Πριν τέσσερα χρόνια, στις 11 Μαρτίου 2011 και ώρα 14.46 (τοπική), στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα (Fukushima Daiichi) Ιαπωνίας προκλήθηκε το χειρότερο (ως προς τις συνέπειές του) πυρηνικό δυστύχημα στον πλανήτη μας, ύστερα απ’αυτό του Τσέρνομπιλ Ουκρανίας, πριν από 29 χρόνια.
Το γιαπωνέζικο αυτό πυρηνικό δυστύχημα συνέβη μετά από σεισμό 9 Ρίχτερ και συνακόλουθο “τσουνάμι” ύψους 40 μέτρων που σάρωσε τα πάντα στο πέρασμά του.
Έτσι, η ανθρωπότητα βίωσε ξανά τον πυρηνικό εφιάλτη, στις εγκαταστάσεις εργοστασίου της εταιρείας TEMCO. Είναι η δεύτερη φορά που η ιδιαιτέρως ανεπτυγμένη (τεχνολογικά) και εξοπλισμένη (σεισμολογικά) Ιαπωνία συναντά τον όλεθρο, μετά την πτώση της ατομικής βόμβας στο Ναγκασάκι.
Μέσα και μετά κυρίως από το πυρηνικό αυτό δυστύχημα, 20.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή παρέμειναν αγνοούμενοι από το σεισμό και το “τσουνάμι”, 310.000 ως πληγέντες ή περιβαλλοντικοί πρόσφυγες εξακολουθούν να ζουν σε προσωρινά καταλύματα, οριοθετήθηκε ζώνη αποκλεισμού 20 χιλιομέτρων, ενώ συνεχίζεται ακόμη και σήμερα η διασπορά ραδιενέργειας προς το θαλάσσιο περιβάλλον του ειρηνικού ωκεανού (3,5,9).
Ως προς τις τραγικές αυτές συνέπειες και τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στους ανθρώπινους και μη οργανισμούς, στο έδαφος, στα νερά, στα φυτά και στα τρόφιμα, υπεύθυνοι διεθνείς οργανισμοί, όπως η Διεθνής Ομοσπονδία Ιατρών για την Αποτροπή του Πυρηνικού Ολέθρου (I.P.P.N.W.) αλλά και άλλοι οργανισμοί έχουν επισημάνει -μέσω έγκυρων ερευνών- σοβαρές γενετικές και περιβαλλοντικές βλάβες και αλλοιώσεις στα ανθρωπογενή και φυσικά οικοσυστήματα (2,3,5,7). Αλλά και δημοσιεύματα πανεπιστημιακών ερευνητών και καλώς πληροφορημένων δημοσιογράφων στα “Χανιώτικα Νέα”, ανέλυσαν τα αίτια, τους μηχανισμούς και τις επιπτώσεις της πυρηνικής αυτής απειλής (Ε. Γιδαράκος 18.3.2011, Γ. Βουρδουμπάς 13.4.2011, Μ. Προμπονάς 10.5.2011, Γ. Βλοντάκης 10.5.2011, Γ. Κουργιε-ράκης 18.5.2011, Φ. Ζαχαρής, Γ. Γεωργακάκης, Π. Περάκης, κ.ά.).
Ωστόσο, είναι γνωστό στους αναγνώστες των Χ.Ν. ότι η περιβαλλοντική αρθρογραφία του γράφοντος στερείται “εύκολων και υπερβολικών καταστροφολογικών αναφορών”, οι οποίες συνήθως επιδιώκουν να φοβίσουν ή να εντυπωσιάσουν τους πολίτες των τοπικών κοινωνιών. Αν όμως οι επιδιώξεις αυτές στηρίζονται σε έγκυρα στοιχεία διερεύνησης των περιβαλλοντικών προβλημάτων, ως παιδαγωγικές πρακτικές δεν απορρίπτονται επειδή “μπορούν” να λειτουργήσουν ως θεματικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις ευαισθητοποίησης, συνειδητοποίησης και δράσης, για τα οξυμένα κοινωνικο-περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν και θα αντιμετωπίσουν μελλοντικά, οι σημερινοί και “αυριανοί” πολίτες. Έτσι στην περίπτωση του πυρηνικού ολέθρου στη Φουκουσίμα, όπως και σε άλλες περιπτώσεις πυρηνικών δυστυχημάτων, χρειάζεται ιδιαιτέρως να αναφερθούν οι διαπιστωμένες “γενετικές βλάβες” στους πληγέντες -ανθρώπινους και μη- οργανισμούς, καθώς και άλλες συνέπειες στον άνθρωπο και στα φυσικά οικοσυστήματα. Επειδή έτσι καταρρίπτονται τα επιχειρήματα των θιασωτών της πυρηνικής ενέργειας, οι οποίοι ενταγμένοι σε επιχειρηματικά, μονοπωλιακά, οικονομικά, επιστημονικά και τεχνοκρατικά πυρηνικά λόμπυ, “ισχυρίζονται” ότι τα πυρηνικά εργοστάσια παρέχουν εύκολη, άφθονη και φτηνή ενέργεια με “ασφαλή” τρόπο, στηριγμένοι, μάλιστα σε “μετρήσεις που πραγματοποιούν οι ίδιοι” για να δείξουν το βάσιμο των ισχυρισμών τους.
