«Δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει.»
Νίκος Καζαντζάκης
Η πρόσφατη εκδήλωση ονοματοθεσίας της αίθουσας του Βενιζέλειου Ωδείου Χανίων σε αίθουσα «ΜΑΝΩΛΗ ΣΚΟΥΛΟΥΔΗ», σηματοδοτεί μια πολύ ενδιαφέρουσα τελετή επιτέλεσης της διαφύλαξης της ιστορικής μνήμης. Η αναφορά με την πολυσήμαντη λέξη της ελληνικής γλώσσας «επιτέλεση», αξιοποιείται συνειδητά στο σημερινό κείμενο μου, προκειμένου να ενεργοποιήσει τον πλούτο των συνδηλώσεων που η ελληνική γλώσσα προσφέρει. Επιπλέον για να αναδείξει μια βαθύτερη ανάγνωση του καλλιτεχνικού ενεργήματος που συντελέστηκε προς τιμήν του ιδρυτή του πρώτου Κρητικού Ωδείου Μανώλη Γ. Σκουλούδη.
«Η ρίζα -ΤΕΛ παραπέμπει στην εκπλήρωση σκέψης, ευχής ή προφητείας. Το «τελείν» σημαίνει κάνω ή πράττω ή ενεργώ σε απόλυτη συμφωνία με κάποιο σχέδιο, εντολή υπόσχεση Μια άλλη εκδοχή του «τελείν» συσχετίζεται με τις προσπάθειες που στοχεύουν να μετατρέψουν την έννοια, την ιδέα σε γεγονός, σε έργο.»
Η μορφή, η ιδιοσυγκρασία, το όραμα, η ιδέα του δημιουργού ΜΑΝΩΛΗ ΣΚΟΥΛΟΥΔΗ συνδιαλέγονται με όρους ιστορικούς με τη σύγχρονη εποχή, με βάση την σειρά των δημοσιευμάτων του στην εφημερίδα ΚΗΡΥΞ . Πρωταγωνιστής στην κίνηση ίδρυσης το 1923 του «Συνδέσμου Διάδοσης των Καλών Τεχνών στην Κρήτη και του Κρητικού Ωδείου, σημερινού Βενιζέλειου. Η αδελφή του Φλωρεντίνη Καλούτση, επίσης πρωτοπόρος στο πεδίο του πολιτισμού και της γυναικείας επιχειρηματικότητας, ανέλαβε πρώτη το τμήμα ζωγραφικής όπως αναφέρεται στο σχετικό κατάλογο της αφιερωματικής έκθεσης στο έργο της από τη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.
[…]« Πραγματικά για μας τους Χανιώτες η λέξη πρόοδος» από την άποψη της σκοτούρας ώσαμε σήμερα αποτελεί το λάιτ μοτίβο της κακής μας συνείδησις. Όταν έρχεται να μας ταράξη τον μακάριο υλικό μας ύπνο, ολάκερη η αρτηριοσκλήρωση της ενεργητικότητας μας, δοκιμάζει βέβαια μια ενοχλητική και ανόρεξη διάθεση συγκεχυμένων μελλοντικών οραματισμών που σταματούν πάντοτε ανεξέλιχτοι εις το πεδίο των ονείρων και των ανεκτέλεστων επιθυμιών, γιατί ζητούν κίνηση, ενέργεια, αφοσιωμένη δράση. Είμαστε τόσο ράθυμοι! Πρώτα απ’ όλα η ντεμπελιά, το χουζούρι. Όλα γίνουνται θυσία και η συνείδηση μας ακόμη και αυτή γίνεται πολλές φορές ελαστικιά για χατήρι μιας ζωτικής και αναπόστπαστης από το είνε μιας θεωρίας , της θεωρίας του «όντε πάμε» Πρόθυμοι πάντοτε να χαράξουμε όσα θέλετε «σχέδια»καλλιτεχνικά, όσα για να χαρακτούν δεν απαιτούν μεγάλη ή και μικρή εύρυνση της μανταλιτέ του Σανδριβανιού, επιθυμούμε η εκτέλεση και η ενέργεια -γιατί μόνον εκεί σκοντάφτουμε-που θα καταβληθή γι’αυτήν να διεξαχθή αν είνε μπορετό στο πόδι απάνω, και προτιμότερα μάλιστα ανάμεσα από δυο ούζα, στη μεσημεριανή ρέγουλα. Γεμάτους λοιπόν από σχέδια και επιθυμίες ανεκτέλεστες, με τη φαντασία πάντοτε πρόθυμη σε ένα οραματισμό καλλιτεχνικής και πνευματικής αυγής, μας βρίσκει η αέναη διαδοχή των χρόνων. Και τίποτα για την ώρα