Ο εγκεφαλικός φλοιός των φτωχών παιδιών είναι ασθενέστερος από αυτόν των παιδιών που ζουν σε καλύτερο κοινωνικό-οικονομικό περιβάλλον. J. Gabriel – S.Bunge, καθηγητές
Πανεπιστημίου – ερευνητές νεύρο-επιστήμονες
Η χειρότερη πρόβλεψη εκπαιδευτικών επιβεβαιώνεται. Οι συνθήκες φτώχειας επηρεάζουν την γνωστική ανάπτυξη των νηπίων και των μικρών παιδιών.
Eρευνητές ανακάλυψαν την άμεση σύνδεση του οικογενειακού εισοδήματος με ανατομικές διαφοροποιήσεις. Αυτές εντοπίστηκαν στον εγκεφαλικό φλοιό ο οποίος υποστηρίζει τη μάθηση, τη σκέψη και κάθε μας ενέργεια.
Στο σημερινό σημείωμα παρουσιάζω ευρήματα που δείχνουν τη δυσμενή θέση 14.5 εκατομμυρίων παιδιών στις Η.Π.Α. Εκεί, οι επιδόσεις των φτωχών μαθητών καταγράφονται να είναι μέχρι 4 βαθμούς κατώτεροι από εκείνες των πλουσιότερων παιδιών.
Για τη χώρα μας δεν έχω υπόψη μου να υπάρχει αντίστοιχη έρευνα.
Από την 35χρόνη εμπειρία μου ως εθελοντής της UNICEF γνωρίζω ότι η σφραγίδα της φτώχειας δεν κάνει διακρίσεις σε κράτη, σε πόλεις και σε γειτονιές.
Ευρήματα σοκ
Ερευνητές διαπιστώνουν (2015) ότι ο εγκεφαλικός φλοιός των φτωχών νηπίων είναι λεπτότερος με αποτέλεσμα χαμηλότερες σχολικές επιδόσεις.
Σε άλλη έρευνα (2015) οι μετρήσεις έδειξαν μικρότερη επιφάνεια του εγκεφαλικού φλοιού σε παιδιά ηλικίας 3-20 ετών των οποίων οι οικογένειες είχαν ετήσιο εισόδημα κάτω των $ 50.000.
Τρίτη έρευνα (2015) μέτρησε μικρότερο όγκο εγκεφαλικής φαιάς ουσίας σε άτομα 4-22 ετών με χαμηλό εισόδημα (γράφημα, Scientific American Mind).
Στις παραπάνω έρευνες που έγιναν από Πανεπιστημιακούς ερευνητές σε διαφορετικές περιοχές των Η.Π.Α. δεν υπάρχει φυλετική ή εθνοτική σχέση. Aλλες έρευνες αποκαλύπτουν τον αποφασιστικό ρόλο του οικογενειακού περιβάλλοντος σε πολύ μικρή ηλικία. Τετράχρονα νήπια που μεγαλώνουν σε περιβάλλον στο οποίο οι γονείς τους συζητούν, διαβάζουν βιβλία, ακούν μουσική κι όλοι πάνε ταξίδια έχουν εγκεφαλικό φλοιό παχύτερο στην εφηβεία τους.
Αντιμετώπιση
Ευτυχώς, οι συγκεκριμένοι ερευνητές δεν περιορίστηκαν στον εντοπισμό των αιτίων, αλλά προχώρησαν σε ενδιαφέρουσες προτάσεις.
Κατ’ αρχήν, οφείλουμε να μην προβλέπουμε την εξέλιξη ενός παιδιού βασιζόμενοι στο κοινωνικό-οικονομικό του περιβάλλον. Ο λόγος; Η πλαστικότητα του εγκέφαλου μας που επιτρέπει συνεχείς αλλαγές σε όλη μας τη ζωή.
Αναφορικά με τις ενέργειες μας για την αποκατάσταση της ανισότητας, ισχύει ο κανόνας, “όσο νωρίτερα τις αρχίσουμε, τόσο ευκολότερα θα είναι”.