Πέρα όμως από την αναγκαιότητα έγκυρης πληροφόρησης για τη συνειδητοποίηση, ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών στα τοπικά κυρίως, αλλά και πλανητικά περιβαλλοντικά ζητήματα και προβλήματα, αξιολογείται ως αναποτελεσματική, από υπεύθυνους επιστήμονες που εμπλέκονται, διεπιστημονικά, στη διερεύνηση των πυρηνικών ατυχημάτων, η πρόσφατη αντιμετώπιση της πυρηνικής καταστροφής στη Φουκουσίμα και κυρίως αυτή στο Τσέρνομπιλ πριν 29 χρόνια. Στο πυρηνικό δυστύχημα στο Τσέρνομπιλ ιδιαίτερα, η επιστημονική γνώση, εμπειρία, τεχνολογία και επινόηση, δεν κατάφεραν να διαλευκάνουν επαρκώς τις συνθήκες λειτουργίας του πυρηνικού του εργοστασίου (2,3,6,7). Και τούτο γιατί, όπως συνήθως ισχύει για “ατυχήματα” που συμβαίνουν σε κολοσσιαίες τεχνο-βιομηχανικές επιχειρήσεις και επενδύσεις, αποκρύφτηκαν “στοιχεία” διελεύκανσης των συνθηκών του πυρηνικού δυστυχήματος, μέσω της γνωστής και δημοφιλούς και στη χώρα μας “διαπλοκής” άπληστων επιχειρηματιών, άτεγκτων τεχνοκρατών, ερευνητών (χαμηλού ήθους) και ανεύθυνων πολιτικών, για να μην υποτιμηθεί η αξία της πυρηνικής τεχνολογίας, αλλά και το κύρος των κρατών που διαθέτουν και λειτουργούν πυρηνικούς αντιδραστήρες (4,5,6,9).
Ευτυχώς η χώρα μας, με δηλωμένη την αντίθεση των κυβερνήσεων και των πολιτών της στην παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, αντίθεση που στηρίζεται, όχι μόνο στην οικολογική και κοινωνική ευαισθησία των πολιτών της, αλλά και στη σεισμική της επικινδυνότητα και στην οικονομική της δυσπραγία, βρίσκεται πολύ μακριά από την Ιαπωνία. Βρίσκεται όμως πολύ κοντά σε χώρες (Βουλγαρία, Τουρκία, κ.ά.) που επιθυμούν να παράγουν πυρηνική ενέργεια, γεγονός που παγκοσμιοποιεί τους πυρηνικούς κινδύνους για όλους τους πολίτες της πλανητικής κοινωνίας.
Ωστόσο δεν μπορεί να παραβλεφθεί το έστω και απίθανο ενδεχόμενο υποκατάστασης της ενέργειας που προκύπτει από την ρυπογόνο καύση των ορυκτών καυσίμων, τα οποία ενοχοποιούνται για την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, με ενέργεια που παράγεται στους πυρηνικούς αντιδραστήρες. Η ενέργεια αυτή θεωρείται, περιβαλλοντικώς, “καθαρή”, επειδή δεν “ρυπαίνει” το φυσικό περιβάλλον, παρόλο που μολύνει, μέσω γενετικών αλλοιώσεων, τους κυτταρικούς ιστούς των οργανισμών. Αλλά και ούτε επίσης μπορεί να αμφισβητηθεί η χρήσιμη εφαρμογή της στη θεραπευτική ιατρική, κυρίως των κακοήθων (και όχι μόνο) καρκινικών όγκων. Έτσι, αμφίσημα, από τη μια πλευρά, η πυρηνική ενέργεια καταστρέφει ή αλλοιώνει το γενετικό υλικό πληθυσμών που πλήττονται από πυρηνικές διαρροές, ενώ από την άλλη θεραπεύει -διαγνωστικά και λειτουργικά- ανθρώπους που πάσχουν από καρκινικά νοσήματα. Η αμφισημία αυτή χρήσεων της πυρηνικής ενέργειας μας αναγκάζει να διατυπώσουμε το ερώτημα: Ναι ή όχι στην παραγωγή πυρηνικής ενέργειας; Η απάντηση, ωστόσο διέρχεται από ένα πλέγμα οικονομικών, πολιτικών, τεχνολογικών και εξουσιαστικών επιδιώξεων, διεκδικήσεων και φιλοδοξιών. Η κυρίαρχη όμως λογική που αποκλείει το ΝΑΙ, πέρα από τις ειρηνικές εφαρμογές της, επιλέγοντας το ΟΧΙ στην πυρηνική ενέργεια, είναι “ο κίνδυνος βλαπτικής διαρροής της από ανθρώπινο λάθος”. Η επιλογή αυτή, με τη χαρακτηριστική απάντηση: Όχι ευχαριστώ, αποτελεί ιδεολογικό έμβλημα του οικολογικού κινήματος και των ευρωπαϊκών οικολογικών κομμάτων, αντλημένο από τα κοινωνικά, οικολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά της χρήσης του “μαχαιριού”, ως εργαλείου, που κόβει ψωμί και δεν σκοτώνει ανθρώπινες υπάρξεις (8).
