Η Νοέλ Μπάξερ πρόσφατα παρουσίασε στα Χανιά τη μυθιστορηματική της διλογία με επίκεντρο τη Σμύρνη, στη μνήμη του Βρετανού πατέρα της, Henry Barkshire, ο οποίος πολέμησε στη Μάχη της Κρήτης. Με αφορμή τα ερευνητικά της ταξίδια και ιδίως τη “Μάχη της Κρήτης” λόγω του πατέρα της, τα Χ.ν. συνομιλούν με τη συγγραφέα, η οποία μας αποκαλύπτει τη σύνδεσή της με την Κρήτη, τη Σμύρνη αλλά και τη συνέχεια αυτής.
Πρόσφατα επισκεφθήκατε την πόλη μας και παρουσιάσατε την ενδιαφέρουσα διλογία μυθιστορημάτων σας που αναφέρονται στη Σμύρνη, 100 χρόνια πριν αλλά και την τωρινή, με το ταξίδι επιστροφής της τριτοαπογόνου 99 χρόνια μετά. Ο σκοπός της επίσκεψής σας στην Κρήτη όμως ήταν διπλός: να αναζητήσετε και τα χνάρια του Βρετανού πατέρα σας, ο οποίος πολέμησε στην περιοχή μας στη Μάχη της Κρήτης το 1941. Αφιερώσατε έξι μέρες σε αυτήν την ιστορική έρευνα. Τι ανακαλύψατε; Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;
Να ξεκινήσω λέγοντας πως τούτο ήταν το δεύτερο ταξίδι μου για τον σκοπό αυτό. Το πρώτο το χαρακτηρίζω αναγνωριστικό. Στην έρευνα του παρελθόντος ισχύει ό,τι σ’ ένα ταξίδι. Άλλες φορές όλα έρχονται βολικά, μα υπάρχουν και οι άλλες φορές που συναντάς παντού εμπόδια και δυσκολίες. Τώρα όμως ήρθα πιο ορεξάτη, αποφασισμένη, οπλισμένη με επιμονή και καλύτερα διαβασμένη. Είχα δίπλα μου, πρόσθετα, εξαιρετικούς γνώστες της ιστορίας της Μάχης της Κρήτης: τον Χανιώτη Δημήτρη Καστρινάκη, τον σπουδαίο σας Σήφη Μιχελογιάννη και την συντροφιά τους, ανθρώπους με απύθμενες γνώσεις στο θέμα αυτό και την συναρπαστική επιθυμία να τις μεταδίδουν. Τους ευχαριστώ θερμά και μέσα από την εφημερίδα σας. Χρονικά συνέπεσε η παιδική ηλικία τους με τη Μάχη και τη γερμανική κατοχή, οπότε αποτελούν πρωτογενή πηγή ιστορικών πληροφοριών. Δεν αρκεί μόνο αυτό όμως, εννοώ το μάζεμα πληροφοριών. Είναι καθοριστική η συνέχεια με την διαχείρισή τους και, σημαντικό επίσης, να ξεκινάς μια έρευνα έχοντας την πίστη πως θα βρεις «κάτι». Τότε έχεις μια αρχή. Το σημείο εκκίνησης. Ύστερα ακολουθείς το νήμα…
Βρήκατε σημείο εκκίνησης;
Ο πατέρας μου Henry Barkshire εξιστόρησε την εμπειρία του αυτή, της Μάχης και κατόπιν της αιχμαλωσίας του σε στρατόπεδα αιχμαλώτων στη Γερμανία, σε ένα βιβλίο που μοίρασε μόνο στα παιδιά και στα εγγόνια του, θέλοντας να γνωρίζουμε και να μην ξεχαστεί η παρουσία του στο δραματικό ιστορικό γεγονός αυτό. Ως μια παρακίνηση, ενδεχομένως, και για να το διερευνήσουμε. Ανήκω έτσι στους τυχερούς απογόνους που, ερχόμενοι, ξέρουν τι να ψάξουν και πού. Όμως έχουν περάσει πολλά χρόνια κι εύλογα οι αλλαγές είναι τεράστιες. Εξάλλου, όταν γράφει ότι κρύφτηκε σε μια σπηλιά κοντά στο Καστέλλι, άντε να εντοπίσεις σε ποια σπηλιά… κι όμως, την βρήκα! Συνδυαστικά με άλλες πληροφορίες που αναφερόντουσαν στο κείμενο και με την αναπάντεχη βοήθεια ενός κατοίκου από το Καστέλλι τον οποίον δεν γνώριζα πριν, έπεσα από τύχη πάνω του και την καλοσύνη του ουδέποτε θα ξεχάσω. Αποτελεί έξοχο παράδειγμα αυτού που ανέφερα πιο πριν, για τους δρόμους τους ανοικτούς και τους κλειστούς. Με την συνδρομή αυτού του «θεόσταλτου» άγνωστου άνδρα, εντόπισα την σπηλιά.
