«Η Ευρώπη έχει γίνει επικίνδυνη για τους δημοσιογράφους! Αυτό προκύπτει από την έκθεση των Ρεπόρτερς Χωρίς Σύνορα (RSF), για το 2018, που παρουσιάστηκε στο Βερολίνο. Προβληματική αλλά βελτιωμένη η κατάσταση στην Ελλάδα».
[Η χώρα μας στον παγκόσμιο χάρτη βρίσκεται στην 74η θέση, επί συνόλου 180 χωρών, σχετικά με την ελευθερία του Τύπου: μετά την Ουγγαρία και πριν την Αλβανία, 25-4-18]*
ΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ ανέκαθεν βρίσκονταν στο στόχαστρο της κάθε εξουσίας. Είτε για ολοκληρωτικά καθεστώτα, κόκκινα ή μαύρα πρόκειται, είτε για άλλα «τύποις» δημοκρατικά.
ΟI ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ, ως ενδιάμεσα οχήματα ειδήσεων, απόψεων, κρίσεων και προτάσεων, ασκούνμια ιδιότυπη «εξουσία»: υποστηρίζουν ή καλύπτουν τη διαφθορά της εκτελεστικής εξουσίας, ή (εφόσον είναι ανεξάρτητες) αποκαλύπτουν τις ατασθαλείες της.
ΕΙΝΑΙ γνωστό πως σωστή δημοσιογραφία είναι αυτή που παρουσιάζει τα γεγονότα με εμπεριστατωμένα στοιχεία και διαθέτει επιχειρήματα και αποδείξεις. Μια τέτοια δημοσιογραφία φιλοξενεί περισσότερες “φωνές” που μας βοηθούν να προσεγγίσουμε την αλήθεια.
ΣΕ ΜΙΑ εποχή ταχύτατης τεχνολογικής εξέλιξης, η δημιουργική αλληλεπίδραση δημοσιογραφίας-κοινού θα μπορούσε να ενυπάρχει σε όλα τα ΜΜΕ. Αντ’αυτου, επικρατεί μια «παρα-δημοσιογραφία» που καθιστά αναξιόπιστη ή και αμφισβητήσιμη ακόμη και τη σοβαρή δημοσιογραφία!
ΕΤΣΙ, με την κρίση πολλές κρατικοδίαιτες εφημερίδες έπρεπε να «προσαρμοσθούν» με την πολιτική της εκάστοτε μνημονιακής κυβέρνησης, ή να αντεπεξέλθουν από μόνες στα έξοδα επιβίωσής τους. Για πολλές δεκαετίες, τα ελληνικά ΜΜΕ κι ο Τύπος, όντας κερδοσκοπικές επιχειρήσεις και λιγότερο «φορείς» ιδεολογιών, στηρίζονταν σε δάνεια και κομματικά δεκανίκια. Σήμερα, ειδικά οι κυρικάτικες εκδόσεις, επιβιώνουν χάρη στις… προσφορές τους. Όσο για τις απόλυτα κομματικές εφημερίδες (ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ κ.ά.), αυτές «πωλούνται» πόρτα-πόρτα, δρόμο-δρόμο, χέρι-χέρι. Ως «όργανα» μονολιθικών ιδεολογιών και ιδεοληψιών, δεν έχουν αυτονομία: με γλώσσα «ξύλινη» και προβλέψιμη, δίνουν αμέσως, με τις πρώτες τους λέξεις, το στίγμα μιας «στρατευμένης (άρα ελεγχόμενης) ενημέρωσης. Κάθε δε «στρατευμένο» (από την τέχνη μέχρι τον τρόπο ζωής) για μας είναι ανελεύθερο.
