Σταματης Απ. Αποστολακης,
δάσκαλος – λαογράφος
Αγαπητοί αναγνώστες καλημέρα σας!
Απρόοπτα πάλι προέκυψε διαφοροποίηση της σημερινής ύλης της στήλης μας. Κι εμείς, τη δεχτήκαμε, μιας και πιστεύουμε ότι το θέμα συγκινεί γονείς και παιδιά πάντα. Προτρέπουμε μάλιστα και τις δύο γενιές, να δουν νοσταλγικά κι αυτήν την ενασχόληση των παιδιών τους· οι μεγάλοι ν’ αναπολήσουν τα μικράτα τους κι οι μικροί:
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
να γνωρίσουν λίγα παιχνίδια των μαθητών Δημοτικού σ’ αγροτικές περιοχές του τόπου μας πριν από πενήντα (50) και περισσότερα χρόνια. Εξάλλου όλοι το διαπιστώνουμε ότι το παιδικό παιχνίδι συνεχίζει την πορεία του δυναμικά και χθες και σήμερα και πάντα!
– Σημειώσεις μας, λοιπόν, από τα παρατηρούμενα στην αυλή του σχολείου μας, αρχές του θέρους του 1963:
– Σήμανε διάλειμμα και τα παιδιά του σχολείου (εκεί στο Ανατολικό Σέλινο), σωστό μελισσολόι, ξεχύθηκαν στην ευρύχωρη αυλή μας. Ακόμη δεν κατέβηκαν τη σκάλα κι όμως έχουν κιόλας οργανωθεί σε λογιών – λογιών παιχνίδια.
Μια παρέα κοριτσιών παίζει αλεκατρίδες· τα αρχαία πεντόβολα κι ακούγεται μια συμμαθήτριά τους – που προφανώς είχε χάσει πιο πριν, να τραγουδά ρυθμικά και παραπονεμένα, για τις συμμαθήτριές της που τώρα παίζουν, το πικρόχολο τραγουδάκι της:
´Ο χασάνης κατεβαίνει,
απού του παπά τ’ αμπέλι
και φωνιάζει: χάσει – χάσει
Παναγία μου, να χάσει…´
ενώ ένας άλλος όμιλος μικρότερων κοριτσιών, έχει μπλέξει άσχημα με τον κουτσό, τα τετράγωνα, τους κύκλους και ´τους δρόμους των σαλιγκαριών´ που έχουν σημειώσει στο έδαφος της ευρύχωρης αυλής! Κι εδώ τραγουδιστή η παράκληση ´των χαϊμένων´ να χάσουν αυτοί που κερδίζουν:
´Από κάτω απ’ το πλακάκι,
κάθεται τ’ αντζιγκανάκι
και φωνιάζει: χάσει, χάσει,
Παναγία μου να χάσει
και να μην αμπροσπεράσει…´
και συμπληρώνει με την αμίμητη επωδό:
´Χασολίβανο βαστώ!
– Χάσε συ, να παίζω ’γω!´.
Πιο κει λίγα άλλα κορίτσια ´ρωτούν´ τη ´μάνα´ του παιχνιδιού των, την κυρά γειτόνισσα:
´Κυρά – κυρά γειτόνισσα;
– Τι ζητάς αρχόντισσα;
– Εχεις πάπλωμα χρυσό;
– Εχω και μεταξωτό!
– Σύρε φέρτο να το δω!
– Τω ’χει ο Γιάννης στο σχολειό!
– Εμαθα πως πέθανε.
– Ποιος παπάς τον έθαψε;
– Ο παπάς ο γούμενος
με τα γουμενάκια του
και με τα παιδάκια του.
– Με τα γουμενάκια ν’του
και με τα παιδάκια ν’του!´.
Και η ωραία αυτή διαλογική παιδιά με τον παπά τον γούμενο, συνεχίζεται και ξεκουφαίνει, ενώ δίπλα τους άλλα κορίτσια τόχουν ρίξει στον χορό, στη ´μέλισσα´ και άλλες πάλι σε παιδικά άλλα παιχνίδια τους που όλα όμως έχουν τις απαρχές και τις ρίζες των στα αρχαία, τα βυζαντινά και τα νεότερα χρόνια…
Καιρός όμως να πάμε και στη βορεινή μεριά της αυλής. Εδώ παίζουν τ’ αγόρια. Τα πιο μεγάλα, καμιά δεκαριά, έχουν πάρει στα σοβαρά την αμπάρα τους – ή αμπάριζα κι άλλα με το καινουριοφερμένο από τα γυμνασιόπαιδα (είμαστε στο 1963) βόλεϊ, ενώ πιο πέρα, μερικά κυνηγούν με μανία τους ´κλέφτες´ ντυμένα θαρρείς και διορισμένα τ’ άλλα: ´χωροφύλακες´, ενώ κάποια άλλα ψάχνουν για κατάλληλες κρύπτες, για να… παίξουν το κρυφτό τους, ´το φτυστό´ ή το ´χωστό´ όπως ακούμε να το λένε. Μάλιστα αυτός που μετράει και τελειώνει φωνάζει με γνήσια σελινιώτικα στους ήδη κρυμμένους συμμαθητές του:
´- Οσοι χωσμένοι κι άχωστοι!
– Φτου!´
κι ανοίγει τα μάτια του, για να βρει τους κρυμμένους συμμαθητές του, εκεί έναν γύρο…
Αλλά το διάλειμμα δεν μπορεί να παραταθεί. Το κουδούνι χτυπάει για είσοδο στην τάξη και πάλι.