δεν φαίνεται να έχη διαθέσεις αφύπνησης. Δεν ευαγγελίζομαι σήμερα αξιότιμοι συμπολίτες, τον σημαιοφόρο νέων ιδεών, ούτε τον αναμορφωτή. Ο όγκος της επιθυμίας προς το καλλίτερο, και όγκος των (σχεδίων) προς το καλλίτερο είπετε πως είνε κάτι που έχουμε προ πολλού όλοι μαζεψη μέσα μας. Και δεν έμενε παρά να ωριμάση αυτό το κάτι να γίνει τάσις και να ζητήση να εκδηλωθή. Την ωριμότητα αυτήν αποπειρώμενος να αποδείξω με την παρούσα ιστορικοκριτική διατριβή μου για την μουσική κίνηση των Χανιών δεν κάνω τίποτε άλλο θαρρώ από το να εκδηλώνω τη γενική υπολανθάνουσα προοδευτική τάση. Έτσι κι εγώ είμαι ένας απλός οραματιστής ένας σχεδιαστής όπως και σεις. Και σε μένα υπάρχει η τάση του «καλλίτερου» όπως και σε σας. Όμως η μουσική μου ειδικότητα μου επιβάλλει να μη μένω εις τα υποκειμενικά μου προσχέδια. Σε μένα δεν επιτρέπεται να είμαι ράθυμος…..»
Την ιστορική μαρτυρία – γραπτή πηγή ανέσυρε ο νυν Πρόεδρος του ΔΣ του Συνδέσμου για τη Διάδοση Καλών Τεχνών κ. Ιωάννης Αντωνογιαννάκης που δεν σταματά ποτέ να επιζητά τη διασταύρωση των πολλαπλών ιστορικών αναφορών για το Βενιζέλειο Ωδείο, ως ανανεωτικών στοιχείων της ταυτότητας του πολιτιστικού οργανισμού που υπηρετεί. Η μεταγραφή των τεκμηρίων για τον Γιάννη Αντωνογιαννάκη αποτελεί πρωταρχικό μέλημα και λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη που διατρέχει τον χρόνο, πυροδοτεί το παρόν και ενδυναμώνει την αποστολή του! Ο σημερινός Πρόεδρος αγωνιά για το «τελείν» αντίστοιχα με τον πρωτεργάτη :
[…]είχαμε υποχρέωση να διοργανώσουμε μια σεμνή τιμητική εκδήλωση, όπως την αποψινή – γνωρίζοντας ότι ουδέποτε είχε γίνει κάτι ανάλογο- αφιερωμένη στην μνήμη του πρωτεργάτη της ιστορικής κινήσης, άγνωστης και ασύλληπτης για τα Χανιά, την Κρήτη, αλλά και για ολόκληρη την Ελλάδα της εποχής εκείνης. Παράλληλα τιμούμε και την μνήμη των υπολοίπων συνοδοιπόρων, πολύ σημαντικών προσωπικοτήτων της πόλης μας, πολιτικών φίλων του Ελευθερίου Βενιζέλου ένθερμου υποστηρικτή της πρωτοβουλίας αυτής, που η παρουσία τους ήταν καθοριστική στη επίτευξη του οράματος ίδρυσης του κρητικής εμβέλειας Συλλόγου διάδοσης των καλών Τεχνών μέσα από τον όποιον θα λειτουργούσε ανάλογης αξίας Ωδείο στα Χανιά […] Eχω την τιμή και την χαρά να σας ανακοινώσω την απόφαση του ΔΣ του Συνδέσμου μας, επικυρωμένη από την Γενική του Συνέλευση την 23η.Μαρτιου 2020 , βάσει της οποίας, η παρούσα αίθουσα φέρει το όνομα του Μανώλη Σκουλούδη, ως ένδειξη ελάχιστου φόρου τιμής στην μνήμη του μεγάλου οραματιστή , του πολυτάλαντου αναγεννησιακού δημιουργού και ανιδιοτελούς ανθρώπου , που θα κρατά πάντα ζωντανό το όνομά του….»
Ανατρέχοντας λέξη προς λέξη το άρθρο του Μανώλη Σκουλούδη, εστιάζω γοητευμένη στην ενδιαφέρουσα αναφορά του στην κρητική- χανιώτικη κουλτούρα, η οποία εκφράζεται με ευγένεια και διακριτικότητα, αλλά και στην πρόταση –παραίνεση του που χαρακτηρίζεται από ρεαλισμό ,ειλικρίνεια , αυτοκριτική και στρατηγική.
Πέρασαν 100 χρόνια και σήμερα τιμάται…Ήταν 22 ετών όταν παρουσίασε την ιδέα του!!! Καθώς ανασύρω τα στιγμιότυπα από τις ξεχωριστές ερμηνείες των συντελεστών καλλιτεχνών της σεμνής ,αλλά πλούσιας σε συγκίνηση εκδήλωσης, αλλά και όσα μοιράστηκαν οι ομιλητές και οι κόρες του πρωτοπόρου ΜΑΝΩΛΗ ΣΚΟΥΛΟΥΔΗ, Κλεό και Μανόλια, σκέφτομαι ότι ο δημιουργικός και καινοτόμος Μανώλης Σκουλούδης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτοδίκαια «επιτελεστής» που συνέβαλλε στην τέλεση μιας ιδέας και πέτυχε να τελεσφορήσει άμεσα τη δημιουργία του πρώτου Ωδείου στο νησί. Ωστόσο είμαι πεπεισμένη διαβάζοντας την πρώτη του αναφορά τον Ιούλιο του 1923 με την μεθοδικά δομημένη νοηματικά γραφή του και με την παρρησία του, αλλά και με τη συνεχή πολυσχιδή δράση του ευρύτερα στη συνέχεια στα γράμματα και στις τέχνες, ότι είναι «επιτελεστής στη διαχρονική προοπτική».
Συνειδητοποιώ ότι το όραμα του 100 χρόνια μετά, έστω και αν ο ίδιος δεν τιμήθηκε έγκαιρα, υπηρετείται στις μέρες μας με πάθος και μεράκι, αλλά και προστατεύεται με ήθος και φλόγα από την ακούραστη ανθρώπινη δύναμη του Βενιζέλειου Ωδείου. Και είναι ευχής έργο σήμερα ότι ο Πρόεδρος του ΔΣ Γιάννης Αντωνογιαννάκης, επιδιώκει με απαράμιλλη επίγνωση της ευθύνης της διαχρονικής προοπτικής, να τη διαφυλάξει και να την υποστηρίξει αντάξια και με συνέπεια, με μια μέριμνα- βίωμα που εκπορεύεται όχι μόνο από το ήθος και την συνευθύνη,, αλλά και από τη δική του προσωπική ιχνηλάτηση του ιστορικού πολιτισμικού και παιδευτικού γίγνεσθαι του τόπου του.
Οι ιστορικές πηγές διαφοροποιούνται καθώς διευρύνεται η εννοιολόγηση της ιστορικής μαρτυρίας σε κάθε εποχή, αλλά η ιστορία θα επαναλαμβάνεται στη διαχρονία, γιατί τις ιδέες τις κουβαλούν οι άνθρωποι…..
*Το φωτογραφικό υλικό του αφιερώματος διατέθηκε αποκλειστικά για τις ανάγκες του αφιερώματος από τη δημιουργό –φωτογράφο Ρίτα Αντωνογιαννάκη και την ευχαριστώ θερμά.
* Η Μαρία Δρακάκη είναι Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων, Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων με ειδίκευση στην Πολιτισμική Επικοινωνία και Πολιτιστική Διαχείριση.
*e-mail επικοινωνίας: politismOS.drakaki@gmail.com
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ -ΠΗΓΕΣ
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΧΑΝΙΩΝ (2020) «Τέχνη και Χειροτεχνία Η ‘ωφέλιμη» Κρήτη της Φλωρεντίνης Σκουλούδη Καλούτση (1890-1971) , επιμέλεια των Μανόλη Καρτεράκη και Ανης Κοντογιώργη, Χανιά ,Δήμος Χανίων
Τέχνη και χειροτεχνία: Η «ωφέλιμη» Κρήτη της Φλωρεντίνης Σκουλούδη-Καλούτση (1890-1971)
Εφημερίδα ΚΗΡΥΞ, Ιούλιος –Νοέμβριος 1923
Αρχείο Βενιζέλειου Ωδείου, χειρόγραφες σημειώσεις Μ. Σκουλούδη
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ :
http://www.venizelosarchives.gr/rec.asp?id=90909
http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=290
https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/ education/literature_history/search.html?details=49
https://www.facebook.com/venizeleio/
https://www.facebook.com/photographyrita
i) Βλ. Για την επιτέλεση, Δημοσθένη Αγραφιώτης διαθέσιμο στο
ii) https://arteditions.gr/images/covers/back_978-960-9409-09- 4_0_festivalperformanceEis.pdf