ΑΥΤΟ που κυρίως ενδιαφέρει μια κυβέρνηση (δεξιά, σοσιαλιστική ή αριστερή, δεξιοσοσιαλιστική, αριστεροδεξιά κ.λπ.) είναι η προς τα έξω εικόνα της (image). Όχι ο λόγος. Ενδιαφέρει η εντύπωση, όχι η κριτική σκέψη. Αυτό συμβαίνει κυρίως με την τηλεόραση, αλλά ο Τύπος δεν πρέπει και δεν μπορεί να είναι κι αυτός τηλεόραση! Οφείλει να βασίζεται σε ένα δυνατό «λόγο», μια κρυστάλλινη σκέψη και πειθώ. Τα έχει σήμερα;
ΔΙΑΧΥΤΗ είναι η απαξίωση του «δημοσιογραφικού λόγου». Πρώτα εξαιτίας της μη σωστής χρήσης της ελληνικής γλώσσας από ανελλήνιστους «δημοσιογράφους», έπειτα λόγω του συνεχούς καταιγισμού μας από αρνητικές ειδήσεις που επικεντρώνονται στην κατάρρευση της οικονομίας, την ασταθή πολιτική κατάσταση, τη διαπλοκή και τη διαφθορά, τα πολύνεκρα δυστυχήματα, τα αποτρόπαια εγκλήματα, τους εν δυνάμει πολέμους, το προσφυγικό, τα τρομοκρατικά χτυπήματα… Οι πολίτες αδυνατούν να διακρίνουν τις αληθινές από τις «αποπροσανατολιστικές» ειδήσεις (fake news). Γι αυτό, η σύγχυση, η αβεβαιότητα και η απογοήτευση είναι κυρίαρχα στοιχεία όλων των κοινωνιών. Κι ας διατείνεται ο ευρωπαίος επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, κ. Δ. Αβραμόπουλος (27-4-18), ότι η Ε.Ε. «προτείνει συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και των fake news στο διαδίκτυο». Το διαδίκτυο είναι μεν πολύ χρήσιμο εργαλείο, αλλά αποτελεί πολύ επισφαλή πηγή για σοβαρή και έγκυρη πληροφόρηση. Χρειάζεται σοφία και σύνεση στη χρήση του, αλλά και στην αναζήτηση που κάνουμε μέσω αυτού.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ μεγάλοι ειδησεογραφικοί ιστότοποι (sites) που, σε συνεχή ροή και με ταχύτατες αντιδράσεις των αναγνωστών τους (followers), μας προσφέρουν κάθε είδους ειδήσεις. Αυτός ο τρόπος ενημέρωσης δια των «συναθροιστών» (1) αποτελεί μια καθημερινή πραγματικότητα. Τέτοιοι ιστότοποι εύκολα, με το λόγο ή τις εικόνες τους, χειραγωγούν ή «κατευθύνουν» τους λαούς (σε παγκόσμιο επίπεδο). Το είδαμε με τις εκλογές στις ΗΠΑ, αλλά και με το πραξικόπημα στην Τουρκία.
«ΕΞΟΥΣΙΑ», λοιπόν, και μάλιστα ισχυρότερη απο πολλών κρατών, ασκούν διαδίκτυο και social media. Με το να μη υπόκεινται όμως, σε κάποια αποδεκτή δεοντολογία ή βασικές αρχές καταντούν ασύδοτα: υποκλοπή προσωπικών δεδομένων, μη σεβασμός της προσωπικότητας του άλλου, αντιδημοκρατικές ενέργειες, «μαύρη ενημέρωση». Έτσι, μια σωστή δημοσιογραφία πνίγεται στα απόνερα κάθε διαδικτυακής υπο-δημοσιογραφίας. Ο πλανήτης σήμερα υποφέρει από έλλειψη δημοκρατίας, και η τάση δυστυχώς είναι να ευνοείται κάθε είδους φασισμός. Γι αυτό χρειαζόμαστε θαρραλέους, ανεξάρτητους και έγκυρους δημοσιογράφους των οποίων πρώτο μέλημα θα είναι η αλήθεια. Όμως, όσο δεν δείχνουμε ως πολίτες αλληλεγγύη σε δημοσιογράφους που φυλακίζονται, βασανίζονται ή εκτελούνται (2) υπερασπιζόμενοι την αλήθεια και την ελευθερία της έκφρασης, η ράτσα των θαρραλέων ρεπόρτερς θα λιγοστεύει.
