YΓΕΙΑ – ΒΟΤΑΝΑ

Επιμέλεια:
ΣΑΚΗΣ ΚΟΥΒΑΤΣΟΣ
info@herb.gr

Βιότοπος – περιγραφή
Με την ονομασία ραδίκια χαρακτηρίζουμε μία ομάδα φυτών τα οποία ανήκουν στην οικογένεια Cichorium. Φυτρώνουν αυτοφυή και καλλιεργούνται ως σαλατικά, όπως ραδίκια, πικραλίδες, ζωχοί, αντίδια, σταμναγκάθι, ιταλικό ραδίκι κ.ά.. Είναι στην πλειοψηφία τους ποώδη, ετήσια που καταναλώνονται ως λαχανικά και έχουν παράλληλα φαρμακευτικές ιδιότητες.
Στο σημερινό σημείωμα θα αναφερθούμε στο ραδίκι – κιχώριο. Η επιστημονική ονομασία του βοτάνου αυτού είναι Cichorium intybus L. (Κιχώριο το Εντετμημένον) και στη χώρα μας το συναντούμε με τις ονομασίες ραδίκι, πίκρα, πικραλίδα, πικροκόλλα, πικρομάρουλο, πικροράδικο, παπαδουλιά, κιχώρι κ.ά.. Είναι το κοινό ραδίκι σε άγρια κατάσταση.
Απαντάται στις εύκρατες χώρες της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής.
Είναι φυτό πολύχρονο, ποώδες, κοινό σε όλη την Ελλάδα. Το ύψος του φτάνει τα 80 εκατοστά. Φυτρώνει κατά μήκος των δρόμων, σε χέρσους και πετρώδεις αγρούς.
Τα φύλλα του στελέχους είναι ολίγα και ημιπερίβλαστα, λογχοειδή. Τα φύλλα του περιβλήματος αυγοειδή, λογχοειδή και τα εσωτερικά γραμμοειδή, διπλάσια κατά μάκρος.
Στέλεχος ίσιο, τραχύ, διχαζόμενο, κούφιο. Ρίζα ατρακτοειδής, κάθετη και βαθιά.
Ανθη κυανά και σπάνια λευκά ή μωβ. Εχει γαλακτώδη χυμό. Το είδος αυτό καλλιεργείται με διάφορες παραλλαγές. Είναι μελισσοτροφικό φυτό.

Ιστορικά στοιχεία
Είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Το ραδίκι αναφέρεται σε συγγράμματα της εποχής των Φαραώ.
Ο Διοσκουρίδης αναφέρει τις διουρητικές ιδιότητες του βοτάνου ενώ το πικρό ραδίκι, αναφέρεται σε πάπυρο που χρονολογείται από το 4000 π.Χ.. Ο Επίκουρος τα αναφέρει με την ονομασία Σέρις και τα κατέτασσε σε δύο είδη. Στην ´κηπευτική´, που είναι φυτό με λεπτά φύλλα και πικρή γεύση και στην ´ήρεμη´ που είναι πλατύφυλλη και πιο γλυκιά.
Μία παραλλαγή της ήρεμης Σέρις είναι τα αντίδια με τα πολυσχιδή φύλλα που καλλιεργούνται ευρύτατα σήμερα. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν το πικρό ραδίκι ωφέλιμη και υγιεινή τροφή. Αναφέρεται από τον Γαληνό ως αντιδιαβητικό και ηπατικό.
Στους αρχαίους Ρωμαίους ο χυμός του χρησιμοποιούνταν σε μείγμα με ροδέλαιο και ξύδι, ως μέσο κατά του πονοκέφαλου.
Προπάντων στην εποχή του μεσαίωνα αποδίδονταν στο ραδίκι μαγικές δυνάμεις. Οι άνθρωποι πίστευαν ότι γίνονται άτρωτοι από βέλη και αιχμηρά όπλα.
Στην εποχή του Φρειδερίκου του Μεγάλου προωθήθηκε η καλλιέργεια του ραδικιού. Σε σύγγραμμα του 15ου αιώνα ο Αγάπιος Μοναχός ο Κρης αναφέρεται στις φαρμακευτικές ιδιότητες του βοτάνου ως εξής: ´Αυτό είναι ψυχρόν, το πικρότερο είναι πιο στυπτικό ενώ αυτό που κάνει άνθη μπλαβά (γαλάζια) είναι πιο εκλεκτό.
Να διαλέγεις το τρυφερό, γιατί φυσικά καθαρίζει το συκώτι και το γιατρεύει από κάθε βλάβη και κανένα άλλο δεν ωφελεί περισσότερο. Είναι καλό σε κάθε εποχή, καλύτερο όμως το καλοκαίρι και ωφέλεια δίνουν τόσο τα φύλλα όσο και οι ρίζες τους´.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν τα σπέρματα του φυτού σε διάφορες συνταγές για τη θεραπεία των ασθενειών του ήπατος και της χολής. Στην Κρήτη εκτιμάται το γουλί (η ρίζα) για την οποία πιστεύουν ότι έχει συμπυκνωμένες θεραπευτικές ιδιότητες.  

