• «Οι γονείς μου πάντα μου έλεγαν ότι το πιο σημαντικό στη ζωή είναι η παιδεία. Εγώ αυτό κράτησα»
(Julien, νεαρός Αφρικανός πρόσφυγας που πέρασε πρώτος στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Πειραιά, Χ.Ν., 27/8/15)
ΤΑ ΠΑΘΗ της ελληνικής Παιδείας δεν έχουν τελειωμό! Οι εκάστοτε υπουργοί της, με ελάχιστες εξαιρέσεις, εκτός του πειραματισμού τους με άστοχες «μεταρρυθμίσεις», κάνουν ενίοτε και προκλητικές δηλώσεις (1). Τα πραγματικά προβλήματα της Παιδείας έτσι μετατοπίζονται, χωρίς ποτέ να λύνονται.
Η ΠΑΙΔΕΙΑ ανέκαθεν αποτελούσε την «τελευταία τρύπα της φλογέρας» ή τον «τελευταίο τροχό της αμάξης» του ενδιαφέροντος του κράτους. Θα υπάρχουν πάντα πολιτικά «βαρίδια» που δεν θα της επιτρέπουν να ανασάνει. Θα υπάρχει, ας πούμε ο συγκεντρωτισμός και όχι η αυτονομία. Κι αυτό, επειδή οι πολιτικοί θέλουν την Παιδεία «γονατισμένη» και ελεγχόμενη. Για να μη μπορεί να «παράγει» επαναστάτες! Παρά δε τις φιλότιμες προσπάθειες λίγων ένθερμων δασκάλων που την κρατούν ζωντανή, η ελληνική Παιδεία, δυστυχώς, έχει πάρει την κατιούσα -θύμα κι αυτή της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης. Πέρασε μήνας αφότου άνοιξαν τα σχολεία. Αναρωτηθήκατε πόσα από αυτά λειτουργούν κανονικά; Πόσα υπολειτουργούν ελλείψει εκπαιδευτικών («λειτουργικά κενά») και πόσα περιμένουν αναπληρωτές για να λειτουργήσουν;
ΚΑΙ ΑΛΛΟΤΕ περάσαμε οικονομικές κρίσεις, χωρίς ωστόσο να υπάρχει τέτοια αρνητική εικόνα στην Παιδεία. Αυτό οφειλόταν σε υπουργούς που αγαπούσαν την Παιδεία (Γ. Παπανδρέου), και σε «δασκάλους» που, παρά τις αντίξοες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της εποχής τους, άνοιξαν νέους δρόμους (ομάδα Γληνού).
Ο ΚΑΛΟΣ, ο εμπνευσμένος, ο οραματιστής εκπαιδευτικός παράγει έργο, όπου κι αν υπηρετεί (Φουρφουράς, Ρέθυμνο). Εφευρίσκει μόνος τα «εργαλεία» της δουλειάς του εφαρμόζοντας την παιδαγωγική και τις μεθόδους που θεωρεί ως αποδοτικότερες για την ανάπτυξη και ολοκλήρωση της προσωπικότητας των μαθητών του.
ΣΕ ΜΙΑ τέτοια σημαίνουσα εκπαιδευτική προσωπικότητα, έναν αγαπημένο του δάσκαλο, τον Αριστείδη Δελή, αναφέρεται ο Ασημάκης Πανσέληνος:
«…Δάσκαλος όπως και να το πάρεις. Αν έχουμε κάτι, εμείς που περάσαμε από τα χέρια του, το χρωστάμε σ’ αυτόν. Σ’ αυτόν (και σε μερικούς άλλους φυσικά) οφείλει το νησί (η Μυτιλήνη) τον πολιτισμό του. Γενιές ολάκερες διαμόρφωσε διδάσκοντας ιστορία και ελληνικά και τους έδωσε χαραχτήρα πνευματώδικο, ντόμπρο και λεύτερο, ανεχτικό και θυμόσοσφο, με τις παρεκβάσεις και τα ανέκδοτα που ήξερε να διανθίζει το μάθημα, παρμένα από την ιστορία του κόσμου, που πάντα την είχε φρέσκη μες στο κεφάλι του και της έδινε ανθρώπινη αλήθεια και ζεστασιά. Ήταν η μάθηση κοντά στον Δελή διασκέδαση. Χαλούσε ο κόσμος στην τάξη από το πατιρντί που ο ίδιος ξεσήκωνε, και με δικά του σταθμά, βαθμολογούσε χωρίς να σε σηκώσει στο μάθημα, ή σε σήκωνε χωρίς να σου βάνει βαθμό…» (2)
ΟΛΟΙ μας λίγο πολύ θυμόμαστε τέτοια σπουδαία πρόσωπα στη ζωή μας. Συνήθως πρόκειται για εκπαιδευτικούς, συγγενείς ή γονείς και λιγότερο για άλλους (προϊστάμενους, συνάδελφους στο στρατό ή στη δουλειά, φίλους, συνεργάτες). Με την απόσταση των χρόνων που μας χωρίζει από την παιδική ηλικία ξαναθυμόμαστε κι εμείς μερικούς φωτισμένους δασκάλους που υπήρξαν σημαίνοντα πρόσωπα για μας, εκεί στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια (μέσα της δεκαετίας του 1950). Αυτοί πιότερο παρά οι γονείς -που πολλοί τους «έφυγαν» νωρίς με τον εμφύλιο- στάθηκαν δίπλα μας και μας συμπαραστάθηκαν.
