«Η σύγκρουση και οι δυσκολίες δίνουν τροφή για δημιουργία και τέχνη. Αν ζήσουμε την ουτοπία που όλα θα είναι λυμένα αυτό θα είναι ο θάνατος της τέχνης». Με αυτά τα λόγια ο ζωγράφος Αντώνης Χουδαλάκης έκλεισε την κουβέντα μας. Αφορμή για τη συνάντησή μας ήταν η δεύτερη ατομική του έκθεση που θα πραγματοποιηθεί στα Χανιά, στο φρούριο Φιρκά, από Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου έως Παρασκευή 23 Δεκεμβρίου με τίτλο: “Άνθρωποι και γεγονότα συνθέτουν το DNA των Χανίων – Από την αποφράδα ημέρα στο προσωπικό αγώνα του σήμερα”, που έχει επιμεληθεί η μουσειολόγος και ιστορικός τέχνης Μυρτώ Κοντομιτάκη.
Μια δουλειά που ανιχνεύει την έννοια της συλλογικής ταυτότητας των Χανίων, γενέθλιας πόλης του δημιουργού. Μία πόλη που σκιαγραφεί το DNA της μέσα από πρόσωπα και γεγονότα που εκτείνονται από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας και τα οποία μεταφέρει με εξαιρετική μαστοριά στον καμβά του χρησιμοποιώντας ως βασικό εργαλείο ένα… bic μαύρο στυλό.
Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το ραντεβού μας ήταν στο καθημερινό του στέκι στο “Ντεμέκ” στο Κουμ-Καπί, πολύ κοντά στο σπίτι του. Ξεκινάμε τη συνέντευξη και από την πρώτη στιγμή τον ακούω να μιλάει για τη δουλειά του με το πάθος ενός καλλιτέχνη και τη σχολαστικότητα ενός ερευνητή…
• Ποιο είναι το περίγραμμα αυτής της έκθεσης;
Είναι ένα σχόλιο στο πώς αντιλαμβάνομαι τη δημιουργία της συλλογικής ταυτότητας. Πως γεγονότα το ένα μετά το άλλο δημιουργούν μία συνθήκη που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε συλλογική συνείδηση και ταυτότητα.
• Επίκαιρο θέμα δεδομένου ότι οι Ελληνες μεταναστεύουν ξανά αλλά και δεχόμαστε πρόσφυγες. Δύο συνθήκες που δοκιμάζουν την έννοια της ταυτότητας όπως και η παγκοσμιοποίηση. Εχω την αίσθηση ότι στις μέρες μας οι άνθρωποι επιζητούν διακαώς να αποκτήσουν ταυτότητα…
Εχει πολλές όψεις αυτή η ανάγκη – αντίδραση. Κάποιες φορές είναι λαθεμένη πέφτοντας στην παγίδα του φασισμού και του ρατσισμού. Από την άλλη, υπάρχει μία ειλικρινής αγωνία των ανθρώπων να βρουν μία νέα ταυτότητα. Προσωπικά όταν σπούδαζα στη Σκωτία, πριν από χρόνια, θυμάμαι ήταν τα χρόνια που όλοι φώναζαν “παγκοσμιοποίηση” κι εγώ από τότε φώναζα “ταυτότητα”.
• Πόσο σημαντικό είναι για έναν καλλιτέχνη να διαθέτει “μαστοριά”, να κατέχει καλά τα εκφραστικά του μέσα;
Θεωρώ ότι ένας καλλιτέχνης πρέπει να έχει αναπτύξει πρώτα τα μέσα του για να μπορεί να εκφράσει τη σκέψη του. Οταν έχεις τη σκέψη, αλλά δεν έχεις το οπλοστάσιο να πεις αυτό που σκέφτεσαι, τότε αυτό προσεγγίζει περισσότερο τη φιλοσοφία κι όχι την τέχνη. Προσωπικά θεωρώ ότι ένας καλλιτέχνης χρειάζεται τα όπλα του κι αφού τα κατακτήσει τότε μπορεί ίσως να τα αφήσει στην άκρη αν χρειαστεί. Για να μπορείς πάντως να αποδομήσεις κάτι θα πρέπει πρώτα να μπορείς να δομήσεις.
• Πού μπαίνουν τα όρια ανάμεσα στην αλήθεια που φέρει ένα ντοκουμέντο και την καλλιτεχνική του επεξεργασία;
Επιδίωξή σου είναι να δημιουργήσεις ένα έργο που θα κάνει τον θεατή να ενδιαφερθεί γι’ αυτό και τη σκέψη σου. Πρέπει δηλαδή ένα έργο να στέκει τεχνικά, να είναι πλούσιο αισθητικά και απολαυστικό κι αυτά να αποτελέσουν την αφορμή για να “μπει” ο θεατής μέσα σε αυτό και να ενδιαφερθεί να επικοινωνήσει με τη σκέψη του δημιουργού.
Σε κάθε περίπτωση η όποια αλήθεια μπορεί να φέρει ένα έργο είναι ένα αφήγημα του καλλιτέχνη κι όχι μια πραγματική ιστορία. Τα στοιχεία της πραγματικότητας είναι αφορμές για να μιλήσω για τη σκέψη μου και τη δική μου θεώρηση των πραγμάτων.
