Καλή χρονιά, συμπολίτες.
Με υγεία. Διανύομε ήδη την πρώτη εβδομάδα του νέου έτους. Αφήσαμε πίσω μας τους θορυβώδεις και λαμπερούς εορτασμούς για την πρωτοχρονιά και προετοιμαζόμαστε πιο ήσυχα για την επόμενη μεγάλη θρησκευτική εορτή.
Τα Φώτα και τον Φωτισμό, όπως μας την περιγράφουν τα κάλαντα αυτής της μέρας. Γιορτή με τα δικά της έθιμα και συνήθεια. Πρωτότυπα και όμορφα. Ωστόσο εγώ, όταν φτάνει αυτή η μέρα αναπολώ ένα άλλο μέρος και κάποιους άλλους εορτασμούς. Δεν τους έζησα, έμαθα όμως γι αυτούς όταν ταξίδεψα προ ετών στην εξωτική Αιθιοπία. Από τότε τέτοιες μέρες αυτές οι μνήμες διαρκώς με γυροφέρνουν.
Η Αβησσυνία, όπως την αποκαλούσαν παλιότερα , είναι χώρα μεγάλη της Αφρικής με μακρά ιστορία. Μια από τις ελάχιστες που δεν γνώρισε αποικιοκρατία-εκτός της πενταετίας 1936-1941 όταν η Ιταλία είχε καταλάβει μερικές πόλεις και κάποιες κύριες οδικές της αρτηρίες. Οι Έλληνες το ήξεραν το μέρος αυτό από πολύ παλιά μιας και κάνουν αναφορές σ αυτό ο Όμηρος κι ο Ηρόδοτος. Εξ άλλου η σημερινή της ονομασία προέρχεται από την Ελληνική λέξη που είχαμε δώσει στους κατοίκους της. «Αιθίοπας» αυτός δηλ. με το ηλιοκαμένο, με την όψη της αιθάλης, δέρμα. Το ταξίδι μας εκεί ήταν πανέμορφο ενδιαφέρον και δύσκολο. Ταξιδέψαμε αρχικά προς βορράν της πρωτεύουσας Αντίς Αμπέμπα, όπου είδαμε αρκετά μνημεία ανθρώπινου πολιτισμού. Παλάτια, εκκλησιές, οβελίσκους. Στον νότο μετά, συναντήσαμε περισσότερο φύση, ποτάμια, σαβάνες και φυλές που ζούσαν ακόμα σε πρωτόγονη κατάσταση. Πραγματικά μια αξέχαστη εκδρομή.
Με το που φθάσαμε λοιπόν εκεί μάθαμε ότι οι κάτοικοι στην μεγαλύτερη πλειοψηφία τους – τότε- ήταν Χριστιανοί. Στην αρχή τους ταυτίσαμε με τους κόπτες της Αιγύπτου. Στην συνέχεια αντιληφθήκαμε ότι δεν έχουν σχέση με εκείνους. Αυτοί οι ίδιοι ονομάζουν τους εαυτούς τους μέλη της Αιθιοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας . Της δεύτερης μετά την Αρμενική που ασπάστηκε το 333 τον Χριστιανισμό. Ακολουθούν το Ιουλιανό παλαιό ημερολόγιο και το τυπικό της λατρείας τους μας ξένισε αρκετές φορές. Για τον τρόπο που έχτιζαν τις εκκλησιές τους, που απεικόνιζαν τους Αγίους τους, για τον τρόπο που ντύνονταν οι ιερείς τους για το πώς γινόταν η λειτουργία. Λοιπόν οι ιερείς τους φορούσαν φανταχτερά-πάρα πολύ φανταχτερά- άμφια και κρατούσαν πάντοτε πολύχρωμες ομπρέλες. Η λειτουργία γίνεται όπως αναφέρεται στους ψαλμούς «εν χορδαίς και οργάνοις» αφού ψάλλουν όλοι με συνοδεία τυμπάνων και άλλων μουσικών οργάνων. Οι πιστοί, υποχρεωτικά, δεν κάθονται ποτέ κατά την διάρκεια των μεγάλων, γύρω στις πέντε ώρες, εκκλησιασμών. Για να αντέξουν όμως την ορθοστασία, υπάρχουν παντού μέσα στους ναούς μακριά ραβδιά όπου μπορούν να στηριχτούν, βάζοντάς τα κάτω από την μασχάλη τους. Μας έκαναν εντύπωση οι ολοστρόγγυλες εκκλησιές τους με την σκεπή από άχυρο. Ιδιαιτέρως όμως θαυμάσαμε τους λαξευμένους μέσα στο έδαφος ένδεκα ναούς που ο βασιλιάς Λαλιμπέλα έφτιαξε με την βοήθεια, όπως θρυλείται, των Αγγέλων, στο ομώνυμο χωριό. Και λίγο πιο βόρεια στην παλιά βασιλική πρωτεύουσα της πόλεως Γκόνταρ συναντήσαμε τα ανάκτορα του Αυτοκράτορα Fasilada που γύρω στο 1632 στερέωσε την παλιά πίστη και την ελευθέρωσε από τους Ευρωπαίους ιεραποστόλους. Εκεί μπροστά στο κάστρο του βασιλιά είδαμε μια άδεια δεξαμενή.