– Χαρήκαμε στ’ αλήθεια τα σχολαρούδια μας, τούτη την ώρα του παιχνιδιού τους! Καθόμαστε και τα μελετούμε και τα… μαθαίνουμε!
– Μπροστά μας: καθρέπτης η ψυχή τους και διάφανο τζάμι η καρδιά τους. Εύκολα ξεχωρίζεις τον φοβιτσιάρη, τον έτοιμο να μαρτυρήσει στον φίλο του, που ψάχνει, που είναι ο συμμαθητής του κρυμμένος, τον γκρινιάρη , εκείνον που θέλει παρακάλια για να παίξει, τον χαϊδεμένο, εκείνον που συνεχώς έχει… παράπονα και στη συνέχεια ενεργείς διορθωτικά όσο μπορείς…
Τώρα οι μαθητές μας είναι μέσα στην τάξη για τη συνέχεια των μαθημάτων τους. Οι ´κοινοπραξίες´ των παιχνιδιών τους τελείωσαν και σήμερα. Η σβούρα, το τόπι, το στεφάνι, η τυφλόμυγα, το δαχτυλίδι, ο λύκος και τ’ αρνί, ησύχασαν ως να… σκολάσουμε, γιατί η ζωή μπήκε και πάλι στην τάξη. Κι αν στην αυλή ξεκουράστηκε το σώμα με το παιχνίδι στην τάξη μέσα θα συνεχιστεί το σμίλεμα της ψυχής και του νου, μ’ όσα οφείλει και πρέπει να διδάξει το σύγχρονο σχολείο, προκειμένου ´να σμιλευτούν´ σωστοί άνθρωποι τα παιδιά μας και να καταστούν ικανά να κρατήσουν ακέραια και αιώνια τη φυλή μας, την Ελλάδα μας.
Δεν το ξεχνούμε πως μιλούμε για το παιχνίδι της παιδικής ηλικίας ως τα δώδεκα χρόνια της.
– Ως τα εννιά τους χρόνια διαπιστώναμε πως παίζανε μαζί συνήθως αγόρια και κορίτσια.
– Οτι είχαν και πάντα έχουν τη διορατικότητα να διαλέγουν αρχηγό στο παιχνίδι τους, να συγκροτούν ομάδες, να ξεκινούν κεφάτα, να κάνουν ´καθαρές´ συμφωνίες, οι ´μάνες´ του παιχνιδιού.
– Τα ρυθμικά παιχνίδια έφερναν το περισσότερο κέφι στην αυλή του σχολείου, αντιβούιζε ευχάριστα, το:
´Δεν περνάς κυρά Μαρία,
– Δεν περνάς, περνάς…´
ή το ´Ενα λεπτό κρεμμύδι,
γκέω Βαγγέω…´.
– Στα ενόργανα παιχνίδια δεν υπήρχε δαπάνη. Κάλλιστα τα κουρελάκια, έκαναν τις κουτσούνες (κούκλες) των κοριτσιών και η ουροδόχος κύστη του χοίρου ξεπλυμένη πρόσφερε την… φούσκα στ’ αγόρια.
Οπλα τους οι σφεντόνες (χαρχάλες) κι ήταν κι επικίνδυνες για… τρυποκεφαλιάσματα, ώσπου να τις πάρουν είδηση δάσκαλος και πατέρας, μάνα.
– Κεφάτα τα κυνηγητά, τα κρυφτά, οι τραμπάλες κι ύστερα: το τριώδι, το τεσσαράπετρο, το δωδεκάπετρο, το τσέρκι, με τους ατέλειωτους δρόμους του οδηγού του, οι κούνιες, η σβούρα, οι βόλοι, η τυφλόμυγα, τα σκλαβάκια και τόσα άλλα που θαρρεί κανείς πως μελετά σήμερα των ´Βυζαντινών βίο και πολιτισμό´ του Φ. Κουκουλέ! …ή ´Τον Δημόσιο και Ιδιωτικό βίο των αρχαίων Ελλήνων´.
Αυτό είναι το θαύμα, το αιώνιο της πατρίδας μας!
– Χρέος μας και καθήκον μας η μελέτη του, η παρατήρησή του, η καταγραφή του κι ύστερα: η έρευνά μας για τις ρίζες του, για τη διαδρομή του μέσα στις τέσσερις και βάλε χιλιετηρίδες της επί γης παρουσίας του!
Αγαπητοί μας αναγνώστες, η σημερινή μας συνεργασία χαρίζεται πρωτ’ απ’ όλα στους μαθητές και συναδέλφους των Γυμνασίων και Δημ. Σχολείων που τελευταία επισκεφθήκαμε, καλεσμένος τους κι ύστερα σ’ όλους εσάς τους τακτικούς πιστούς της στήλης μας, τώρα και κάποιες δεκαετίες. Το είχα υποσχεθεί, το πραγματοποιώ, κατά κάποιον τρόπο. Μπορεί να υπάρξει και συνέχεια αργότερα. Για την ώρα, τελειώσαμε και σήμερα και τα ξαναλέμε -συν Θεώ- την άλλη βδομάδα. Ως τότε γεια σας!
Σημ. Τα σχέδια που ανασταίνουν κάποια παιχνίδια είναι δανεισμένα από το θαυμάσιο και περιεκτικότατο σχετικό έργο του Νίκου Νόου: ´Τα παιχνίδια της γειτονιάς μας´ (Αθήνα, 2001, σχ. 8ο, σ. 128, εκδ. Γρηγόρη).
Ευχαριστούμε και από τη θέση αυτή συγγραφέα και εκδότη!
Σ.Α.Α.
ευχαριστώ