ΟΙ περιφερεακές εφημερίδες που δεν είχαν και εξακολουθούν να μη έχουν καμιά κομματική εξάρτηση, πρόλαβαν δε να ανανεωθούν τεχνολογικά και ποιοτικά, παρά την παρατεταμένη κρίση, επιβιώνουν αξιοπρεπώς. Νομίζουμε πως τα «Χ.ν.», χάρη στη διορατικότητα του ιδρυτή (και δ/ντή τους για 50 χρόνια), κ. Γ. Γαρεδάκη, έπειτα, με το σφρίγος της νιότης και του λόγου πολλών αξιόλογων δημοσιογράφων και συνεργατών που διαθέτουν, είναι σε θέση να παρέχουν μια σωστή, ποιοτική, έγκυρη και πρωτοποριακή (έντυπη/ηλεκτρονική) δημοσιογραφία.
ΑΝΑΘΙΒΑΝΟΥΜΕ μια φράση μικρού μαθητή (Γ’ Γυμνασίου, του 5ο Γ.Χ.) που σε μια έρευνα (2003) της φιλολόγου (Χρ.Π) σχετικά με την αλληλοεπίδραση Τύπου και Κοινωνίας, απάντησε έτσι: «Η ποιότητα του Τύπου ανεβάζει την ποιότητα του λαού και η ποιότητα του λαού ανεβάζει την ποιότητα του Τύπου»!
Και έτσι είναι!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Οι συναθροιστές ειδήσεων, που προκαλούν πονοκέφαλοι στους παραδοσιακούς δημοσιογραφικούς οργανισμούς, είναι συνδυασμός ιστολογίου και ηλεκτρονικής εφημερίδας. Οι ιστοσελίδες αυτές παρέχουν σύνοψη των σημαντικότερων ειδήσεων της στιγμής. Ο πρώτος εμπορικά επιτυχημένος συναθροιστής ήταν η ιστοσελίδα Google Νews, όπου έβρισκε κανείς παραπομπές σε όλη την ειδησεογραφία του Τύπου της ημέρας… Οι παραδοσιακοί εκδότες θεωρούν ότι οι συναθροιστές αποκομίζουν διαφημιστικά οφέλη εκμεταλλευόμενοι το περιεχόμενο των εφημερίδων. Αντίθετα οι συναθροιστές λένε ότι «στέλνοντας» τους επισκέπτες τους στις ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων με τις «συνδέσεις-παραπομπές» προσφέρουν σ΄αυτές μεγαλύτερη επισκεψιμότητα και άρα μεγαλύτερα διαφημιστικά οφέλη. Η διαμάχη έχει τον τελευταίο καιρό εξελιχθεί σε ανοιχτό «πόλεμο» ανάμεσα στον κλασικό Τύπο και το διαδίκτυο.
-(2) Οι τέσσερεις από τις πέντε χώρες, των οποίων η θέση σε σχέση με την ελευθεροτυπία χειροτέρευσε φέτος (2018), είναι ευρωπαϊκές: η Μάλτα, η Τσεχία, η Σλοβακία και η Σερβία βρέθηκαν σε χειρότερη θέση από πέρσι (2017). Στη Μάλτα και τη Σλοβακία δυο δημοσιογράφοι, η Δάφνη Καρουάνα Γκαλίτσια και ο Γιαν Κούτσιακ, πλήρωσαν με τη ζωή τους τις έρευνες που έκαναν.
* https://rsf.org/fr (= «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα»)
Αξιότιμε κύριε,όποιος αντιλαμβάνεται την δημοκρατία ως πλουραλισμό και δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση, είναι αυτονόητο ότι θα συμφωνήσει απόλυτα μαζί σας. Δυστυχώς όμως υπάρχουν και αυτοί οι οποίοι ονειρεύονται και αισθάνονται καλύτερα σε μια “ενημέρωση” τύπου ΠΡΑΒΔΑ και ΙΣΒΕΣΤΙΑ παραγνωρίζοντας ότι οι ευρωπαϊκοί λαοί πήραν το μάθημα τους τους και μετά την παταγώδη κατάρευσή τους έστειλαν στην χωματερή της ιστορίας …Με εκτίμηση.