• «Απ’ όλα τα εργαλεία του ανθρώπου, το πιο εκπληκτικό είναι, χωρίς αμφιβολία, το βιβλίο. Τα άλλα είναι προεκτάσεις του σώματός του. Το μικροσκόπιο και το τηλεσκόπιο είναι προεκτάσεις της όρασής του, το τηλέφωνο, προέκταση της φωνής του, έχουμε επίσης το αλέτρι και το ξίφος, που είναι προεκτάσεις του χεριού του. Το βιβλίο, όμως, είναι άλλο πράγμα: το βιβλίο είναι προέκταση της μνήμης και της φαντασίας του».
(Jorge-Luis Borges, 1899-1986)
ΑΝ αφήσει κάτι θετικό πίσω της η σαρωτική εποχή μας, αυτό θα είναι -κατά τη γνώμη μου- μια σοβαρότερη προσέγγιση στην ατομική/συλλογική ευθύνη με την καλλιέργεια, φυσικά, μιας βαθύτερης αυτογνωσίας. Τόσο σε ό,τι αφορά την ιστορία και την ύπαρξή μας, όσο και στις πανδημίες που εφεξής θα μας απειλούν. Γι αυτό βλέπουμε, ακούμε, διαβάζουμε, κρίνουμε, αποφασίζουμε… Ίσως, οι επόμενες γενιές γίνουν προσεχτικότερες σε θέματα υγείας και πολιτικών συστημάτων. Ίσως η βαριά ιστορία που βιώνουν τις καταστήσει πιο “διαβαστερές”!
ΕΥΤΥΧΩΣ υπάρχει πλήθος νέων βιβλίων. Άλλα περί κορωνοϊού και των μεταλλάξεών του, άλλα περί πολιτικών μετεξελίξεων και επίφοβης συρρίκνωσης των ατομικών δικαιωμάτων και άλλα περί μετά-δημοκρατίας! Όσο για την Εθνεγερσία που συμπτωματικά “γιορτάζουμε” φέτος, υπάρχουν παλιά βιβλία (βιογραφίες-απομνημονεύματα) καθώς και πιο πρόσφατα που ασχολούνται με τις επαναστάσεις εν γένει, την κατανόηση του 19ου αι., και τον αντίχτυπό του σήμερα. Για όλους…
… ΕΝ ΑΡΧΗ ήν το βιβλίο, λοιπόν. Και μέσω αυτού εκφράζονται τα πάντα: Ιστορία, Ιατρική, Τεχνολογία, Αστρονομία, Λογοτεχνία, Επικοινωνία. Για τον Μπόρχες, αν ένα βιβλίο δεν μας αρέσει, καλύτερα να το αφήνουμε! Αυτό δεν σημαίνει πως δεν χρειαζόμαστε τα λεγόμενα “ευκολοδιάβαστα” -άρα εύπεπτα- βιβλία: Υπάρχουν στιγμές στην καθημερινότητά μας που έχουμε την ανάγκη ευτράπελων ή απλά ευχάριστων αναγνώσεων, όπως υπάρχουν κι άλλες που μας βάζουν κάτω τα προβλήματα.
ΚΑΘΕ ανάγνωση είναι ευεργετική. Συζητώντας παλαιότερα με συναδέλφους για το ποιο βιβλίο άλλαξε τη ζωή τους, μου είχαν εκμυστηρευθεί:
-“Με σημάδεψε ο μικρός Rémi, ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος “Sans famille” (Χωρίς Οικογένεια) του Hector Malot: με ξαλάφρωσε από τον πόνο της ορφάνιας διευρύνοντας ταυτόχρονα τους ορίζοντές μου. Πιο απλά, με έκανε να ξαναδώ την απώλεια “αλλιώς” και, εξορθολογίζοντάς την, να την κατανόησα καλύτερα ώστε να αγωνιστώ να ξεπεράσω το τραύμα…” (Σ.Κ.).