-Είναι τα βασιλικά λουτρά, μας είπαν. Εδώ γίνεται ο εορτασμός του Τίμκατ κάθε χρόνο.
Όταν είδαν το απορημένο μας βλέμμα, έσπευσαν να μάς εξηγήσουν. Τίμκατ είναι τα Θεοφάνεια, η μεγαλύτερη γιορτή της θρησκείας τους, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 19 του Ιανουαρίου για τρεις ημέρες. Από την παραμονή της γιορτής οι ιερείς βγάζουν από τις εκκλησίες το αντίγραφο της Κιβωτού της Διαθήκης (μέσα σ’ αυτήν ήταν φυλαγμένες οι Δέκα Εντολές), που εκείνοι το λένε ταμπότ και το θεωρούν κάτι το πολύ ιερό και το μεταφέρουν, σε λιτανεία, κοντά σε ποτάμια, λίμνες ή δεξαμενές. Το ταμπότ μετακινείται στο κεφάλι του μεγαλύτερου παππά, πάντοτε καλυμμένο για να μην το δουν μάτια ασεβή. Οι ιερείς λιτανεύουν μεγάλους ασημένιους σταυρούς και σείουν κύμβαλα και θυμιατά. Οι πιστοί είναι ντυμένοι κατάλευκα. Οι ήχοι από τα όργανα, τις ανθρώπινες κραυγές και τις ψαλμωδίες ντύνουν ηχητικά τον εορτασμό.
Μετά τα Ταμπότ τοποθετούνται σε ειδικές σκηνές δίπλα στην υδάτινη μάζα, που οι ιερείς ευλογούν για την επομένη. Ακολουθεί ολονυχτία. Τα πλήθη ανάβουν φωτιές και κατασκηνώνουν στο ύπαιθρο, περνώντας τη νύχτα τρώγοντας, πίνοντας, τραγουδώντας και ψιθυρίζοντας προσευχές. Τα ξημερώματα της 19ης οι πιστοί συγκεντρώνονται κοντά στα νερά. Ο πιο ηλικιωμένος παππάς βουτά ένα χρυσό σταυρό στο νερό, όπου σβήνει ένα κερί. Στη συνέχεια ραίνει το πλήθος, σε ανάμνηση του βαπτίσματος στον Ιορδάνη. Τα ταμπότ μεταφέρονται αργότερα πίσω στις Εκκλησίες με αντίστοιχη πομπή.
Αυτά, μας είπαν, συμβαίνουν στην γιορτή του Τίμκατ κάθε Γενάρη, σε όλη την χώρα. Μα εδώ στα ανάκτορα του Fasilada γίνεται η μεγαλύτερη γιορτή . Γεμίζουν την άδεια δεξαμενή των λουτρών με νερό, σταδιακά επί τρεις ημέρες και τον Σταυρό τον ρίχνουν από το κάστρο. Όταν ευλογηθούν τα ύδατα πολλοί από το πλήθος βουτούν μέσα στην δεξαμενή για να ανανεώσουν το βάπτισμά τους. Γελούν, πετούν νερά ολόγυρα καταβρέχοντας τους γύρω τους και γεμίζουν μπουκάλια με το αγίασμα.
Πόσο όμοια μα και πόσο διαφορετικά με τα δικά μας, σκέφτομαι.
Όμως η παράξενη αυτή χώρα έχει κι άλλα πολλά να σας διηγηθώ. Για την θρησκεία της, για τις ομορφιές της, για τους ωραίους της ανθρώπους. Το ξέρατε ότι αυτή η πολύ φτωχική, χώρα έστειλε βοήθεια στην πατρίδα μας μετά την μικρασιατική καταστροφή , όταν ήλθαν οι πρόσφυγες εδώ;
Η γιορτή των Θεοφανείων ήταν η αφορμή να θυμηθώ αυτό το ωραίο ταξίδι, που θα προσπαθήσω να το μοιραστώ μαζί σας και στο επόμενό μου κείμενο.
