«Σκύβω μέσα μου κι ανατριχιάζω: οι πρόγονοι μου
από την φύτρα του κυρού, αιμοβόροι κουρσάροι
στη θάλασσα, πολέμαρχοι στη στεριά, χωρίς φόβο
μήτε ανθρώπου, μήτε θεού.
Από το σόι της μάνας μου μουντοί, αγαθοί χωριάτες
που έσκυβαν ολημερίς στη γης μ? εμπιστοσύνη?
Πώς να μπορέσω να συνταιριάξω τους δυο τούτους
στρατευόμενους μέσα μου προγόνους,
τη φωτιά και το χώμα;».
«Αναφορά στον Γκρέκο»
Για όσους το είδαν από κοντά, το ανακαινισμένο μουσείο Καζαντζάκη δεν έχει καμία σχέση με το παλιό. Με την ελκυστική επανέκθεση, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, τις ηλεκτρονικές παραγωγές και τα ψηφιοποιημένα αρχεία που είναι στην διάθεση των μελετητών, το μουσείο με την νέα του μορφή φιλοδοξεί να συμβάλλει ακόμα περισσότερο στην μελέτη, διάδοση και προβολή του έργου του μεγάλου κρητικού συγγραφέα. Ένας τεράστιος όγκος συσσωρευμένης γνώσης, μπορεί πλέον να εσωτερικευτεί με παραστατικότητα και ενάργεια από τον έφηβο αλλά και τον ενήλικο.
Το Μουσείο που κρατά ζωντανή τη μνήμη και το έργο του μεγάλου συμπατριώτη μας, δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του ιστορικού χωριού Βαρβάροι, σημερινή Μυρτιά, διανύοντας μια απόσταση δεκαπέντε περίπου χιλιομέτρων έξω από το Ηράκλειο. Εκεί βρίσκονται χειρόγραφα και σημειώσεις του συγγραφέα, κειμήλια και συλλογές, μεταφράσεις σε πάνω από πενήντα γλώσσες, μεταφράσεις διαφόρων συγγραφέων από τον ίδιο, βιβλία γραμμένα για το έργο του, αφιερώματα, προτομές, πορτρέτα, έργα τέχνης, κοστούμια και υλικό από θεατρικές παραστάσεις.
Όλο αυτό το υλικό που κοσμεί τις αίθουσες περισυλλέχτηκε από τον σκηνογράφο Γιώργο Ανεμογιάννη σε μια μακρά πορεία, ανάλογη με την ανηφορική πορεία του συγγραφέα. Όπως έλεγε ο ίδιος για την δική του Οδύσσεια αναζήτησης ντοκουμέντων στα πέρατα της γης, η ανταπόκριση στις χώρες της Ευρώπης της Ασίας και της Αμερικής, ήταν ευκολότερη από ότι στο εσωτερικό της χώρας όπου ίσως κανένας δεν πίστευε πως ένα μουσείο αντάξιο του Καζαντζάκη, θα μπορούσε να γίνει μια μέρα τόπος προσκυνήματος.
Το μουσείο εγκαινιάστηκε από την τότε υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη στις 27 Ιουνίου 1983 μέσα σε μια απίστευτη κοσμοσυρροή με την παρουσία και της συζύγου του συγγραφέα Ελένης Καζαντζάκη, αλλά και του Οδυσσέα Ελύτη και του Αντώνη Σαμαράκη. Στην διάρκεια των ετών που πέρασαν ο στόχος του νεοσύστατου τότε Ιδρύματος για την διατήρηση της μνήμης και προβολής του έργου του συγγραφέα εκπληρώθηκε, ωστόσο η αύξηση των εκθεμάτων και των αρχείων οδήγησε στην ανάγκη δημιουργίας ενός ριζικά ανακαινισμένου χώρου, σύμφωνα με τις σύγχρονες μουσειολογικές αντιλήψεις.
Το έργο φέρει την σφραγίδα των αρχιτεκτόνων Γιώργου Ψωμαδάκη και Μαρίας Μαρίνου, με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Υπουργείου Πολιτισμού.
Τα εγκαίνια γίνονται σήμερα, Σάββατο 3 Ιουλίου, με προσκεκλημένους πνευματικούς δημιουργούς, αλλά και ανθρώπους του πολιτικού και δημοσιογραφικού κόσμου, φίλους και μελετητές του έργου του Νίκου Καζαντζάκη με την παρουσία και του Υπουργού Εθνικής Άμυνας κ. Ευάγγελου Βενιζέλου, ενώ στην συναυλία που θα είναι ανοικτή στο κοινό η Μαρία Φαραντούρη θα ερμηνεύσει γνωστά τραγούδια από το έργο του συγγραφέα, τον κύκλο του «Καπετάν Μιχάλη» του Μάνου Χατζηδάκη, αλλά και από τον «Ζορμπά» του Μίκη Θεοδωράκη.
Αγγελική Ελ. Ροσμαράκη