– “Με εντυπωσίασε ο Μέλιος, ο μικρός πρωταγωνιστής του “Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα” του Μ. Λουντέμη: μού’ μαθε πως ο καλύτερος “συνοδοιπόρος” στο δύσκολο ταξίδι της ζωής μας είναι το βιβλίο” (Γ.Α.)
– Για τον Κ. Α., το βιβλίο που “άλλαξε” τον τρόπο που έβλεπε τον κόσμο ήταν “Η Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά” της αμερικανίδας Χάριετ Μπίτσερ Στόου. Μου τόνισε πως “αυτό που κάνει ενδιαφέρουσα τη ζωή μας είναι το διαφορετικό που κουβαλάει ο κάθε άνθρωπος μέσα του, αανεξάρτητα από χρώμα, γλώσσα, θρησκεία, εθνικότητα”. Για να καταλήξει: “Η ιστορία του Μπάρμπα Θωμά είναι μια επαναλαμβανόμενη ανά τους αιώνες ιστορία σύγκρουσης και υπεροχής της διαφορετικότητας αλλά και της ανεκτικότητας που οφείλουμε να έχουμε απέναντι στον άλλο. Γι αυτό θεωρώ ότι ένα τέτοιο βιβλίο θα έπρεπε να είχε μπεί στα σχολεία”!
ΣΤΗ διάρκεια της ζωής ανακαλύπτουμε “ενδιαφέρουσες σελίδες βιβλίων”. Τις υπογραμμίζουμε, τις αντιγράφουμε -καμιά φορά τις “κλέβουμε”- επειδή μιλούν έντονα μέσα μας: τις θέλουμε παντοτινή συντροφιά μας! Και δεν είναι μόνο η λογοτεχνία ή η “πρακτική” φιλοσοφία, το διήγημα ή το μυθιστόρημα, η ποίηση ή το δοκίμιο που μας βοηθούν να ανακαλύψουμε πτυχές του εαυτού μας…
ΟΙ ΠΑΡΑΚΑΤΩ απόψεις αναφέρονται στο πως ένα βιβλίο των θετικών επιστημών μπορεί να αλλάξει εξίσου με τα άλλα τον τρόπο ζωής μας. Τα κείμενα προέρχονται από βραβευμένους μαθητές (1998) σε διαγωνισμό του ΕΚΕΒΙ (Ελληνικό Κέντρο Βιβλίου), που έγινε μέσω 147 Βιβλιοθηκών της χώρας. Θέμα; “Το βιβλίο που μου έλλαξε τη ζωή”!
Γράφει ο Αντ. Παπαθεοδώρου, μαθητής Γ’ λυκείου (1):
-“Μπορεί σε πολλούς να φανεί παράξενο, το βιβλίο όμως, ή καλύτερα τα βιβλία που μου άλλαξαν τη ζωή είναι τα βιβλία των μαθηματικών, της φυσικής και της χημείας. (…) Από τον καιρό που ξεκίνησα το σχολείο μέχρι την Α’ λυκείου, δεν άνοιγα βιβλίο, γιατί νόμιζα πως ήταν ανιαρά και χωρίς ενδιαφέρον. Όταν αποφασισα να μελετήσω, στην αρχή διάβαζα μόνο και μόνο επειδή έπρεπε να διαβάσω. Κάθε μέρα όμως που περνάει, συνειδητοποιώ ότι μέσα σ’ αυτά κρύβεται ο πλούτος της γνώσης και της αγωνίας του κόσμου, αν όχι του σύμπαντος.
Θα αναρωτιέται κανείς πώς είναι δυνατόν οι χημικές αντιδράσεις, οι εξισώσεις και οι τύποι της φυσικής να αποτελούν τη γνώση και την ομορφιά του κόσμου. Κι όμως όλα αυτά άλλαξαν την προσωπικότητά μου και τη σταση μου απέναντι σε διάφορα πράγματα. Άρχισα να σκέπτομαι, να αναρωτιέμαι και να αμφισβητώ. Προσπάθησα και προσπαθώ να αναλύσω και να απαντήσω από τη δική μου πλευρά σε ερωτήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα αιώνες μέχρι σήμερα. Ερωτήματα όπως η προέλευση του ανθρώπου, η μοναδικότητά του στο σύμπαν, η ύπαρξη αυτού στο οποίο πιστεύει το 90% του πληθυσμού στον πλανήτη μας.
