Η χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την παραγωγή θερμότητος, ηλεκτρισμού και καυσίμων οχημάτων αυξάνεται συνεχώς στη χώρα μας, στην Ευρωπαϊκή Ενωση και παγκοσμίως, δεδομένου των πολλών πλεονεκτημάτων τους, σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια που χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα. Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας σχετίζονται: α) Με το γεγονός ότι αποτελούν ανανεώσιμους φυσικούς πόρους με απεριόριστη διάρκεια και όχι εξαντλήσιμους όπως τα ορυκτά καύσιμα των οποίων τα αποθέματα και η ποσότητά τους στη γη μειώνεται συνεχώς. β) Με το σημαντικό επίσης γεγονός ότι η χρήση τους δεν είναι συνδεδεμένη με την έκλυση διοξειδίου του άνθρακα (CO2) σημαντικού θερμοκηπιακού αερίου, το οποίο συμβάλλει αρκετά στις παρατηρούμενες σήμερα κλιματικές αλλαγές. Αντίθετα η χρήση του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχει σαν αποτέλεσμα την εκπομπή CO2 στην ατμόσφαιρα και τη δημιουργία πολλών περιβαλλοντικών προβλημάτων. Η χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας λοιπόν, δεν υποβαθμίζει το περιβάλλον όσο η χρήση των ορυκτών καυσίμων και της πυρηνικής ενέργειας και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους είναι περιορισμένες όπως φαίνεται στη συνέχεια για κάθε μία από αυτές.
ΗΛΙΑΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Η ηλιακή ενέργεια χρησιμοποιείται σήμερα ευρύτατα για την παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού. Για την παραγωγή θερμότητας οι εγκαταστάσεις είναι κυρίως μικρής κλίμακας με ελάχιστες δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον. Οι φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρισμού εφόσον είναι μικρής κλίμακας έχουν αμελητέες επιπτώσεις ενώ οι μεγαλύτερης κλίμακας μπορούν να δημιουργήσουν φαινόμενα οπτικής ρύπανσης. Οι ηλιοθερμικές εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρισμού είναι μεγάλης κλίμακος και μπορούν να προκαλέσουν αλλοιώσεις στο οικοσύστημα της περιοχής (δέσμευση μεγάλης έκτασης γεωργικής γης, οπτική ρύπανση κ.ά.). Σήμερα στη χώρα μας δεν υπάρχουν ηλιοθερμικές εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρισμού όμως μία τέτοια μονάδα έχει ήδη αδειοδοτηθεί στην ανατολική Κρήτη.
ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Η αιολική ενέργεια αξιοποιείται σήμερα με ανεμογεννήτριες για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Οι μηχανές αυτές έχουν κατηγορηθεί πολλές φορές στα μέρη που έχουν εγκατασταθεί για περιβαλλοντική υποβάθμιση μάλλον υπερβολικά. Οι όποιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους σχετίζονται με: α) Οπτική ρύπανση του περιβάλλοντος. β) Ακουστική ρύπανση εφόσον γειτνιάζουν με οικισμούς. γ) Θανάτους πουλιών εφόσον αυτά εμπλακούν με τα περιστρεφόμενα πτερύγιά τους. δ) Αλλοίωση της γεωμορφολογίας του εδάφους κατά τη φάση της εγκατάστασής τους.
ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Η υδροδυναμική ενέργεια χρησιμοποιείται περισσότερο από έναν αιώνα για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση της σχετίζονται κυρίως με τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα τα οποία λόγω των μεγάλων ταμιευτήρων νερού που απαιτούνται μπορούν να προκαλέσουν: α) Αλλαγές του οικοσυστήματος στην περιοχή δημιουργίας του ταμιευτήρα νερού . β) Σεισμογενέσεις στη περίπτωση ασταθούς γεωλογίας του υπεδάφους σε συνδυασμό με τις ασκούμενες πιέσεις λόγω των μεγάλων ποσοτήτων νερού των ταμιευτήρων. Σε αντιδιαστολή με τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μικρών και μεσαίων έργων είναι πολύ πιο ήπιες.
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Η γεωθερμική ενέργεια χρησιμοποιείται σήμερα για την παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού. Το γεωθερμικό ρευστό περιέχει συνήθως διάφορους ρύπους (διαλυμένα άλατα ή αέρια) οι οποίοι θα πρέπει να απομακρυνθούν για την αποφυγή της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Στο παρελθόν υπήρξε μια ατυχής εμπειρία στη χώρα μας όταν η Δ.Ε.Η. κατασκεύασε ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρισμού ισχύος 2 MW με την αξιοποίηση ατμού γεωθερμικής πηγής στη Μήλο. Η μη έγκαιρη λήψη μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος οδήγησε στην περιβαλλοντική υποβάθμιση, την έντονη διαμαρτυρία των κατοίκων και την εγκατάλειψη του εργοστασίου αυτού από τη Δ.Ε.Η. (που ήταν το πρώτο στο τομέα αυτό που κατασκευάσθηκε στην Ελλάδα).
