Ας ξαναδούμε μερικές χρήσιμες πληροφορίες για την προστασία από τους σεισμούς μιας και πρόκειται για ένα φαινόμενο που είναι συνυφασμένο με την υπόσταση της ίδιας της γης.
Τις προάλλες με κάλεσαν να μιλήσω στο Δημοτικό Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Περιβάλλοντος Παπάγου- Χολαργού με θέμα “Γένεση των σεισμών και Μηχανισμός παροχής βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε περιπτώσεις έκτακτων αναγκών”. Είχα έτσι την ευκαιρία να αναφερθώ πάλι στην πρόληψη, την οποία έχουμε την τάση να παραμελούμε μιας και συχνά ζούμε απλώς για την κάθε ημέρα αγνοώντας το μέλλον.
Καταρχάς δύο λόγια για τους σεισμούς. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το έδαφος στο οποίο πατούμε δεν είναι σταθερό αλλά μετακινείται. Εχουμε την εντύπωση βέβαια ότι τα βουνά μένουν στη θέση τους και οι πεδιάδες είναι αιώνιες. Ομως στην πραγματικότητα, ο στερεός φλοιός της Γης αποτελείται από πλάκες που επιπλέουν πάνω στον ρευστό και καυτό γήινο πυρήνα. Πόσοι από μας ξέρουν για παράδειγμα ότι η Κρήτη μετακινείται προς την Αφρική με ταχύτητα τεσσεράμισι έως πέντε εκατοστόμετρα τον χρόνο;
Αυτές οι τεκτονικές, όπως τις λέμε, πλάκες είτε μετακινούνται οριζόντια είτε βυθίζονται η μια κάτω από την άλλη. Ετσι, στην Κεφαλονιά, τη “Μούσα του Εγκέλαδου” όπως την έχει χαρακτηρίσει ο καθηγητής Γεωλογίας Ευθύμιος Λέκκας, υπάρχει ένα τουλάχιστον ρήγμα οριζόντιας μετατόπισης και αρκετά κανονικά ρήγματα στα οποία σημειώνονται καταβυθίσεις. Και νότια της Κρήτης η αφρικανική πλάκα καταβυθίζεται κάτω από την ευρασιατική.
Οι μετατοπίσεις των πετρωμάτων προκαλούν συσσώρευση πίεσης. Κι όταν η πίεση ξεπεράσει μία κρίσιμη τιμή και φθάσει το όριο θραύσεως του πετρώματος, το αποτέλεσμα είναι η βίαιη ταλάντωση των πετρωμάτων και η απελευθέρωση της συσσωρευμένης ενέργειας με τη μορφή κυμάτων. Αυτό το φαινόμενο είναι ο σεισμός.
Υπάρχουν δύο ειδών σεισμικά κύματα, τα κύματα όγκου και τα κύματα επιφανείας.
Συνδυαζόμενα επιδρούν στις οικοδομές γιατί προκαλούν επιταχύνσεις (δηλαδή δυνάμεις) με αποτέλεσμα μικρές ή μεγάλες ζημιές. Ενας σημαντικός παράγοντας που ενισχύει ή υποβαθμίζει την ένταση των σεισμικών κυμάτων είναι η σύσταση του εδάφους πάνω στο οποίο έχει κτιστεί η οικοδομή. Ο Παρθενώνας στέκεται αλώβητος από τους σεισμούς για περισσότερα από 2.000 χρόνια, γιατί είναι κατασκευασμένος πάνω σε ένα τμήμα του αθηναϊκού σχιστόλιθου που απορροφά τα σεισμικά κύματα και προσδίδει στο κέντρο της Αθήνας μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στους σεισμούς.
Αντίθετα, τα κτήρια που είναι κατασκευασμένα πάνω σε χαλαρά εδάφη (π.χ. προσχώσεις από ποτάμια, μπάζα κ.λπ.) κινδυνεύουν περισσότερο, γιατί τα εδάφη αυτά έχουν την τάση να “ρευστοποιούνται” όταν υφίστανται τις επιδράσεις των σεισμικών δονήσεων
Λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές επιταχύνσεις και τη σύσταση του εδάφους οι μηχανικοί σχεδιάζουν αντισεισμικές οικοδομές εφαρμόζοντας τον ισχύοντα αντισεισμικό κανονισμό. Είναι πολύ σημαντικό κατά τη κατασκευή της οικοδομής να τηρούνται πιστά τα σχέδια και μην γίνεται καμία επέμβαση ή αλλαγή χωρίς την σύμφωνη γνώμη του μηχανικού. Παράλληλα, με την πάροδο του χρόνου, ο αντισεισμικός κανονισμός βελτιώνεται αφού οι νέοι σεισμοί δημιουργούν νέα δεδομένα.