Δεν ξέρω αν συμμερίζεστε αυτά που πιστεύω. Αυτό που ξέρω όμως είναι ότι η φυσική, η χημεία και τα μαθηματικά, εκτός από την πρακτική τους σημασία, κρύβουν και μια φιλοσοφική ιδεολογία, πράγμα που με έκανε να αναζητώ, να αμφιβάλλω και να διατυπώνω τις δικές μου απόψεις για τα πράγματα.
Άρα υπάρχω, μαθαίνω, αμφισβητώ, αλλά και δέχομαι.”
Για την κα Χρυσή Δραγούση, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα, ευφάνταστα, σκανδαλωδώς επίκαιρα και δοσμένα με μια δόση χιούμορ. Γράφει (2):
-”Ασχολήθηκα με τις θεωρητικές επιστήμες. Πάντα ένοιωθα τη μονομέρεια. Μου έλειπαν οι γνώσεις των θετικών επιστημών για να ερμηνεύω, να απομυθοποιώ, να καταλαβαίνω, να δίνω ομορφιά στη ζωή μου, να είμαι σφαιρικά ενημερωμένη.
Το βιβλίο “Το τσίρκο της Φυσικής” του Δ. Τσιώλη μού άλλαξε τη ζωή. Σ΄αυτό συμβιώνει η επιστημονική αυστηρότητα και το χιούμορ. Τώρα λ.χ. “ζυγίζω” διάφορα πράγματα χωρίς ζυγαριά [κέντρο βάρους]. Οι στροφές μου στο…”Μια φούντωση μια φλόγα” στηρίζονται στο νόμο της στροφικής κίνησης.
Κατασκευάζω παιχνίδια για τις γιορτές των παιδιών μου, που στηρίζονται στην αδράνεια.
Μελέτησα το ποδήλατό μου [κυκλική κίνηση].
Περνώ εύκολα το σκουπόξυλο στη σκούπα μου [αδράνεια].
Υποθέτω ποιο πασχαλινό αυγό θα σπάσει [δράση-αντίδραση]
Απομυθοποίησα το άλμα επί κοντώ [έργο-ενέργεια].
Ανακηρύχθηκα “η κυρία που δεν μασάει” επειδή “λύγισα” ένα τεντωμένο σχοινί [πρόσθεση διανυσματικών μεγεθών]
Κάνω “ανατομία” κάθε τροχαίου [έργο-ενέργεια]
Είμαι ευτυχισμένη: καταλαβαίνω, δημιουργώ, απέκτησα χιούμορ, ολοκληρώθηκα.
Ευχαριστώ τον συγγραφέα”.
… ΚΙ ΕΜΕΙΣ μαζί της (16-4-21)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Μαθητής Γ’ Λυκείου (1ο Τ.Ε.Λ Αργυρούπολης). Κέρδισε το Α’ βραβείο κατηγορίας εφήβων.
-(2) Χρυσή Δραγούσου (Δημοτική βιβλιοθήκη Τρικάλων). Κέρδισε το ένα από τα δυο Α’ ισότιμα βραβεία της κατηγορίας ενηλίκων.
———–
* Στις 23 Απριλίου του 1616 “έφυγαν” δύο μεγάλοι άνθρωποι των Γραμμάτων: ο ισπανός συγγραφέας Θερβάντες κι ο άγγλος δραματουργός Γουίλιαμ Σέξπιρ. Γιορτάζοντας το διπλό αυτό γεγονός, η UNESCO καθιέρωσε την 23/4 ως Παγκόσμια Ημέρα του Βιβλίου.
