Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι ACTAEA spicata (Ακταία η σταχυανθής). Ανήκει στην οικογένεια των Ρανουγκουλιδών. Περιλαμβάνει 10 περίπου διαφορετικά είδη. Φύεται στη δυτική Ασία και στην κεντρική και νότια Ευρώπη όπου τη συναντούμε σε δάση, κάτω από τις οξιές, στα υγρά θαμνώδη μέρη, φράκτες και χαράδρες. Πιο συχνά φυτρώνει σε ασβεστώδη εδάφη. Στη χώρα μας τη συναντούμε στα δάση των βόρειων περιοχών.
Είναι ποώδες, πολυετές φυτό το ύψος του οποίου κυμαίνεται από 30 έως 60 εκατοστά. Φύλλα οδοντωτά, πτεροειδή το μήκος των οποίων φτάνει τα 40 εκατοστά και το πλάτος τους τα 30 εκατοστά. Μοιάζει με το φυτό Aruncus, την σπειραία των δασών. Ανθη λευκά με 4-6 σέπαλα, κατά βότρεις. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από σκαθάρια, έντομα και μύγες. Οι καρποί είναι μαύρες, λαμπερές ράγες, μήκους 10-11 χιλιοστά και πλάτος 8 χιλιοστά.
Ιστορικά στοιχεία
Βότανο γνωστό εδώ και εκατονταετίες. Ο Γουλιέλμος ο κατακτητής, είχε τη φήμη ότι άλειφε τις σέλες των ιπποτών που αντιπαθούσε, κάτι που προκαλούσε ερεθισμούς του δέρματος και φουσκάλες που έφερναν φαγούρα. Το βότανο θεωρούσαν ότι απέκρουε τα πνεύματα που φύλαγαν θησαυρούς. Η Ακταία η σταχυανθής, σήμερα δεν χρησιμοποιείται πολύ στη θεραπευτική. Άλλοτε όμως την χρησιμοποιούσαν οι αγρότες για τον καυτηριασμό των πληγών των ζώων.
Συστατικά – χαρακτήρας
Οι ράγες περιέχουν καρδιογενείς τοξίνες (η δραστική ουσία, η πρωτοανεμονίνη, συγκεντρώνεται μέσα στους σπόρους) οι οποίες μπορούν να έχουν άμεση κατασταλτική επίδραση στον καρδιακό μυϊκό ιστό, και είναι το πιο δηλητηριώδες μέρος του φυτού. Κατάποση των καρπών μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανακοπή και θάνατο. Οι καρποί είναι ακίνδυνοι για τα πτηνά, τα οποία τους τρώνε και στη συνέχεια σκορπίζουν με τα περιττώματά τους καρπούς σε άλλα σημεία συμβάλλοντας στην δημιουργία νέων φυτών.
Ανθιση – συλλογή –
χρησιμοποιούμενα μέρη
Ανθίζει από τον Μάιο μέχρι τον Ιούλιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται η ρίζα και το αποξηραμένο φυτό. Συλλέγεται από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Η ρίζα του βοτάνου δρα ως αντισπασμωδικό, κυτταροστατικό, εμετικό, τονωτικό των νεύρων και καθαρτικό. Στον Καναδά η ρίζα χρησιμοποιείται ως αντίδοτο για δαγκώματα δηλητηριωδών φιδιών. Θεωρείται χρήσιμο βότανο στη θεραπεία των νευρικών διαταραχών και ρευματικό πυρετό. Στην Ινδία χρησιμοποιείται στη θεραπεία των ρευματισμών, για τη βρογχοκήλη και το άσθμα. Η μυρωδιά του φυτού είναι φημισμένη για την ικανότητα απώθησης παρασίτων. Το αφέψημα της χρησιμοποιείται κατά της ψωριάσεως των φυτών.
Η ομοιοπαθητική χρησιμοποιεί πολύ αυτό το φυτό, εναντίον των ρευματισμών των αρθρώσεων των χεριών και των ποδιών, καθώς και εναντίον μερικών γυναικολογικών παθήσεων. Το παρασκεύασμά του ως φάρμακο είναι εργασία για ειδικευμένους επαγγελματίες που μπορούν να καθορίζουν την σωστή δοσολογία. Το βότανο το χρησιμοποιούσαν για να προκαλέσουν εμετό και εξωτερικά για πονόδοντο.
Παρασκευή και δοσολογία
Το βότανο χρησιμοποιείται υπό μορφή βάμματος που παράγεται από την ρίζα του φυτού.
Προφυλάξεις
Η ακταία είναι υπερβολικά δηλητηριώδες φυτό των δασωμένων πλαγιών της Ευρώπης, αλλά δεν έχουν γίνει μοιραία ατυχήματα. Οι ράγες και οι σπόροι του φυτού περιέχουν μία τοξική ουσία, που προκαλεί ερεθισμό του δέρματος. Οι ράγες αυτές όταν φαγωθούν προκαλούν ναυτίες, εμέτους, γαστρεντερίτιδες και παραλήρημα.
