Καθηγητής Κωνσταντίνος ΖοπουνIδης
διευθυντής του Εργαστηρίου Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης
MSc Μπάλλα Βασιλική
υποψήφια διδάκτωρ, μέλος του Εργαστηρίου Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης
Η ύπαρξη απάτης στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις δεν προέρχεται από λανθασμένη καταγραφή συναλλαγών ή από απροσεξία του λογιστή στην ορθή απεικόνιση αυτών. Η απάτη στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις ενέχει μέσα το στοιχείο του δόλου, το οποίο με τη σειρά του χαρακτηρίζεται από την από σκοπού παραπλάνηση του επενδυτικού κοινού.
Ο ελεγκτής είτε εσωτερικός είτε εξωτερικός οφείλει να διενεργεί τις ελεγκτικές διαδικασίες με αντικειμενικότητα, εμπιστευτικότητα, επαγγελματισμό, ειλικρίνεια και διαφάνεια (πέντε βασικές αρχές ηθικής δεοντολογίας), ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα της εργασίας του (βλ. Γαγάνης, Χρ., Ζοπουνίδης Κ. Αναγνώριση Παραποιημένων Λογιστικών Καταστάσεων: Μεθοδολογικό Πλαίσιο και Εφαρμογές, Εκδ. Κλειδάριθμος, Αθήνα, 2011).
Ο εσωτερικός ελεγκτής έχει ως πρωταρχικό ρόλο να ελέγχει την αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα των εσωτερικών δικλείδων ασφαλείας που έχουν καθοριστεί στα τμήματα της επιχείρησης. Οι έλεγχοι “Value for Money” μέσω εκτίμησης επιπέδου αποδοτικότητας, αποτελεσματικότητας και επίτευξης οικονομίας καθώς και έλεγχοι “Best Value” βοηθούν την επιχείρηση να διατηρεί ένα εσωτερικό σύστημα ελέγχου το οποίο λειτουργεί πλήρως και αποδοτικά, ελαχιστοποιώντας έτσι την πιθανότητα δημιουργίας ευνοϊκών υποθέσεων για την πραγματοποίηση κάποιας απάτης. Οι έλεγχοι επεκτείνονται και σε επίπεδα πληροφοριακών συστημάτων, τα οποία κυριαρχούν σε όλα τα χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα και στις περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις. Συνεπώς, τα ελεγκτικά τεστ (tests of controls) πιστοποιούν τη σωστή, ασφαλή και έγκυρη πραγματοποίηση των διαδικασιών σε όλα τα τμήματα της επιχείρησης. Ο ελεγκτής δεν λειτουργεί δειγματοληπτικά, αλλά ελέγχει περιοδικά όλες τις διαδικασίες που έχουν καθοριστεί προκειμένου να λειτουργεί η επιχείρηση. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνεται η πιθανότητα να εντοπίσει κάποια απάτη.
Ο εξωτερικός ελεγκτής λειτουργεί διαφορετικά. Πρωταρχικός ρόλος είναι να διασφαλίσει ότι οι οικονομικές καταστάσεις απεικονίζουν την εύλογη και δίκαιη αξία της επιχείρησης σε επίπεδο σημαντικότητας. Αυτό σημαίνει ότι λειτουργεί δειγματοληπτικά στον πληθυσμό των συναλλαγών πραγματοποιώντας ελεγκτικές διαδικασίες σε επίπεδο ισχυρισμών (assertion level). Έτσι, σε καμία περίπτωση δεν ευθύνεται για τον μη εντοπισμό απάτης, δεδομένου ότι η μέθοδος επιλογής του δείγματος μπορεί είτε να μην ενδείκνυται -είναι να μην πραγματοποιείται σωστά- είτε απλά να μην περιλαμβάνει μέσα αντιπροσωπευτικό δείγμα συναλλαγών. Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό, ότι η ύπαρξη απάτης είναι θέμα που γεννιέται εσωτερικά της επιχείρησης και εντοπίζεται πάλι εσωτερικά μέσω των ελέγχων του εσωτερικού ελεγκτή.
Η ύπαρξη απάτης είναι κάτι που μπορεί να διαπιστωθεί και από τον εξωτερικό ελεγκτή με τη διαφορά ότι αυτός δεν είναι άμεσα υπεύθυνος για την αναγνώρισή της. Η σύνδεση της απάτης με την ελλιπή και ασθενή εταιρική διακυβέρνηση δεν κρίνεται καθόλου τυχαία.
