«Όταν ήμουν μικρός, ο παππούς μου επέμενε να μάθω κρητική λύρα. Την έπιασα στα χέρια μου έως τα 12 μου χρόνια. Την άφησα για το βιολοντσέλο, το οποίο με κέρδισε για τον ήχο του, το ρεπερτόριο του και κυρίως για την ποιητική του υπόσταση. Το 2004 συνειδητοποίησα πως το κούρδισμα της λύρας είναι όμοιο με το βιολοντσέλο… Έπιασα αμέσως την λύρα κι άρχισα να παίζω μελωδίες, σαν να μην την είχα αφήσει ποτέ απ’ τα χέρια μου. Η συγκίνηση μου ήταν απέραντη με νοσταλγία για κάθε προτροπή του παππού μου! Εκείνη ακριβώς τη στιγμή άνοιξε ένας απέραντος κόσμος ελευθερίας και έκφρασης».
Πίσω από αυτήν την σύντομη αφήγηση, “κρύβεται” μια μουσική πορεία 12 χρόνων αδιάκοπης έρευνας και μελέτης όταν ο Κρητικής καταγωγής, δεξιοτέχνης τσελίστας και συνθέτης, Γιώργος Καλούδης εμπνεύστηκε για πρώτη φορά μία 4-χορδη Κρητική Λύρα με συμπαθητικές χορδές, για τον σκοπό της ερμηνείας της μουσικής στο έργου του Johann Sebastian Bach, ένα μοναδικό εγχείρημα όπου η κρητική λύρα συναντά το τσέλο. Οι Χανιώτες είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν πρόσφατα μια ξεχωριστή συναυλία του καταξιωμένου τσελίστα, ο οποίος με τις μελωδίες της λύρας και του τσέλου του “ζωντάνεψε” μετά από 17 αιώνες σιωπής, το Αρχαίο Θέατρο της Απτέρας. Η ιδιαίτερη αυτή μουσική συνάντηση στάθηκε η αφορμή για να μιλήσουμε με τον Γιώργο Καλούδη για το μοναδικό “πάντρεμα” δύο διαφορετικών μουσικών παραδόσεων και το “ταξίδι” του στην Τέχνη της Μουσικής, ένα “ταξίδι” γεμάτο λυρισμό, πνευματικότητα και ποιητική έκφραση…
Ποιά η σχέση σας με την Κρήτη; Αληθεύει πως είστε λυράρης 4ης γενιάς;
Κατάγομαι από το Νότιο Ρέθυμνο, απ’ τα Ακτούντα, Αγίου Βασιλείου.
Ο παππούς μου είχε εννέα αδέρφια, τα πέντε από αυτά έπαιζαν κρητική λύρα. Ο παππούς μου, ως μικρότερος, τον έβαλαν να παίζει μαντολίνο και λαούτο για να τους συνοδεύει. Λύρα έπαιζε και ο πατέρας του και ο παππούς του.
Κρητική λύρα και τσέλο. Πώς συνδυάσατε αυτά τα δύο όργανα, τα οποία προέρχονται από δύο διαφορετικές παραδόσεις;
Όταν ήμουν μικρός, ο παππούς μου επέμενε να μάθω κρητική λύρα.
Την έπιασα στα χέρια μου έως τα 12 μου χρόνια.
Την άφησα για το βιολοντσέλο, το οποίο με κέρδισε για τον ήχο του, το ρεπερτόριο του και κυρίως για την ποιητική του υπόσταση.
Το 2004 συνειδητοποίησα πως το κούρδισμα της λύρας είναι όμοιο με το βιολοντσέλο, Λα,Ρε, Σολ. Έπιασα αμέσως την λύρα κι άρχισα να παίζω μελωδίες, σαν να μην την είχα αφήσει ποτέ απ’ τα χέρια μου.Η συγκίνηση μου ήταν απέραντη με νοσταλγία για κάθε προτροπή του παππού μου! Εκείνη ακριβώς τη στιγμή άνοιξε ένας απέραντος κόσμος ελευθερίας και έκφρασης.
Η λύρα και το βιολοντσέλο έχουνε συγγένεια μεταξύ τους. Η κρητική λύρα είναι το πρώτο έγχορδο με δοξάρι στην Ευρώπη, είναι η προγιαγιά του τσέλου και την αντιμετώπισα σαν μία μινιατούρα τσέλου.
Η βασική τους διαφορά είναι πως για να αλλάξεις τις νότες στην λύρα, πρέπει ν’ ακουμπήσεις την χορδή από το πλάι, με το νύχι του δαχτύλου.
Προσέθεσα λοιπόν μία τέταρτη χορδή στην κρητική λύρα, την χαμηλή ΝΤΟ του βιολοντσέλου, για να μπορέσω να παίξω ένα πολύ αγαπημένο μου και σημαντικό έργο στην ιστορία της παγκόσμιας μουσικής, τις Σουίτες για Σόλο Τσέλο, του J.S.Bach. Ένας από τους σπουδαιότερους σύνθετες όλων των εποχών.
Τι υπήρξε η έμπνευση για το πρότζεκτ σας J.S.BACH Cello Suites on the Cretan Lyra όπου η κρητική λύρα συναντά τον Μπαχ και αποτελεί απόσταγμα 12χρονης αδιάκοπης έρευνας και μελέτης;
Κάθε φορά που άκουγα viola d’amore, viola da gamba, μου θύμιζαν τον ήχο της κρητικής λύρας και μ’ έπιανε μία αφοπλιστική νοσταλγία γι’ αυτήν.
Αισθανόμουν ότι υπήρχε μοναδική συγγενική σχέση στην χροιά των δύο οργάνων και πως η λύρα θα μπορούσε να ερμηνεύσει, με αυθεντικό τρόπο, μουσική του μεσαίωνα της αναγέννησης και του μπαρόκ.