ΑΥΤΟ που κυρίως επιθυμούσαν τότε οι δάσκαλοι να μας μάθουν ήταν το «πώς να μαθαίνουμε» (apprendre à apprendre) μόνοι: είτε διαβάζοντας πολλά βιβλία, είτε αξιοποιώντας τις ποικίλες δεξιότητές μας. Γι’ αυτό και πολλά μαθήματα (ιδιαίτερα στο δημοτικό) γινόντουσαν έξω από την τάξη. Ή, και τα βράδια. Με αστροφεγγιές και μπόλικη φαντασία!
ΔΕΝ είχαμε τα απαραίτητα στην τάξη. Τους χειμώνες κουβαλούσαμε, μαζί με τα βιβλία, κι ένα κομμένο ξύλο για τη σόμπα της τάξης: εκείνη η γλυκιά θαλπωρή που απλωνόταν στην τάξη και ο λόγος του δασκάλου μας, πώς να λησμονηθούν; Αντιληφθήκαμε νωρίς πως η ποιότητα ενός σχολείου, ή μιας σχέσης, δεν καθορίζεται τόσο από εξωγενείς παράγοντες, όσο από μας τους ίδιους. Και πως ένα συναρπαστικό μάθημα έχει μεγαλύτερη αξία από δέκα ώρες ανιαρής «εκπαιδευτικής» απασχόλησης. Μάθαμε πως η αποδοχή του άλλου, η μεταξύ μας σύμπνοια, η δημιουργική ατμόσφαιρα, η ηπιότητα, η παραδοχή του λάθους, η συλλογική πειθαρχία, η σχετικότητα της γνώσης, η βαθιά καλλιέργεια του εαυτού μας κ.ά., είναι βασικές αρχές μιας ομαλής, ανθρώπινης συμβίωσης. Κυρίως μάθαμε πως η μεγαλύτερη αρετή για τους νέους είναι η αμφισβήτηση των πάντων! Εκείνοι, λοιπόν, οι σπουδαίοι δάσκαλοί μας (η Χρυσούλα Κ., ο Παντελής Π., η Άννα Μ., ο Στρατής Β., η Σοφία Π., αργότερα ο Jean Roudaut κ.ά.), δεν ακολουθούσαν καθιερωμένα μοντέλα διδασκαλίας. Αυτό που μετρούσε στην μεταξύ μας σχέση, δεν ήταν καθαυτή η γνώση, αλλά το πώς αισθανόμασταν δίπλα τους. Πολλοί τους ήταν άνθρωποι με βαθιά ενσυναίσθηση αφού κι αυτοί είχαν βγει «λαβωμένοι» από τον αιματηρότατο εμφύλιο. Γι’ αυτό και έδιναν τα πάντα, για να μας κάνουν σωστούς ανθρώπους απαλύνοντας ταυτόχρονα τα «τραύματά» μας.
ΤΡΕΦΟΝΤΑΣ έναν απέραντο σεβασμό στο πρόσωπό τους και αισθανόμενοι δέος μπροστά στις γνώσεις που μας πρόσφεραν, ακούγαμε σχεδόν με κατάνυξη όσα μας έλεγαν. Κάθε αταξία στην τάξη ήταν αδιανόητη, έστω κι αν ο ίδιος ο δάσκαλος την προκαλούσε «χαλαρώνοντάς» μας με ανέκδοτα ή επίκαιρες διασκεδαστικές ιστορίες. Συνειδητοποιήσαμε γρήγορα πως το μυστικό της επιτυχίας στη ζωή είναι η αυτοπειθαρχία, ο σεβασμός στο παρελθόν και την παράδοση (3), η επίμονη διεκδίκηση μιας καλύτερης ζωής (4), η ευγενής άμιλλα (διάκριση/αριστεία), η ανάληψη ευθύνης, η συνέπεια και η πολλή δουλειά.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
– (1) Αριστείδης Μπαλτάς, τ. υπουργός Παιδείας, μαρξιστής κατά δήλωσή του (Βουλή, 14/2/15): «η αριστεία -στην Παιδεία- είναι ρετσινιά»! Αλλά και η άστοχη δήλωση περί μαθήματος Θρησκευτικών της νυν αναπληρώτριας υπουργού Παιδείας, κας Σίας Αναγνωστοπούλου (27-9-15)
– (2) Ασημάκης Πανσέληνος, “Τότε που ζούσαμε”, σ.σ. 84-85, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2013
– (3) «Απευθυνόμενος σε πολλούς από τους νέους που υποτιμούν την αξία της παραδοσιακής σκέψης, θα ήθελα να τονίσω την πεποίθησή μου ότι ακόμα και η πιό ριζοσπαστική εξέλιξη δεν μπορεί να είναι ξεκομμένη από το παρελθόν. Δεν είναι δυνατόν να προοδεύσουμε απορρίπτοντας τα επιτεύγματα του ανθρώπινου πνεύματος – και το να είναι κανείς νέος δεν είναι από μόνο του αρκετό!» (Έριχ Φρομμ, “Η Επανάσταση της ελπίδας”)
– (4) «Λέω: κι αυτό θα ’ρθει. Και τ’ άλλο θα περάσει.
Πολύ δε θέλει ο κόσμος. Ένα κάτι
Ελάχιστο. Σαν τη στραβοτιμονιά πριν από το δυστύχημα
Όμως
Ακριβώς
Προς
Την αντίθετη κατεύθυνση
Αρκετά λατρέψαμε τον κίνδυνο κι είναι καιρός να μας το ανταποδώσει».
[Οδ. Ελύτης, «Villa Natacha», Ι, 26-33. Τα ετεροθαλή, 1974. Ποιήματα. Ίκαρος, 2002. 347.]
Ιδιαιτερα ενδιαφέρον το άρθρο σας