Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι LINARIA vulgaris (Λιναρία η κοινή) και ανήκει στην οικογένεια των Σκροφουλαριιδών. Το συναντούμε με τις ονομασίες Χιλιομάννα, Περούκα, Βουκάμενος.
Φύεται σε Ευρώπη και δυτική Ασία. Υπάρχουν περίπου 100 είδη του φυτού αλλά στη χώρα μας συναντούμε 15 από αυτά, όπως η Πελοποννησιακή, η Ελατίνη, η Κυμβαλοειδής (η κοινή ονομασία της οποίας είναι Περούκα), η Μικρανθής, η Μικροκάλυξ, η ανακυκλωμένη, η Τρίφυλλη, η Αρουραία, η Άλπειος, η Χαλέπιος, η Ιταλική , η Κοινή, η Δαλματική και άλλες.
Στη χώρα μας φύεται σε Αρκαδία, Λακωνία και Κρήτη. Το βλέπουμε φυτρωμένο πάνω σε τοίχους, πέτρες, ανάμεσα στα σπαρτά. Σχεδόν όλες έχουν θεραπευτικές ιδιότητες αλλά η κοινή είναι περισσότερο φαρμακευτική.
Είναι φυτό ποώδες, πολύβλαστο, πολυετές που φτάνει σε ύψος από 60 έως 80 εκατοστά. Οι βλαστοί του είναι μακροί, σαν νήματα, διακλαδίζονται και ανακατεύονται μεταξύ τους. Φύλλα γραμμοειδή, με 4 έως 7 λοβούς αυγοειδείς, αμβλείς και στο άκρο ακιδωτούς. Οι ποδίσκοι είναι φυτρωμένοι από τις μασχάλες , με ίσο μήκος ή και μακρύτεροι από το φύλλο. Τα κράσπεδα του κάλυκα λογχοειδή με γραμμές σχεδόν σουβλερά και σχεδόν κατά το ένα τρίτο κοντύτερα από τη στεφάνη. Η στεφάνη ιώδης με υπερώα κίτρινη και πλήκτρο μάλλον κυρτό. Η κάψα σχεδόν σφαιρική. Τα σπέρματα είναι με ρυτίδες.
Άνθη κίτρινα με πορτοκαλί το πάνω τμήμα και με σπηρούνι. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες.
Οι ρίζες απλώνονται γρήγορα στα ευνοϊκά σημεία και το φυτό πολλαπλασιάζεται επίσης εύκολα με σπόρους. Οι σπόροι του φυτού ωριμάζουν Αύγουστο και Οκτώβριο.
Τα άνθη περιέχουν κίτρινη χρωστική που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη βαφή μάλλινων και διαφόρων άλλων υφασμάτων σε χρώμα κίτρινο, πορτοκαλί, πράσινο ή καφέ.
Τα φύλλα του φυτού είναι βρώσιμα. Η ελαφρά τοξικότητα των φύλλων με το βράσιμο εξουδετερώνεται.
Είναι μελισσοκομικό φυτό. Η είσοδος του άνθους είναι πάντα κλειστή και εμποδίζει την είσοδο εντόμων, μέχρι την στιγμή που μία μεγάλη μέλισσα το εντοπίσει και αποφασίσει να εισέλθει σε αυτό για να πάρει το νέκταρ.
Ιστορικά στοιχεία:
Το βότανο χρησιμοποιήθηκε στη λαϊκή ιατρική εκατοντάδες χρόνια. Γνώριζαν την δράση του στο ήπαρ και το χρησιμοποιούσαν ευρέως ως διουρητικό στη θεραπεία του οιδήματος.
Έχει μακρά ιστορία φαρμακευτικής χρήσης για τον ίκτερο, τις δερματικές και εντερικές λοιμώξεις, το οίδημα και τις διαταραχές της χοληδόχου κύστης. Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε σαν αποκαθαρτικό και διουρητικό.
Ο Γκέραρντ αναφέρει για το βότανο χαρακτηριστικά ότι « Το αφέψημα του φυτού επαναδραστηριοποιεί την λειτουργία του ήπατος και της σπλήνας, ενώ είναι πολύ καλό εναντίον του ίκτερου που διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα».
Για χρόνια οι γιατροί το χρησιμοποιούσαν ως βότανο επιλογής για την υδρωπικία.
Για πληγές, έλκη και εξανθήματα δέρματος έφτιαχναν μία λεπτή πράσινη αλοιφή ως εξής: Ψιλόκοβαν το βότανο και στη συνέχεια το έβραζαν σε λαρδί μέχρι να γίνει τραγανό και να σχηματίσει αυτή την λεπτή πράσινη αλοιφή.
Το χρησιμοποιούσαν και ως εντομοκτόνο. Τα φύλλα του φυτού τα έβραζαν σε γάλα και αυτό που προέκυπτε ήταν ένα αποτελεσματικό δηλητήριο ενάντια στις μύγες.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Το βότανο (και ιδιαίτερα τα άνθη) περιέχει τους γλυκοζίτες Λιναρίν και Πετκολιναρίνη. Περιέχει ακόμη λιναροσίν, Λιναρασίν, Αντιρινίκ, τανίνες, κιτρικό οξύ και κίτρινες χρωστικές, σίδηρο, μαγνήσιο, ασβέστιο, βλέννα και ζάχαρη.
Το έγχυμα του βοτάνου έχει πικρή και δυσάρεστη γεύση που προέρχεται από την παρουσία ενός καυστικού αιθέριου ελαίου.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το φυτό ανθίζει από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο.
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται ολόκληρο το φυτό χωρίς τα μαραμένα μέρη της βάσης του. Συλλέγεται από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο. Η ρίζα συλλέγεται από Σεπτέμβριο έως Δεκέμβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Δρα ως αντιφλογιστικό, στυπτικό, καθαρτικό, διουρητικό, ηπατικό, οφθαλμικό και καθαρτικό βότανο. Οι ρίζες του είναι περισσότερο δραστικές.
Εσωτερικά χρησιμοποιείται σε θεραπεία οιδήματος, ίκτερο, ασθένειες του ήπατος, της χοληδόχου κύστης και σε δερματικά προβλήματα.
Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε αιμορροΐδες, δερματικά εξανθήματα, πληγές και κακοήθη έλκη.
Αλοιφή που παρασκευάζεται από τα άνθη βοηθά σε δερματικά εξανθήματα. Ο χυμός του φυτού σε αποσταγμένο νερό βοηθά στη θεραπεία της φλεγμονής των ματιών και στον καθαρισμό ελκωδών πληγών.
Χρησιμοποιείται ακόμη στη θεραπεία της διάρροιας και της κυστίτιδας.
Χρησιμοποιείται στην ομοιοπαθητική.
Σήμερα χρησιμοποιείται ακόμη σε αλοιφές για προβλήματα των αιμοφόρων αγγείων, όπως οι αιμορροΐδες.
Παρασκευή και δοσολογία:
Άνθη και φύλλα παρασκευάζονται ως έγχυμα ενώ η ρίζα ως αφέψημα.
Προφυλάξεις:
Η χρήση του βοτάνου θέλει προσοχή. Πρέπει να δίνεται μόνο από ιατρό ή έμπειρους βοτανοθεραπευτές. Δεν πρέπει να χορηγείται σε εγκύους. Η θεραπευτική δόση είναι κοντά στην δοσολογία που το βότανο παρουσιάζει ελαφρά τοξικότητα.
Υ.Σ.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