Συνεπώς, η επιλογή αυτή αντλείται από την ορθολογική-νοητική λειτουργία και επεξεργασία. Ωστόσο πολλές φορές τέτοιες επιλογές δεν πηγάζουν αποκλειστικά από λογικές επεξεργασίες, αλλά από συναισθηματικές λειτουργίες της ανθρώπινης συνείδησης, διαμορφώνοντας έτσι εχθρικές (δηλαδή καταστροφικές) ή ειρηνικές (δηλαδή δημιουργικές) στάσεις και συμπεριφορές, που μπορούν να βλάψουν ή να ωφελήσουν (αντίστοιχα) τον άνθρωπο και το περιβάλλον του (1).
Έτσι, μέσω των παραπάνω αντιλήψεων, προβληματισμών και θέσεων, οδηγούμαστε -συμπερασματικά- στην αναγκαιότητα διακοπής λειτουργίας των πυρηνικών σταθμών και εργοστασίων, με το σκεπτικό της αποφυγής των καταστροφικών πυρηνικών διαρροών και συνεπειών (2,4,5,7,9).
Γι’αυτό, ως κράτος, κοινωνία, οικονομία και πολίτες -χωρίς πολιτικάντικες, οικονομικίστικες, κρατικίστικες, εθνικιστικές, εξουσιαστικές και αλαζονικές σκοπιμότητες- χρειάζεται να στραφούμε προς τη χρήση και αξιοποίηση των ήπιων, ειρηνικών, ακίνδυνων, ανανεώσιμων, μη ρυπογόνων πηγών και μορφών ενέργειας, που αυτή τη στιγμή -ως εναλλακτική ενεργειακή τάση και στάση- λειτουργούν αποδοτικά και ακίνδυνα σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Περιορίζοντας όμως ταυτόχρονα την αλόγιστη και σπάταλη χρήση ενέργειας, σε επίπεδο προσωπικό, εθνικό και πλανητικό, καταξιώνοντας έτσι την υγεία και προστασία της ανθρώπινης ύπαρξης, και όπως αυτή συνδιαλέγεται, δημιουργικά με τις αλληλεξαρτώμενες μορφές ζωής της περιβάλλουσας φυσικής πραγματικότητας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Αθανασάκης Α., Περιβαλλοντική Ψυχολογία και Εκπαίδευση, ΧΡ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Αθήνα 2000.
2. Αθανασάκης Α., Περιβάλλον – Αγωγή και Εκπαίδευση, LIBERAL BOOKS, Αθήνα 2015.
3. Γκρας Γκίντερ, Το δυστύχημα που άλλαξε τον κόσμο, ΤΑ ΝΕΑ 12.4.2011.
4. Γαλδαδάς Α., Φουκουσίμα: το μάθημα που δεν μάθαμε, BHMA SCIENCE 11.3.2012.
5. Εν αιθρία, Η μαύρη επέτειος του πυρηνικού δυστυχήματος στη Φουκουσίμα, ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΠΑΤΡΑΣ, Πάτρα, Μάρτιος 2015.
6. Θεοφίλου Α., Μετά το Τσέρνομπιλ, Αθήνα 1986.
7. Μπαστέα Ν., Λουκέτο στα πυρηνικά εργοστάσια, ΤΑ ΝΕΑ 31.5.2011.
8. Χυντήρογλου Χ., Πυρηνική Ενέργεια: όχι ευχαριστώ, ΤΑ ΝΕΑ 1.4.2011.
9. Τρεμόπουλος Μ., Το πυρηνικό λόμπυ, Αγόρευση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ΤΑ ΝΕΑ 5.4.2011.