Μια πρώτη δέσμη ενεργειών στοχεύει στη βελτίωση των παραγόντων που επηρεάζουν την ανάπτυξη ενός παιδιού όπως:
• τον ύπνο και τη διατροφή του,
• τις γνωστικές και τις ακαδημαϊκές του δεξιότητες,
• τα οικονομικά της οικογένειας του,
• την επαγγελματική εξέλιξη των γονιών του,
• την επιμόρφωση των γονιών του σε θέματα ανατροφής.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι η παρέμβαση που γίνεται για να βελτιωθούν οι γνωστικές δεξιότητες των φτωχών και παραμελημένων προ-νήπιων και νήπιων που κατοικούν σε υποβαθμισμένες περιοχές είναι αποτελεσματική.
Προϋπόθεση είναι οι εντατικές παρεμβάσεις να γίνονται σε προσωπική βάση και σε βάθος χρόνου.
Τέλος, οι ερευνητές υποθέτουν ότι ακόμη και μια μικρή χρηματική βοήθεια βοηθάει να ανατραπεί αυτή η κατάσταση.
Στα Χανιά
Οι σημαντικές διαφορές που υπάρχουν στις επιδόσεις των μαθητών από περιοχή σε περιοχή στην πόλη και στο Νόμο είναι γνωστές σε πολλούς.
Είναι προφανές ότι το κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον ορισμένων περιοχών επηρεάζεται, επί το χειρότερο, από μια κρίση που δεν τελειωμό δεν έχει.
Όμως αυτή είναι μια άτυπη πληροφόρηση, είναι η αίσθηση που έχουμε, κι όχι στατιστικά στοιχεία που προέρχονται από κοινές εξετάσεις, έρευνες ή αναφορές.
Αυτή η κοινή αίσθηση κοινοποιήθηκε στους αξιολογητές του προγράμματος ΜΕΛΙΝΑ στην τελευταία τους συνάντηση (Κ.Α.Μ., 2002). Τη συνάντηση παρακολούθησα ως παρατηρητής εκπροσωπώντας τα “Χανιώτικα Νέα”.
Τι έγινε από τότε; Τίποτα.
Τα σχόλια για το θέμα συνεχίζονται, η φτώχεια λόγω της παρατεταμένης κρίσης εξαπλώνεται και περισσότερα παιδιά επηρεάζονται.
Εκπαίδευση 3 γενεών
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η 2πλή παρέμβαση, δηλαδή η εκπαίδευση προνηπίων και νηπίων και των γονιών τους είναι αποτελεσματική. Τα νήπια εκπαιδεύονται να μένουν ακίνητα, να σηκώνουν το χέρι τους, να συνεργάζονται, να εκτελούν μικρές εργασίες και να συγκεντρώνονται.
Προσωπικά, προσθέτω την εκπαίδευση των παππούδων και των γιαγιάδων μας που βοηθάνε τα χρόνια της κρίσης.
Μακάρι να υπήρχε η δυνατότητα κι οι 3 γενιές να παρακολουθούσαν μαθήματα πώς να βελτιώνουν την παρατηρητικότητα, τη μνήμη εργασίας και τη μεταγνώση των παιδιών τους.
Η εμπειρία μας, δείχνει ότι ακόμη και 12 ώρες εκπαίδευσης έχουν αποτέλεσμα.
Συμπερασματικά
4 Ευτυχώς, παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις υπάρχουν εξαιρέσεις. Επίσης, ελπίζουμε ότι η πλαστικότητα του εγκέφαλου μας θα καλύψει ορισμένα κενά.
4 Η απουσία έρευνας για την κατάσταση των φτωχών παιδιών στην περιοχή μας δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στον ρόλο των εκπαιδευτικών μας.
4 Η σφραγίδα της φτώχειας σβήνει, αν όλα τα προ-νήπια και τα νήπια μας φοιτούν σε Παιδικούς σταθμούς και Νηπιαγωγεία και οι γονείς τους ενισχύονται οικονομικά και εκπαιδεύονται γνωστικά.
• Πτυχ.Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στην Δια Βίου Μάθηση, συγγραφέας ‘Μαθαίνω εύκολα’ , ‘Θυμάμαι εύκολα’.
• Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr / facebook polygnosi