• Υπογραμμίζεις τα στοιχεία της σκέψης και της ιδέας που γεννούν ένα έργο. Το κομμάτι της συγκίνησης πόσο μετράει;
Η συγκίνηση ξεκινά από τη σκέψη, ακόμα κι αν αυτή δεν είναι συνειδητή.
• Ο χώρος του Φιρκά πως “δένει” με τη δουλειά που θα παρουσιάσεις;
Μίλησα με τη μουσειολόγο Μυρτώ Κοντομιτάκη για να παρουσιάσω μία δουλειά στα Χανιά, με το σκεπτικό να βρούμε έναν κατάλληλο χώρο κι όχι απλώς έναν χώρο που θα στεγάσει τα έργα. Υπήρξε, λοιπόν, η ευτυχής συγκυρία η Εφορεία Αρχαιοτήτων να έχει ολοκληρώσει την ανακαίνιση του συγκεκριμένου χώρου και αυτός να μας κάνει. Είναι ένας χώρος που ζωντανεύει η ιστορία και τα γεγονότα που το ένα μετά το άλλο μας έφεραν στο σήμερα…
• Θέλω να σταθούμε λίγο στο ναυάγιο του “Ηράκλειον” που είναι μια από τις θεματικές που σε απασχόλησαν στα έργα που παρουσιάζεις. Αγέννητος τότε ακόμα, πώς προσέγγισες το τραγικό αυτό συμβάν;
Θυμάμαι αρχές της δεκαετίας του ’90 την αδερφή μου να φεύγει για 5ήμερη εκδρομή, να υπάρχει πολύ μεγάλη κακοκαιρία και η μητέρα μου να είναι να τρομοκρατημένη αναφερόμενη στο ναυάγιο, ενώ είχαν περάσει 25 χρόνια από τότε. Γνωρίζω ανθρώπους που είχαν συγγενείς και φίλους μέσα στο πλοίο. Ηταν ένα γεγονός τραγικό. Παράλληλα, παρακολούθησα -όπως όλοι- το περιστατικό με το πλοίο της ΑΝΕΚ που ναυάγησε καθώς πήγαινε στην Ιταλία πριν από λίγα χρόνια. Πέρα όμως από όλα αυτά, ως νησιώτες, η εικόνα του ναυαγού που παραδίδεται στη μάνα και τον αδερφό, είναι μία συγκινησιακή στιγμή που είναι χαραγμένη στο DNA μας, χωρίς απαραίτητα να την έχουμε βιώσει. Ολα αυτά συντέλεσαν στο να αποτελέσει το “Ηράκλειον” έναν ακόμα σταθμό στη σκέψη μου σχετικά με το DNA των Χανίων.
• Το να είσαι φορτισμένος συναισθηματικά απέναντι σε ένα θέμα βαραίνει το χέρι ή το ελευθερώνει;
Τη στιγμή που εκτελώ το έργο είμαι πολύ ψύχραιμος. Αντίθετα κατά τη διάρκεια της συλλογής του υλικού υπάρχει συγκίνηση και αφήνομαι στα συναισθήματα…
• Ελλειψες κάποια χρόνια από τα Χανιά, αλλά πλέον ζεις και δημιουργείς εδώ. Ποια τα κέρδη και ποιες οι απώλειες από μία τέτοια απόφαση; Αισθάνεσαι απομονωμένος;
Κέρδη και απώλειες εξαρτώνται από εσένα. Η απομόνωση είναι θέμα απόφασης. Από κάθε τόπο παίρνεις αυτό που προσφέρεται. Ο κόσμος όμως είναι μικρός πλέον και οι μετακινήσεις εύκολες. Αυτό είναι ένα θετικό της παγκοσμιοποίησης που λέγαμε. Παράλληλα τα Χανιά είναι ένα κομβικό σημείο. Δεν είναι τυχαίο που τόσοι πολλοί προσπάθησαν να τα κατακτήσουν…
• Ταυτότητα τι σημαίνει τελικά για εσένα;
Ταυτότητα ίσως να είναι ένας καθρέπτης που αντανακλά την αλήθεια μας μαζί με τις παραμορφώσεις των μυθευμάτων που φέρνει ο χρόνος στον καθρέφτη.
Η έκθεση
Η έκθεση ζωγραφικής του Αντώνη Χουδαλάκη με τίτλο “Άνθρωποι και γεγονότα συνθέτουν το DNA των Χανίων. Από την αποφράδα μέρα στον προσωπικό αγώνα του σήμερα”, σε επιμέλεια της μουσειολόγου, ιστορικού Τέχνης Μυρτώς Κοντομιτάκη, διοργανώνεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν την Τετάρτη, 7 Δεκεμβρίου, στις 6 μ.μ. στο κτήριο των Στρατώνων του Φρουρίου Φιρκά. Η έκθεση θα διαρκέσει από την Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου ως την Παρασκευή 23 Δεκεμβρίου, με ώρες λειτουργίας από τις 10 π.μ. έως 5 μ.μ.
