Οσο περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν πώς ´να βλέπουν´, ´να ακούν´ και ´να εξετάζουν´ το παρόν τόσο ευτυχέστεροι θα είμαστε όλοι.
Είναι συνηθισμένη η αίσθηση που βιώνουμε όταν διαπιστώνουμε ότι δεν θυμόμαστε τη διαδρομή που μόλις κάναμε με το αυτοκίνητο μας. Αλλοι φθάνουν στο τέλος μιας σελίδας χωρίς να έχουν κατανοήσει το περιεχόμενό της. Κι ακόμη χειρότερα, είναι να μας μιλάει κάποιος και να μην ακούμε τι μας λέει.
Ολα είναι χαρακτηριστικά ενός μυαλού που έχει παρασυρθεί σε σκέψεις που δεν αφορούν το παρόν, αλλά το παρελθόν ή το μέλλον. Αυτή η αφηρημάδα, που αναλώνει μέχρι το 50% του χρόνου ορισμένων, μπορεί να μας στοιχίσει τη ζωή, αφού η απόδοση μας κατακρημνίζεται ώστε αδυνατούμε να πάρουμε σωστές αποφάσεις γρήγορα.
Τα αίτια
Η αφηρημάδα αυτή, που έχει οπαδούς άτομα κάθε ηλικίας, σχετίζεται άμεσα με την αρνητική διάθεση που μας κατακυριεύει και εξαιτίας της κρίσης. Χρόνιο ψυχολογικό στρες, ανησυχίες, φόβοι συντελούν σ’ αυτό το διαρκές ταξίδι του μυαλού μας στο παρελθόν και στο μέλλον. Επίσης, άτομα με μη ανεπτυγμένη μνήμη εργασίας έχουν τα ίδια συμπτώματα. Ετσι για παράδειγμα, αν δυσκολευόμαστε να θυμηθούμε περισσότερα από 5 αντικείμενα ή 5 ονόματα ή μια σύνθετη πρόταση, τότε ζούμε σε μια κατάσταση διαρκούς απώλειας της πραγματικότητας.
Ενεργή συνείδηση
Στον αντίποδα βρίσκονται τα άτομα που βιώνουν το παρόν, παρατηρούν συνεχώς τι γίνεται γύρω τους, εστιάζουν την προσοχή τους στο μάθημα ή στην εργασία τους. Ανακαλύπτουν τα ενδιαφέροντα ή μη σημεία μιας συζήτησης ή μιας διάλεξης. Είναι ενήμερα για το τι έχει συμβεί π.χ. στην εργασία τους, κατά τη διάρκεια των μαθημάτων τους ή μιας συζήτησης. Αυτοί δεν διακόπτουν τον εκπαιδευτικό ή το συνομιλητή τους! Ιδανικές καταστάσεις θα σκεφθείτε. Υπάρχουν στρατηγικές – αναφέρω πολλές στο βιβλίο μου ´Θυμάμαι εύκολα´ για το πώς εστιάζουμε την προσοχή μας στο παρόν. Μερικές από αυτές είναι οι παρακάτω:
Εκπαιδευτικοί παρατηρούν συμπεριφορές που φανερώνουν ταξίδια του μυαλού των μαθητών τους και προσαρμόζουν ανάλογα τη διδασκαλία τους. Φυσικά, αυτό είναι δύσκολο σε μεγάλες ομάδες και στη μετωπική διδασκαλία.
Η τακτική να κρατάμε σημειώσεις στο μάθημα ή σε μια διάλεξη είναι απόλυτα χρήσιμη. Παρατηρώ στις διαλέξεις μου, ανά την Ελλάδα, ότι ελάχιστοι είναι αυτοί που σημειώνουν ότι τους ενδιαφέρει. Προφανώς, έχουν απεριόριστη εμπιστοσύνη στη μνήμη τους η οποία όμως τους προδίδει… Εχοντας γνώση αυτού του φαινομένου πληροφορώ πάντα το ακροατήριο ότι όταν τελειώσω θα έχουν αρκετό χρόνο για να ρωτήσουν ή να εκφράσουν τις απόψεις τους. Ελάχιστοι οι συμμετέχοντες. Εξαίρεση οι φίλοι στον Πλάτανο που έκαναν ερωτήσεις για μία ολόκληρη ώρα μετά την ομιλία μου για τη μνήμη.
Η ανάπτυξη της παρατηρητικότητας των παιδιών και της ενεργούς συμμετοχής τους στο παρόν είναι αποκλειστικό έργο των γονιών τους. Αυτή η εκπαίδευση γίνεται συνεχώς (!) σε όλα τα περιβάλλοντα ιδιαίτερα από τις μικρές ηλικίες. Χαρακτηριστικό είναι το αίτημα ενός ενεργού νηπίου προς τη μητέρα του…
• ´Αύριο θα πάμε στην Πινακοθήκη και θέλω ένα τετράδιο για να σημειώνω αυτά που θα δω´.
Εκπληκτη η μαμά του σχολιάζει ´Μα δεν ξέρεις να γράφεις!´.
´Ε, τότε το θέλω για να ζωγραφίσω αυτά που θα βλέπω!´.
Μια ομάδα ατόμων -οι κιναισθητικοί- εκπαιδεύεται στην επίγνωση του παρόντος εστιάζοντας την προσοχή τους στην αναπνοή τους.
Οι ακουστικοί τύποι εκπαιδεύονται μαθαίνοντας να προσέχουν τους ήχους που έρχονται, δυναμώνουν, μερικές φορές εκκωφαντικά και μετά χάνονται, όπως αυτός της σειρήνας.
Τέλος, οι οσφρητικοί τύποι, ανιχνεύουν μυρωδιές όπως ο φίλος με τον οποίο κατηφορίζαμε, προ ημερών, την οδό Δημοκρατίας και συνέλαβε τη μυρωδιά των νεραντζανθών από απόσταση δεκάδων μέτρων.
Το συμπέρασμα μιας ομάδας ερευνητών είναι ότι αν καταφέρνουμε να ελέγχουμε την προσοχή μας, τότε διεκδικούμε περισσότερη απόλαυση, ευτυχία και μακροζωία.
*πτυχ. Ψυχολογίας – Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση, συγγραφέας ´Μαθαίνω εύκολα´, ´Θυμάμαι εύκολα´, ´Μια ιστορία την ημέρα´