ΒΙΟΜΑΖΑ
Η βιομάζα χρησιμοποιείται σήμερα για την παραγωγή θερμότητας, ηλεκτρισμού και καυσίμων οχημάτων. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση της σχετίζονται κυρίως με τη στερεά βιομάζα και τα βιοκαύσιμα. Κατά τη μεταφορά συνήθως μεγάλων ποσοτήτων στερεάς βιομάζας μέχρι τη τοποθεσία χρησιμοποίησης της δημιουργούνται περιβαλλοντικές οχλήσεις όπως και κατά τη καύση της κατά την οποία εκλύονται καυσαέρια, καπνός και σκόνη. Ομως το εκλυόμενο CO2 στην ατμόσφαιρα κατά τη καύση της επαναδεσμεύεται μέσω της φωτοσύνθεσης λόγω δημιουργίας ισόποσης βιομάζας από τα φυτά και τα δένδρα. Η καλλιέργεια μεγάλων ποσοτήτων ενεργειακών φυτών για τη παραγωγή βιολογικών καυσίμων δεσμεύει εκτάσεις γεωργικής γης οι οποίες θα μπορούσαν εναλλακτικά να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή διατροφικών προϊόντων. Ταυτόχρονα η επεξεργασία των γεωργικών προϊόντων για την παραγωγή βιοκαυσίμων και ιδιαίτερα για τη παραγωγή βιοαιθανόλης έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία υγρών αποβλήτων.
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΩΝ
Η αξιοποίηση της ενέργειας των θαλασσών και συγκεκριμένα των κυμάτων και των παλιρροιών δεν δημιουργεί άξια λόγου περιβαλλοντικά προβλήματα.
ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΝΤΛΗΣΙΟΤΑΜΙΕΥΣΗΣ
Η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας παραγόμενης από Α.Π.Ε. έχει προταθεί στην Κρήτη για την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας παραγόμενης από αιολικά συστήματα όταν αυτή δεν χρειάζεται στο ηλεκτρικό δίκτυο. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη κατασκευή και τη λειτουργία τέτοιων υβριδικών έργων είναι ανάλογες με αυτές που προαναφέρθηκαν για την αιολική και την υδροηλεκτρική ενέργεια.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΟΡΥΚΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Η χρήση των ορυκτών καυσίμων (άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου) καθώς και της πυρηνικής ενέργειας έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία σημαντικών περιβαλλοντικών προβλημάτων και συγκεκριμένα: α) Κατά την καύση των ορυκτών καυσίμων εκλύονται διάφορα αέρια όπως το διοξείδιο του άνθρακα το οποίο είναι υπεύθυνο μεταξύ άλλων για τις κλιματικές αλλαγές, αλλά και οξείδια του Αζώτου και του θείου υπεύθυνα για τη πρόκληση της όξινης βροχής. Εκλύονται επίσης καπνός και αέρια σωματίδια ιδίως κατά τη καύση του άνθρακα. β) Κατά την παραγωγή ηλεκτρισμού με ορυκτά και πυρηνικά καύσιμα εκλύονται σημαντικά ποσά θερμότητος και προκαλείται θερμική ρύπανση του περιβάλλοντος. γ) Κατά τη μεταφορά των ορυκτών καυσίμων και κυρίως του πετρελαίου παρατηρούνται συχνά διαρροές στο περιβάλλον δημιουργώντας μικρότερα ή μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα. δ) Η επεξεργασία και διάθεση των ραδιενεργών αποβλήτων κατά τη παραγωγή ηλεκτρισμού από πυρηνικά εργοστάσια παραμένει σήμερα ένα μεγάλο και δισεπίλυτο πρόβλημα με προφανείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις. ε) Η εξόρυξη του άνθρακα από ανθρακορυχεία επιβαρύνει περιβαλλοντικά την ευρύτερη περιοχή εξόρυξής του.
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ
Η εξόρυξη, η μεταφορά αλλά και η χρήση των ορυκτών καυσίμων και της πυρηνικής ενέργειας είναι συνυφασμένη με μεγάλα περιβαλλοντικά ατυχήματα και μεγάλης κλίμακας καταστροφές, όπως: α) Η πρόσφατη καταστροφή του πυρηνικού εργοστασίου στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας είχε σαν αποτέλεσμα τεράστια περιβαλλοντικά και όχι μόνο προβλήματα β) Η έκρηξη στην εξέδρα εξόρυξης πετρελαίου στον κόλπο του Μεξικού είχε σαν συνέπεια την εκτεταμένη ρύπανση του περιβάλλοντος και τη χειρότερη ίσως περιβαλλοντική καταστροφή σχετιζόμενη με τα ορυκτά καύσιμα στις Η.Π.Α. γ) Το ναυάγιο του δεξαμενόπλοιου EXXON VALDEZ στις ακτές της Αλάσκας είχε σαν αποτέλεσμα μία μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή στη θάλασσα και τις ακτές της ευρύτερης περιοχής. δ) Οι πολεμικές αναμετρήσεις στη περιοχή του Κουβέϊτ είχαν σαν αποτέλεσμα τη καταστροφή πετρελαϊκών εγκαταστάσεων και την εκτεταμένη ρύπανση του Περσικού κόλπου. Μεγάλης κλίμακας περιβαλλοντικές καταστροφές δεν έχουν καταγραφεί κατά την αξιοποίηση των Α.Π.Ε .
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ Α.Π.Ε.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας είναι πολύ μικρές σε σύγκριση με τις αντίστοιχες που προκύπτουν από τη χρήση των ορυκτών καυσίμων και της πυρηνικής ενέργειας όπως προαναφέρθηκε. Συνεπώς με τη χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την παραγωγή θερμότητος, ηλεκτρισμού και καυσίμων οχημάτων αποφεύγεται η χρήση ορυκτών καυσίμων και πυρηνικής ενέργειας που θα απαιτούντο σε διαφορετική περίπτωση. Σε κάθε περίπτωση όμως και συγκρινόμενες με τα ορυκτά καύσιμα και τη πυρηνική ενέργεια, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ρυπαίνουν πολύ λιγότερο και αυτό από μόνο του δημιουργεί περιβαλλοντικά οφέλη για τις ανθρώπινες κοινωνίες και το παγκόσμιο οικοσύστημα. * ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει Ενεργειακή και Περιβαλλοντική Τεχνολογία στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μ.Α.Ι.Χ.