Θα ήταν μια συγκλονιστική στιγμή…
Ασφαλώς! Μετά τη σπηλιά εντοπίστηκε κι ο ορμίσκος όπου είχαν αγκυροβολήσει το καΐκι με τα όπλα, που βυθίστηκε κατά τη διάρκεια μιας θύελλας. Στον ίδιο αυτόν όρμο, η κόρη εκείνου του 20χρονου ανθυπολοχαγού ήρθε 81 χρόνια κατόπιν και κολύμπησε. Ο πατέρας μου κολύμπησε για να σωθεί, εγώ απολαμβάνοντας τη θάλασσα. Δυο γενιές, άλλοι οι καιροί. Έπλεα και σκέψεις πλημμύριζαν τον νου μου. Ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία. Μοναδική!
Ύστερα από αυτό, ακολούθησα ένα-ένα τα βήματά του όπως τα περιγράφει. Καλύβες, βίλα Πελεκαπίνα… Τέλος, αφού με το βιβλίο του ανά χείρας πέρασα κι εγώ τα Λευκά Όρη, καταλήξαμε «μαζί» στη νότια ακτή. Δεν είχε προλάβει ο πατέρας μου να εκκενωθεί. Τον συνέλαβαν οι Γερμανοί σε μια μικρή εκκλησία «πάνω από τα Σφακιά». Επέστρεψα στα Χανιά λυπημένη.
Η ιστορία του πατέρα σας νιώθετε πως σας έχει συνδέσει με την Κρήτη;
Με βεβαιότητα, ναι! Ανήκει στους τόπους που σφράγισαν προγόνους μου, ανθρώπων των οποίων είμαι η συνέχεια. Αντίστοιχα συμβαίνει με τη Σμύρνη, στην οποία έζησαν προηγούμενες γενιές μου κι εκεί είχε γεννηθεί ο πατέρας μου. Έγραψα στα μυθιστορήματά μου για την χαμένη πόλη μου.
Ο ίδιος είχε ξανάρθει μετά τον πόλεμο; Αναζήτησε κάποια στιγμή κι εκείνος την παρουσία του εδώ;
Μετά την απελευθέρωση ο ίδιος δεν επιθύμησε να επισκεφθεί την Κρήτη. Ήρθε μόνο στη μεγάλη επέτειο της Μάχης της Κρήτης, την επίσημη. Έγινε μια συμφιλίωση νομίζω τότε στην ψυχή του. Ως εκείνο το ταξίδι μού έλεγε πως άφησε στο νησί σας την νιότη του, εννοώντας όχι μόνο τα νεανικά του χρόνια αλλά και την αθωότητά του. Το γνωστό τραύμα του πολέμου. Εκείνο το ταξίδι τον βοήθησε να τακτοποιήσει το συγκεκριμένο κεφάλαιο του παρελθόντος του. Καταλυτική ήταν η επίσκεψή του στο Συμμαχικό Νεκροταφείο. «Θα μπορούσα να ήμουν ένας από αυτούς», μου αποκάλυψε μετά συγκλονισμένος. «Είχα το δώρο να ζήσω τη ζωή μου». Τα λόγια του ανακάλεσα κατά την επίσκεψή μου στο Συμμαχικό νεκροταφείο, και τα ίδια λόγια ανακάλεσα κι όταν επισκέφθηκα το Γερμανικό.
Θα τα δούμε όλα αυτά σε ένα επόμενο βιβλίο σας;
Κάποια έχουν ήδη δει οι αναγνώστες μου. Την εμπειρία του πατέρα μου από την Μάχη της Κρήτης, επιλεκτικά γεγονότα, πρόσφερα σε έναν ήρωα στο πρώτο μυθιστόρημα της διλογίας, στο “Από δρυ παλιά κι από πέτρα”. Η μαγεία των πρόσφατων ανακαλύψεών μου και τα κορυφαία αισθήματα που αυτές δημιούργησαν θα πάρουν τον χρόνο τους, χρειάζεται μια εσωτερική ζύμωση να προηγηθεί. Δεν αμφιβάλλω ότι θα βγουν στην επιφάνεια. Είναι από αυτά που δεν κρατιούνται στην σιωπή.