Με αυτό το όραμα, πρωτόπαιξα το Minuet II, από την 1η Σουίτα και Σόλο Τσέλο σε G Major του J.S.Bach.
Ήταν η στιγμή που η ζωή μου άλλαξε για πάντα.
Ήταν επιτακτική η ανάγκη μου να φτιάξω μία 4χορδη κρητική λύρα.
Αποτέλεσε την γενεσιουργό αιτία της έρευνας μου και την αρχή της 12ετούς πορείας.
Έχετε συνεργαστεί με σημαντικούς καλλιτέχνες. Είναι εύκολη ή δύσκολη απόφαση το να ακολουθεί ένας καλλιτέχνης στην Ελλάδα του σήμερα – εν μέσω βαθιάς, πολυεπίπεδης κρίσης – τον δρόμο της ψυχής του και όχι τις εμπορικές μουσικές οδούς;
Το πιο σημαντικό για οποιονδήποτε άνθρωπο είναι ν’ ακούει, να σέβεται και να επιλέγει τον δρόμο της ψυχής του.
Ειδικά όμως ένας καλλιτέχνης οφείλει να το σέβεται αυτό σε μεγαλύτερο βαθμό, διότι μεσολαβεί, δημιουργώντας την διάχυση των δονήσεων, μεταξύ της έμπνευσης και του ακροατή.
Αν ακούς την ψυχή σου, η απόφαση είναι εύκολη. Η διαδρομή όμως έχει πολλές δυσκολίες που σε σμιλεύουν μέσα στα χρόνια.
Οι δυσκολίες αυτές μετατρέπονται σε δημιουργική περιπέτεια, μέσα από μία διαδικασία επιμονής κι αυταπάρνησης. Δεν είναι θέμα τύχης, είναι μόνο θέμα απόφασης, οράματος κι αδιάκοπης προσπάθειας.
Στην Ελλάδα, ο βαθμός δυσκολίας είναι μεγαλύτερος από τις υπόλοιπες χώρες της Δύσης, όπου υπάρχει εμφανής σεβασμός στην ποιητική έκφραση όλων των τεχνών.
Οι δυσκολίες όμως δεν δημιουργήθηκαν στην χώρα μας με την οικονομική κρίση, υφίστανται σε όλη την νεώτερη ιστορία μας. Ας ακολουθεί ο καθένας την πορεία που έχει ανάγκη η ψυχή του.
Αυτή η προσωπική ανάγκη, είναι το μόνο πράγμα που δεν διδάσκεται.
Καλό είναι ο καθένας μας να προχωράει μπροστά, με αγάπη, ηρεμία, ησυχία κι αυτογνωσία, όπως ακριβώς προσέχουμε στην Ανάσταση, να μην σβήσει το κερί μας.
Έχετε συμμετέχει σε μεγάλα φεστιβάλ ανά τον κόσμο, ενώ έχετε συνεργαστεί, ως σολίστ, με την 4χορδη κρητική λύρα και το τσέλο, με διεθνείς ορχήστρες. Πρόσφατα απολαύσαμε τις μελωδίες του τσέλου και της 4χορδης κρητικής λύρας σας σε μια μοναδική, μυσταγωγική βραδιά στο αρχαίο Θέατρο Απτέρας το οποίο ξαναζωντάνεψε μετά από 17 αιώνες σιωπής. Εκείνο το βράδυ ακούσαμε να λέτε ότι ήταν και για εσάς μια μοναδική εμπειρία… Γιατί;
Ήταν απ’ τις πιο μυσταγωγικές εμπειρίες της ζωής μου, μιας και ήταν η πρώτη φορά που ερμήνευα μουσική μου σ’ ένα αρχαίο θέατρο.
Ένα αρχαίο θέατρο δεν έχει κατασκευαστεί για την προσωπική καριέρα κανενός. Αυτοί οι χώροι έχουν φτιαχτεί για σκοπούς ιερούς, ιαματικούς, ψυχαγωγικούς. Εκείνο το βράδυ, αισθάνθηκα πως ο σκοπός της ύπαρξης των αρχαίων θεάτρων και οι λόγοι για τους οποίους κάνω μουσική ταυτίζονται.
Η μουσική που γράφω για την κρητική λύρα και το τσέλο, καθώς και η μακρόχρονη έρευνα μου για την μουσική του J.S.Bach πάνω στην κρητική λύρα, είναι μια αυτογνωστική ενδοσκόπηση για ψυχοπνευματική εξέλιξη και ίαση. Πρόκειται για την αόρατη, προσωπική μου “ανασκαφή”, στους ήχους.
Μετά από πρόσκληση του Αντιπεριφερειάρχη κ.Δημήτρη Μιχελογιάννη, σε άψογη συνεργασία με την Εφορία Αρχαιοτήτων Χανίων, σπάσαμε τη σιωπή μετά από χιλιάδες χρόνια, στο θέατρο της Αρχαίας Απτέρας.
Η αναβίωση αυτή, αποτελεί την αδιάκοπη προσπάθεια πολλών ανθρώπων, που πέρασαν χρόνια απ’ την ζωή τους στην έρευνα και στις ανασκαφές του θεάτρου της Αρχαίας Απτέρας. Πιστεύω πως ήταν μία έντονα συναισθηματική στιγμή για όσους βρεθήκαμε εκεί!
Ποιος, θεωρείτε, ότι είναι ο σκοπός της Τέχνης;
Το βίωμα του άυλου! Η απομυθοποίηση του θανάτου!
Η ελευθερία κι η αγαλλίαση!
η τεχνη ελευθερώνει.