Kάθε φορά το κείμενο της παρούσας στήλης αφιερώνεται σε μια πολιτισμική έκφραση , σε μια πολιτισμική παρέμβαση που αποτελεί καλή πρακτική σε τοπικό , εθνικό και διεθνές επίπεδο και είναι άξια προβολής και δημόσιου μοιράσματος.
Mε αφορμή το ολοκαύτωμα του Πολεμικού Μουσείου την Κυριακή 22 Ιουλίου το αφιέρωμα που ήταν προγραμματισμένο για την στήλη την παρούσα εβδομάδα με θέμα την Σπιναλόγκα και την υποψηφιότητα της ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, μεταφέρεται για την επόμενη Τρίτη. Δυστυχώς προτάσσεται η επείγουσα ανάγκη από τη γράφουσα για δημόσια ΠΡΟΚΛΗΣΗ και ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ προ όλους με στόχο τη νοηματοδότηση δύο βασικών συστατικών του πολιτισμού. Της ΣΥΝΕΥΘΥΝΗΣ των πολιτών ενός τόπου και του ΗΘΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ που διαμορφώνεται από την εκάστοτε θεσμοθετημένη αρχή ενός τόπου με τους πολίτες αυτού του τόπου.
Όλα όσα περιγράφονται παρακάτω εκφράζουν αυτήν που υπογράφει το κείμενο με την ιδιότητα του πολίτη Χανίων, αλλά και της ιδρύτριας ενός Μουσείου που έχει ανοίξει τις πύλες του στο κοινό από το 2006 και από τότε έχει διανύσει μια ενδιαφέρουσα, αλλά πολύ επίπονη διαδρομή . Ο λόγος για το Μουσείο Σχολικής Ζωής που στεγάζεται στο παλαιό διδακτήριο του Δημοτικού Σχολείου Νεροκούρου και λειτούργησε αρχικά με την υποστήριξη της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων και στη συνέχεια με το σχέδιο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ πέρασε στην ευθύνη της εκάστοτε δημοτικής αρχής έως σήμερα.
Η έννοια της συνευθύνης ακουμπά όλους τους πολίτες και διαμορφώνεται μέσα από τους ρόλους που ο καθένας υπηρετεί , από τους πιο απλούς έως τους πιο σύνθετους στην καθημερινότητα του, στην προσωπική και επαγγελματική ζωή του. Είναι η αναγνώριση των δικαιωμάτων και η επιτέλεση των υποχρεώσεων που εκπορεύονται από τους όρους του συμβολαίου που διέπει μια συνθήκη ομάδας και ταυτόχρονα η ιδιοσυγκρασία και ο βαθμός υπευθυνότητας που χαρακτηρίζει ένα πρόσωπο, έναν πολίτη.
Το ηθικό συμβόλαιο είναι αυτό που δεν είναι καταγεγραμμένο κάπου, ως ακολουθία δεσμεύσεων, αλλά στηρίζεται σε άγραφους όρους που εκπορεύονται από ηθικές διαχρονικές αξίες που σηματοδοτούν τα ανθρώπινα έργα, την πρόοδο , την ανάπτυξη, την καλλιέργεια μιας κοινωνίας. Το ηθικό συμβόλαιο γίνεται τυπικό όταν μετουσιώνεται από ηθική δέσμευση σε έργο που υπάγεται σε ένα πλαίσιο με τον χαρακτήρα γραπτής θεσμικής διασφάλισης. Τότε μπορεί και να ελεγχθεί , να αμφισβητηθεί, να επιδοκιμαστεί, να αποτιμηθεί. Στο ηθικό συμβόλαιο ισότιμα όλοι έχουν μερίδιο ευθύνης ανεξάρτητα από ρόλους και αν πραγματικά είσαι καθαρό και συνεπής ως προς τις αξίες- δεσμεύσεις των όρων δεν αποποιείσαι των ευθυνών σου και δεν μεταθέτεις τις υποχρεώσεις σου σε άλλους .
