Στους Κουλέδες…

Τα τουρκικά κάστρα, οι λεγόμενοι κουλέδες, χτίστηκαν σε ολόκληρη την Κρήτη, αλλά οι πλέον ενδιαφέροντες είναι στα Χανιά και στο κύκλωμα από την πόλη, στα Σφακιά και στον Αποκόρωνα. Μετά το 1870, αναφέρουν οι ερευνητές, δεν υπήρχε κανείς επανδρωμένος, επειδή δεν ήταν εύκολος ο εφοδιασμός του αφενός και τους κατέστρεφαν οι επαναστάτες αφετέρου.
Στα επίμαχα σημεία για να έχει ο ένας με τον άλλο οπτική επαφή χτιζόταν τα κύρια κτήρια στρατωνισμού και κάποιες φορές, πιο ψηλά, κάποια είδη φυλακίων, όπως π.χ. ο θαυμαστός κουλές της Αγίας Ρουμέλης στη θέση Πίσκοπος, και πιο ψηλά ο μικρός, φυλάκιο, το Πυργούλι.
Είναι απορίας άξιο πως χτιζόταν σε σημεία απρόσιτα τις περισσότερες φορές, όπως το φαράγγι Τρυπητής κ.λπ.
Για τους κουλέδες Χανίων είχε κάνει μια θαυμαστή μελέτη η θαυμαστή Χανιώτισσα Αιμιλία Κλάδου και πρόσφατα, όπως πληροφορήθηκα, το Πολυτεχνείο Κρήτης ξεκίνησε μια έρευνα – μελέτη για τους Κουλέδες όλης της Κρήτης. Στο βιβλίο μου “Μνήμες Σαμαριάς” αναφέρω για κάποιους στη Σαμαριά- Σφακιά. Ως προς την αναφορά, σε πρόσφατη για πολλά εκδήλωση, έχω να προσθέσω, όχι σαν ειδικός αλλά σαν οδοιπόρος για χρόνια κοντά σε κάποιους από τους Κουλέδες, τα παρακάτω:
Ο κουλές της Ανώπολης δεν ήταν στον λόφο της Αγίας Αικατερίνης, όπου τα λεγόμενα κυκλώπεια τείχη, αλλά νότια και ψηλότερα από τη γειτονιά του Αγίου Δημητρίου Ανώπολης, όπου και τα ερείπια του.
Εκτός τον βενετσιάνικο πύργο στη Χώρα Σφακίων, ο κουλές ήταν βόρεια πιο ψηλά και η μαρμάρινη πλάκα της πύλης του, με τουρκική επιγραφή γι’ αυτόν, είχε τοποθετηθεί σαν εξωτερικό σκαλί στον ναό Αγίων Αποστόλων Χώρας.
Στον Αη Γιάννη Σφακίων ήταν σε ύψωμα βόρεια του κεντρικού δρόμου κουλές. Έγινε αναφορά για κάποια “πολυβολεία” σε κουλέδες, αλλά ίσως να είχαν εκμεταλλευθεί οι Γερμανοί στην Κατοχή χώρους, προσωρινά, γιατί φυσικά οι Τούρκοι δεν είχαν πολυβόλα.