και τους συνεργάτες της εδώ στην Οξφόρδη και της συμφωνίας με την ΑΖ για την παραγωγή του σε τιμές κόστους ήταν γιατί ήθελαν ένα εμβόλιο προσιτό σε όλο τον πλανήτη. Οι ψευδές ειδήσεις και οι παλινωδίες των πολιτικών στις χώρες της ΕΕ με παιδαριώδεις δηλώσεις που προωθούν την άγνοια ως άποψη, θα βλάψουν δυστυχώς αυτή την προσέγγιση και θα καθυστερήσουν τον εμβολιασμό περιοχών που το χρειάζονται άμεσα. Ταυτόχρονα η απόλυτη ανισότητα στην πρόσβαση στα υπόλοιπα εμβόλια (το 80% των πα- ραγγελιών Pfizer και Moderna έχει γίνει από το 20% του ανθρώπινου πληθυσμού) θα καταστήσει την καταπολέ- μηση της πανδημίας δύσκολη. Όποιος πιστεύει ότι με το που θα εμβολιαστεί η Ελλάδα το πρόβλημα τελειώνει εκεί δυστυχώς κάνει λάθος.
•Τι ισχύει για τη γονιμότητα και το εμβόλιο της Astra- Zeneca καθώς η Εθνική Επιτροπή των Εμβολια- σμών εισηγείται να μην κά- νουν το εμβόλιο της As- traZeneca οι έγκυοι και οι γυναίκες που επιθυμούν να κάνουν παιδί.
Πολύ φοβάμαι ότι ειδικά στην Ελλάδα, ο διάλογος γι ́ αυτά τα πράγματα γίνεται εν εξάλ- λω. Δεν υπάρχει καμία δυ- σμενής ένδειξη ή σύνδεση του εμβολίου της ΑΖ με μεί- ωση της γονιμότητας ή με κάποιον κίνδυνο για τη μη- τέρα ή το έμβρυο κατά την διάρκειας της κύησης. Ο λό- γος για τον οποίο προτιμά- ται το εμβόλιο της Pfizer είναι ότι στην κλινική δοκιμή της εταιρίας αυτής το θέμα αυτό παρακολουθήθηκε από την αρχή. Αυτό που βρέθηκε, ήταν ότι ο αριθμός των εθε- λοντριών που έμειναν έγκυες ήταν ο ίδιος στην ομάδα που πήραν το εμβόλιο με αυτόν της ομάδας του placebo, οπότε φάνηκε ότι
η χορήγηση του εμβολίου δεν επηρέαζε την γονιμότητα των εθελοντριών. Από τότε, η ρυθμιστική αρχή των ΗΠΑ έχει παρακολουθήσει τις εγκυμοσύνες στον γενικό πλη- θυσμό και έχει καταλήξει επί- σης στο ίδιο συμπέρασμα ότι δηλαδή, υπάρχει ο ίδιος αριθμών εγκύων στον εμβο- λιασμένο πληθυσμό σε σχέση με τον μη εμβολιασμένο πλη- θυσμό δείχνοντας ότι τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna δεν επηρεάζουν τις συχνότητες κύησης. Απλώς η ΑΖ δεν έχει παρα- κολουθήσει αυτή την ιστορία και άρα δεν έχει δεδομένα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα.
•Περισσότερες από 1.500 κίτρινες κάρτες του ΕΟΦ για ανεπιθύμητες παρενέργειες μετά από εμβολιασμό με κορωνοϊό έχουν συ- μπληρωθεί στη χώρα μας, σύμφωνα με την Πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Μαρία Θεοδωρίδου. Πόσος καιρός χρει- άζεται να επιβεβαιωθούν η αποτελεσματικότητα αλλά και οι παρενέργειες των εμβολίων στην υγεία των ανθρώπων;
Μετά από τις κλινικές δοκιμές αλλά και πάνω από 150 εκ. εμβολιασμούς παγκοσμίως χρησιμοποιώντας τα εμβόλια που έχει εγκρίνει ο ΕΜΑ, η ασφάλεια, οι παρενέργειες και η αποτελεσματικότητα των εμβολίων έχουν ήδη φα- νεί. Τα υπόλοιπα είναι επι-
εμβόλια. Ιδιαίτερα αυτά που στηρίζονται στην τεχνολογία του mRNA (Pfizer, Moderna), έχουν 90-95% αποτελεσμα- τικότητα και μπορούν με τε- ράστια ευκολία να προσαρ- μόζονται σε μεταλλαγμένα στελέχη. Αν οι χώρες που μπορούν να επηρεάσουν τις συνθήκες παραγωγής κατα- λήξουν στην παραγωγή φτη- νών mRNA εμβολίων και χρη- σιμοποιήσουν την αλυσίδα διανομής του ΠΟΥ (COVAX) που μπορεί εν δυνάμει να φτάσει και στα πιο απομα- κρυσμένα μέρη του πλανήτη τότε η ασθένεια θα γίνει όπως η ιλαρά, που ο ιός κυ- κλοφορεί αλλά έχουμε εξάρ- σεις της ασθένειας μόνο εκεί όπου δεν υπάρχει εμβολια- σμός ή όπου ο πληθυσμός για διαφόρους λόγους στα- ματά να εμβολιάζεται αφού το εμβόλιο της ιλαράς είναι εξίσου αποτελεσματικό. Τέλος, το αν θα κάνουμε εμ- βόλιο κάθε χρόνο θα εξαρ- τηθεί από το πόσο γρήγορα θα εμβολιαστεί ο πλανήτης αλλά και πως θα μεταλλαχθεί ο ιός για να δραπετεύσει των εμβολίων. Αυτό το τε- λευταίο είναι δύσκολο να το προβλέψει κανείς αλλά φαίνεται ότι υπάρχουν στελέχη (όπως το δ) που ήδη δραπετεύουν σε ένα ποσο- στό 20-30% και άρα θα πρέπει να προσαρμοστούν τα εμβόλια σε αυτό, πράγμα που γίνεται ήδη αφού Pfizer, Moderna και ΑΖ φτιάχνουν νέα εμβόλια για τα μεταλ- λαγμένα στελέχη.
1. Simpson, C.R., Shi, T., Vasileiou, E. et al. First-dose ChAdOx1 and BNT162b2 COVID-19 vaccines and thrombocytopenic, thromboembolic and hemorrhagic events in Scotland. Nat Med (2021). https://doi.org/10.1038/s41591-021-01408-4
2. Medicines & Healthcare Products Regulatory Agency. Coronavirus vaccine – weekly summary of Yellow Card reporting. https://www.gov.uk/ government/publications/ coronavirus-covid-19- vaccine-adverse- reactions/coronavirus- vaccine-summary- of-yellow-card- reporting (2021).
3. Miquel Oliu-Barton et al, Lancet, Volume 397, Issue 10291, P2234-2236, 12 Ιουνίου, 2021