Αναλαμβάνοντας κατά συνέπεια τη συνευθύνη μου στην «Οδύσσεια» του Μουσείου Σχολικής Ζωής ως πρόσωπο και ως πολίτης αυτού του τόπου ,αλλά και με όλους τους άλλους ρόλους που με συνδέουν με αυτό ( και δεν χρειάζεται να τους απαριθμήσω,η πόλη των Χανίων είναι πολύ μικρή) αναγνωρίζω ότι όλα αυτά τα χρόνια από το 2005 έως σήμερα 2018, υιοθέτησα μια ήπια και πολύ ευγενική στάση ως προς την τήρηση των άγραφων όρων του ηθικού συμβολαίου των αρχών που ενεπλάκησαν και δεσμεύτηκαν με το Μουσείο Σχολικής Ζωής. Ασπάστηκα την αξία που υπαγορεύει ότι ένας χώρος πολιτισμού δεν μπορεί να έχει καταγγελτικό λόγο όταν παραβιάζονται ,παραμελούνται, υποβιβάζονται αγνοούνται, προσβάλλονται άμεσα ή έμμεσα, οι όροι ενός ηθικού συμβολαίου της εκάστοτε «αρχής», με την ευρύτερη έννοια του όρου και ό,τι η έννοια της «αρχής» μπορεί να συμπεριλάβει …
Η διαδρομή του Μουσείου Σχολικής Ζωής με έδρα το δημοτικό διαμέρισμα Νεροκούρου δείχνει ότι ενώ ως χώρος πολιτισμού όλα αυτά τα χρόνια έχει δώσει τα διαπιστευτήρια του σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο με υψηλής ποιότητας παρεμβάσεις παιδαγωγικές και πολιτισμικές ,έχει αποτύχει στο τυπικό του κομμάτι και κινδυνεύει σε μια νύχτα όπως το Πολεμικό Μουσείο να χαθεί. Αυτές οι σκέψεις με κυρίευσαν βιώνοντας ως ανήμπορος θεατής τον «αιφνίδιο θάνατο» του Πολεμικού Μουσείου. Συνειρμικά συνειδητοποίησα πόσο απλό είναι να καταστραφεί ολοσχερώς ταχύτατα σε μια στιγμή η συλλογική μνήμη, η αρχιτεκτονική κληρονομιά, αντικείμενα ιστορικής αναφοράς, πολύτιμες γραπτές πηγές. Και η έννοια της συνευθύνης με ταρακούνησε περισσότερο από κάθε άλλη φορά για το Μουσείο Σχολικής Ζωής αλλά και για κάθε χώρο πολιτισμού που παραμελείται και δεν προστατεύεται με θεσμικό πλαίσιο.
Η επόμενη μέρα του «ολοκαυτώματος» του Πολεμικού Μουσείου, οι συζητήσεις , οι ειδήσεις , οι εξελίξεις με ωθούν δημόσια λοιπόν να προκαλέσω όλες τις αρχές που έχουν δεσμευτεί κατά καιρούς από το 2006 για τη διαφύλαξη της αποστολής του Μουσείου Σχολικής Ζωής να περάσουν σε έργο ΑΜΕΣΑ. Προσκαλώ επιπλέον όλους τους συμπολίτες με βάση την αρχή της συνευθύνης να αντιδράσουν γιατί ο επόμενος θάνατος θα είναι αυτός του Μουσείου Σχολικής Ζωής. Και δεν χρειάζεται να γίνει με πυρκαγιά , μπορεί να συντελεστεί με πολλούς τρόπους. Συντελείται τα τελευταία χρόνια άλλωστε, αλλά πατώντας σε όρους ηθικού συμβολαίου δεν τον αποδεχόμαστε! ,Η νομική του μορφή είναι ανύπαρκτη έστω και αν βαδίζει στον 12ο χρόνο λειτουργίας του.
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής -το «Μουσείο –φάντασμα», όπως το έχουν αποκαλέσει τοπικοί άρχοντες, χαριτολογώντας στη ροή του λόγου, δεν αξίζει να συνεχίσει να υφίσταται με αυτή την συνθήκη πλέον! Το καταθέτω δημόσια με απόλυτη επίγνωση των προεκτάσεων αυτού του δημοσιεύματος και είμαι έτοιμη εάν μου ζητηθεί να δημοσιοποιήσω επώνυμα στοιχεία που παρέμειναν στο περιθώριο με την ελπίδα της αποκατάστασης του δύσβατου θέματος της νομικής μορφής και της επιστημονικής λειτουργίας του Μουσείου. Δεν έχει νόημα να στηρίζεται στις όποιες ηθικές δεσμεύσεις η αποστολή του εν λόγω Μουσείου, αφού η πορεία αποδεικνύει ότι αυτό που στην ουσία υπάρχει είναι μια ομάδα εθελοντών, ο Σύλλογος Φίλων του Μουσείου που απεγνωσμένα ελπίζει, αγωνίζεται , διεκδικεί με σεβασμό και με κύριο μέλημα να μην προκαλεί συγκρούσεις και αντιθέσεις στην κοινότητα.
Δυστυχώς ο πλούτος των πρωτότυπων παρεμβάσεων του Μουσείου Σχολικής Ζωής δεν σταχυολογήθηκε ποτέ, τουλάχιστον σε έναν ιστότοπο, προκειμένου να τεκμηριωθεί το έργο που έχει παράξει αυτό το Μουσείο.