Συστατικά – χαρακτήρας
Η ρίζα και τα αέρια μέρη του φυτού περιέχουν γάλα και μία πικρή ουσία την ιντυβίνη, καθώς και 20-50% ινουλίνη. Ακόμη το ραδίκι περιέχει πρωτεΐνες, αμινοξέα και λιπίδια.
Τα ανόργανα στοιχεία που περιέχει είναι κάλιο, νάτριο, ασβέστιο, φώσφορο, μαγνήσιο και σίδηρο. Περιέχει ακόμη βιταμίνες όπως ασκορβικό οξύ, ρετινόλη, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, καροτενοειδή, ινουλίνη, αισκλουλίνη, αισκουλετίνη, κιχωρίνη, κιχωρικό οξύ και πικρές ουσίες όπως λακτουκίνη, λακτουκοπικρίνη και παράγωγά τους.
Το καλλιεργούμενο ραδίκι περιέχει τις ίδιες ουσίες αλλά έχει εξασθενημένη την κιχωρίνη, εκτός του ιταλικού που τη διατηρεί.

Ανθιση – χρησιμοποιούμενα
μέρη – συλλογή
Ανθίζει από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούμε τη ρίζα και τα φύλλα του φυτού. Η ρίζα μαζεύεται όλες τις εποχές, κατά προτίμηση τον Σεπτέμβρη. Ανθη και φύλλα συλλέγουμε από Ιούλιο έως Σεπτέμβριο.
Τα φύλλα που μαζεύουμε να είναι χοντρά και κατά προτίμηση χρησιμοποιούνται φρέσκα. Αποξηραμένα πρέπει να προφυλάσσονται από την υγρασία.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις  
Το κιχώριο είναι φυτό πικρό, τονωτικό, ευστόμαχο, διουρητικό, ελαφρά χολαγωγό, καθαρτικό του αίματος και αντιπυρετικό. Συνίσταται σε άτομα που πάσχουν από αρθριτικά, νεφρίτιδα, ίκτερο και χρόνια δερματικά νοσήματα.
Ερευνες έχουν δείξει ότι ο χυμός των φύλλων του ραδικιού έχει υπογλυκαιμική δράση ενώ το εκχύλισμα των σπόρων του προστατεύει το συκώτι. Αναφέρονται επίσης και οι αντιασθματικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του φυτού.
Η ρίζα έχει καθαρτικές ιδιότητες. Δρα ευνοϊκά στην έκκριση της χολής.
Χρησιμοποιείται κατά της ατονίας των πεπτικών λειτουργιών.
Το ραδικόζουμο θεωρείται ρόφημα ευστόμαχο και θερμαντικό. Η πικρή του γεύση μετριάζεται με την προσθήκη ελαιόλαδου και λεμονιού.
Υπάρχουν ποικιλίες με υπερτροφικές ρίζες τις οποίες με την κατάλληλη επεξεργασία χρησιμοποιούν ως υποκατάστατο του καφέ σε Γερμανία και Ολλανδία. Η γεύση του καφε – cichore έχει γεύση πικρή και χαρακτηριστικό άρωμα ανάλογο με της καραμέλας.
Το ραδίκι πρέπει να βρίσκεται συχνά στο τραπέζι όλων μας. είναι δυνατόν να προλάβει πολλές ασθένειες αλλά και να θεραπεύσει πολλές. Κατά την κατοχή, την περίοδο που ο λαός μας δεν είχε τρόφιμα και έτρωγε ραδίκια του βουνού, παρατηρήθηκε ότι πολλές ενοχλητικές και καταστρεπτικές αρρώστιες όπως του στομάχου και του ήπατος είχαν εξαφανισθεί τελείως.
Από όλες τις ποικιλίες το άγριο ραδίκι έρχεται πρώτο και ακολουθεί το ιταλικό.

Παρασκευή και δοσολογία
Η ρίζα παρασκευάζεται ως αφέψημα. Βράζουμε ένα κουταλάκι τρίμματος ρίζας σε ένα φλιτζάνι νερό για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε πρωί και βράδυ. Από τον χυμό του φυτού πίνουμε τρεις κουταλιές ημερησίως. Τα αποξηραμένα φύλλα παρασκευάζονται ως έγχυμα. Τα φρέσκα φύλλα τα βράζουμε για 7-8 λεπτά.

Προφυλάξεις
Δεν αναφέρονται παρενέργειες. Απλά τηρούμε την συνιστώμενη δοσολογία.

Υ.Σ.:  Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει  οποιαδήποτε  θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή  έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr