Με αφορμή τις αναταραχές και τους κλυδωνισμούς που έφεραν στη δημόσια, πολιτική και οικονομική, ζωή του πλανήτη ολόκληρου η εισβολή της Covid-19 και η αναζήτηση τρόπων αντιμετώπισής του, ας θυμηθούμε σήμερα πώς ένας οικονομολόγος παγκοσμίου κύρους και με πολυποίκιλη συμμετοχή στην πολιτική σκηνή της πατρίδας του δεν δίσταζε, σε όλη του τη ζωή, να προειδοποιεί τους ισχυρούς αυτού του κόσμου για τους κινδύνους που δημιουργούνται από τις πολιτικές και συμπεριφορές τους και να τους καταλογίζει όσες ευθύνες τούς αναλογούν για την παγκόσμια φτώχεια.
Ο Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, περί ου ο λόγος, ο οποίος πέθανε τέλη Απρίλη του 2006 σε ηλικία 97 ετών, υπήρξε, αναμφίβολα, οικονομολόγος διεθνούς ακτινοβολίας. Τα βιβλία του Αμερικανοκαναδού στοχαστή Τζ. Κ. Γκαλμπρέιθ άσκησαν και ασκούν σημαντική επιρροή στα διεθνή οικονομικά και ακαδημαϊκά φόρα. Ο νομπελίστας των Οικονομικών, Αμάρτια Σεν, υποστηρίζει ότι ο Γκαλμπρέιθ καθόρισε την επιστήμη των Οικονομικών και την εξέλιξή της στον 20ό αιώνα.
Ο Γκαλμπρέιθ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ιδεολογικής αντιπαράθεσης στις ΗΠΑ από τη δεκαετία του 1930 έως και εκείνη του 1990, ασκώντας καθοριστική επιρροή στην πορεία του Δημοκρατικού κόμματος και στη σκέψη των ηγετών του.
Από τα έργα του, η «Κοινωνία της Αφθονίας» του 1958 σίγουρα ξεχωρίζει, εφόσον ήταν ένα από τα σπάνια εκείνα έργα που υποχρέωσαν το έθνος να επανεξετάσει τις αξίες του. Σχεδόν 40 χρόνια μετά την έκδοση του «Κοινωνία της Αφθονίας», ο Γκαλμπρέιθ το επανεξέδωσε το 1996, με τον τίτλο «Κοινωνία του Καλού». Στο βιβλίο του τόνισε ότι οι ανησυχίες του πρώτου βιβλίου έχουν ενταθεί, καθώς η Αμερική είχε γίνει ακόμη περισσότερο «δημοκρατία των κατεχόντων». Ο Ρόμπερτ Λεκάτσμαν, προοδευτικός οικονομολόγος, που μοιραζόταν πολλές από τις απόψεις του Γκαλμπρέιθ για τις ευθύνες της κοινωνίας της αφθονίας και την αποτυχία της να αντιμετωπίσει τις ανάγκες των φτωχότερων μελών της, περιέγραψε κάποτε τα λόγια του καθηγητή του ως «ευφυή, εύπλαστα και όσο χρειάζεται αιχμηρά, για να αρέσουν στους ακροατές του».
Ο Γκαλμπρέιθ ασχολήθηκε με τη μετάβαση των ΗΠΑ από έθνος μικρών αγροκτημάτων και βιοτεχνιών, σε κράτος μεγάλων βιομηχανιών και υπερκαταστημάτων. Με το βιβλίο του «Αμερικανικός καπιταλισμός» του 1952, ο Γκαλμπρέιθ παρουσίασε κριτική της ολιγοπωλιακής οικονομίας της χώρας του. Το έργο αυτό, μαζί με εκείνα άλλων οικονομολόγων, όπως οι Ντέιβιντ Ράισμαν, Βανς Πάκαρντ και Ουίλιαμ Ουάιτ, άλλαξε οριστικά τη θεώρηση του μεταπολεμικού κόσμου.
Σε ό,τι αφορά, τέλος, τη στάση του Γκαλμπρέιθ έναντι της διαφήμισης έχει χυθεί άφθονο μελάνι υπέρ και κατά της άποψής του. Ο ίδιος υποστήριζε ότι οι εταιρείες χρησιμοποιούν τη διαφήμιση για να πείσουν τους καταναλωτές να αγοράσουν εντελώς άχρηστα προϊόντα. Αλλοι οικονομολόγοι, όμως, όπως οι νομπελίστες Γκάρι Μπέκερ και Τζορτζ Στίγκλερ, απάντησαν με στοιχεία που έδειχναν ότι η διαφήμιση είναι κατά κύριο λόγο πληροφοριακή και όχι μέσο εκμετάλλευσης.
Και ποιες, όμως, είναι οι σύμφωνα με τον Γκαλμπρέιθ οι αιτίες της φτώχειας: «Τίποτα δεν είναι σημαντικότερο για την οικονομική ανάπτυξη, όσο και την ανθρώπινη ευημερία, από μια κυβέρνηση σταθερή, αξιόπιστη, ικανή και τίμια, κάτι που απουσιάζει από σημαντικά τμήματα του κόσμου μας».
Αφού σημειώσουμε ότι στο φύλλο του στις 3 – 5 – 2006 ο «Ριζοσπάστης» θεωρεί ότι ο Γκαλμπρέιθ «λανσάρισε τον «λαϊκό καπιταλισμό», να διευκρινίσουμε πως χρήσιμες πληροφορίες για το παρόν άρθρο αντλήθηκαν από το φύλλο της «Καθημερινής» (3-5-2006) και από το φύλλο στις 15 – 09 – 1998 του «Ριζοσπάστη».
Βέβαια, σε συνέντευξή του στο ΒΗΜΑ, στις 7 – 6 – 1998, ο Γκαλμπρέιθ είχε επισημάνει μεταξύ άλλων και κάποια πράγματα που ισχύουν και σήμερα, 22 χρόνια αργότερα και χρήζουν αναφοράς εκ μέρους μας, αν και δεν είναι λίγοι εξ ημών όσοι αναρωτιούνται τι θα έλεγε σήμερα με τον covid 19: «Πριν από όχι και τόσο πολλά χρόνια είχαμε μιαν ακόμη αντίθεση. Από τη μια πλευρά υπήρχαν εκείνοι που έκριναν τα πάντα υπό το φάσμα του καπιταλιστικού συστήματος, ήταν υπέρμαχοι της άποψης πως «ό,τι είναι καλό για την ελεύθερη οικονομία και αγορά είναι καλό για όλους». […] Από την άλλη είχαμε τους οπαδούς του ενισχυμένου ρόλου του κράτους. Η κατάσταση είναι τώρα περισσότερο σύνθετη και οι ιδεολογικές κατηγορίες και αντιθέσεις έχουν χάσει τη σημασία τους, έχουν ξεπερασθεί από τα γεγονότα. Υπάρχουν ορισμένα πράγματα για τα οποία το κράτος είναι απολύτως απαραίτητο: κοινωνική ασφάλιση, σύστημα υγείας, ένα πολύ βασικό δίχτυ ασφαλείας για την κοινωνία».