Γι’ αυτό, καλό είναι σε παλαιότερες οικοδομές ή σε κτίσματα στα οποία ίσως να έχουν γίνει αυθαίρετες επεμβάσεις που ίσως αποδειχτούν επικίνδυνες, να διεξαχθεί ένας ενδελεχής προσεισμικός έλεγχος από ειδικευμένο μηχανικό. Έτσι μπορούν να γίνουν κάποιες απαραίτητες εργασίες ενίσχυσης, εάν αυτό κριθεί αναγκαίο. Στο πλαίσιο τέτοιων προσεισμικών ελέγχων μπορούν να ελεγχθούν και οι εσωτερικοί σοβάδες και να επισκευαστούν για να μην ξεκολλήσουν σε περίπτωση σεισμού. Μάλιστα, οι ειδικοί συστήνουν πως οι πυλωτές των πολυκατοικιών θα πρέπει να χτιστούν προκειμένου να ενισχυθούν αντισεισμικά τα κτήρια. Τέλος, σε παλαιότερα κτήρια οι τοίχοι μπορούν να ενισχυθούν με ειδικά υλικά σε συνδυασμό με πλέγματα που καθιστούν τις τοιχοποιίες ανθεκτικές ακόμη και σε ισχυρούς σεισμούς.
Τα σεισμικά κύματα προκαλούν επίσης και μετατοπίσεις επίπλων και άλλων αντικειμένων μέσα στο σπίτι. Οι ντουλάπες, οι βιβλιοθήκες και τα φωτιστικά που δεν έχουν στερεωθεί καλά ίσως πέσουν και μας πλακώσουν. Αλλά και τα βαριά αντικείμενα (κύπελλα, αγαλματίδια, βάζα) θα πρέπει να τοποθετούνται χαμηλά για να μην μπορούν να μας τραυματίσουν πέφτοντας. Πράγματι, μπορεί το σπίτι να είναι κτισμένο σωστά αλλά η εσωτερική διακόσμηση να το έχει καταστήσει πολύ επικίνδυνο! Μπορεί επίσης να πέσουν και οι σοβάδες από το ταβάνι και γι’ αυτό οι κλασσικές οδηγίες προστασίας από τους σεισμούς προβλέπουν ότι πρέπει να καλυφθούμε μέχρι να τελειώσουν οι δονήσεις κάτω από ένα γερό τραπέζι, ένα θρανίο ή ακόμη και μέσα σε ένα ντουλάπι. Προσοχή! Τελευταία κυκλοφορούν στο διαδίκτυο διάφορες άλλες οδηγίες που κρίνονται απορριπτέες από τις αρμόδιες αρχές.
Δεν βγαίνουμε έξω στο δρόμο πριν να τελειώσει ο σεισμός. Αν είμαστε ήδη έξω απομακρυνόμαστε από τα κτήρια για να μη μας τραυματίσουν αντικείμενα που πέφτουν. Συχνά στο σεισμό κινδυνεύουμε περισσότερο από τον πανικό παρά από τον ίδιο το σεισμό και τις επιπτώσεις του. Οι άσκοπες μετακινήσεις π.χ. η απόφαση να φύγουμε για το χωριό, ή να επισκεφθούμε τα παιδιά ή τους γονείς μας δημιουργούν συμφόρηση στους δρόμους. Υπάρχει έτσι μεγαλύτερος κίνδυνος τροχαίων ενώ παρεμποδίζουμε και τις μετακινήσεις των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης. Η προσπάθεια τηλεφωνικής επικοινωνίας με συγγενείς, φίλους και γνωστούς επιβαρύνει επίσης τα δίκτυα επικοινωνιών που είναι απαραίτητα για τις πραγματικές επικοινωνίες έκτακτης ανάγκης.
Όπως έχουμε ξαναγράψει, μακάρι να μην ζήσουμε ποτέ έναν μεγάλο σεισμό. Μάλιστα, οι σεισμολόγοι θεωρούν ότι με πολλούς μικρούς σεισμούς απελευθερώνεται αρκετή σεισμική ενέργεια και απομακρύνεται το ενδεχόμενο να σημειωθεί ένας μεγάλος σεισμός. Σε κάθε περίπτωση, καλόν είναι να έχουμε λάβει τα μέτρα μας για κάθε ενδεχόμενο. Σχετικές οδηγίες υπάρχουν στις ιστοσελίδες της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας (www.civilprotection.gr) και του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (www.oasp.gr). Η πρόληψη σώζει ζωές …
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