Πόσοι άραγε γνωρίζουν ότι στη συλλογή του Μουσείου υπάρχουν ανεκτίμητα τεκμήρια από τις αρχές του 19ου αιώνα που στριμώχνονται σήμερα στην αποθήκη χωρίς καμία ασφάλεια γιατί απλά οι τυπικές λειτουργίες του Μουσείου δεν υποστηρίζονται στοιχειωδώς? Η συλλογή, η τεκμηρίωση , η συντήρηση , η αρχειοθέτηση, η έκθεση , η εκπαίδευση ως ζωτικές λειτουργίες ενός μουσειακού χώρου δεν αξιοδοτήθηκαν ποτέ από τις εκάστοτε αρχές ή αν σε κάποιες περιόδους υπήρξε έργο έγινε αποσπασματικά και δεν ολοκληρώθηκε. Η συνευθύνη μου τεράστια γιατί ως ιδρυτικό μέλος του Μουσείου έχοντας επίγνωση αυτής της κατάστασης έμεινα σε μια προσπάθεια «αρμονικής συνύπαρξης» ενός σωματείου Φίλων με την εκάστοτε διαχειριστική αρχή και κυρίως σε μια προσδοκία τήρησης των αρχών του ηθικού συμβολαίου.
Υπάρχουν πάρα πολλές δωρεές από συλλέκτες, από οικογένειες , από πολίτες , που δεν δημοσιοποιούνται γιατί αυτές γίνονται στο Μουσείο και ο Σύλλογος Φίλων, η εθελοντική κινητήρια δύναμη του Μουσείου δεν τις αναστέλλει και δεν τις προβάλλει γιατί πάντα βρίσκεται στο δίλημμα να μην ανακόψει την προοπτική του εμπλουτισμού της συλλογής του Μουσείου, να μην διαψεύσει το όραμα, αλλά και γιατί απλά ο Σύλλογος Φίλων δεν είναι η διαχειριστική αρχή του Μουσείου.
Υπάρχουν από το 2006 άπειρες ηθικές δεσμεύσεις από εκπροσώπους τοπικών αρχών, πανεπιστημιακούς, πολιτικούς, πολίτες για τήρηση προσδιορισμένων υποχρεώσεων προς το Μουσείο Σχολικής Ζωής. Υπάρχουν επιπλέον και πολλά έγγραφα που δεν δημοσιοποιήθηκαν και δεν απαντήθηκαν στο πέρασμα του χρόνου . Υπάρχουν δημόσιες προφορικές δεσμεύσεις από τις αρχές για βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες παρεμβάσεις που έμειναν μετέωρες και έχουν καταγραφεί ποικιλοτρόπως από τα ΜΜΕ .
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής όλα αυτά τα χρόνια γίνεται έρμαιο στις αδηφάγες και προκλητικές δημοσιοσχετίστικες μικροπολιτικές της εξουσίας, της εκάστοτε « αρχής» που σηματοδοτεί τα κέντρα λήψης αποφάσεων και ό,τι αυτό συνεπάγεται … Και ο νοών νοείτω… Και παράκληση να μην γίνουν παρερμηνείες. .. Μονάχα αναστοχασμός και επαναπροσδιορισμός που θα μετουσιωθεί σε ΕΡΓΟ!!!! ΕΡΓΟ ΣΥΝΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΗΘΙΚΩΝ ΔΕΣΜΕΥΣΕΩΝ ΠΑΝΤΑΧΟΘΕΝ !!!!
Και για όσους αναρωτηθούν διαβάζοντας αυτό το κείμενο, γιατί τώρα? Γιατί απλά «κάλλιο αργά παρά ποτέ» και γιατί τελικά νίκη δεν υπάρχει, χωρίς να γίνει πόλεμος, χωρίς δυστυχώς να γίνει καταστροφή… Θρηνήσαμε την απώλεια ενός ιστορικού μνημείου της πόλης, ας προλάβουμε τουλάχιστον την επόμενη καταστροφή!! Η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι συνευθύνη και ταυτόχρονα τήρηση ηθικών αρχών και αξιών από όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες του τόπου. Σύντομα η ιστοσελίδα του Μουσείου Σχολικής Ζωής στη διάθεση της κοινότητας για όσους ενδιαφέρονται να εντρυφήσουν στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ του Μουσείου Σχολικής Ζωής Νεροκούρου Χανίων με λεπτομέρειες που έχουν ξεχαστεί…
ΛΙΑΝ ΠΡΟΣΕΧΩΣ αναλυτικά στη διεύθυνση: www.school-life-museum.gr
