» «Το απολυτήριο Γυμνασίου απαραίτητο ανεξαρτήτως ηλικίας και υποχρεώσεων»
» «Αέναη η ανάγκη για επιμόρφωση των εκπαιδευτικών»
» «Λαϊκή επιμόρφωση: το αντίδοτο στην κρίση»
Ο Δημήτριος Μπούρδας, διδάκτωρ του Τομέα Αθλητιατρικής και Βιολογίας της Ασκησης Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι διευθυντής του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας στα Χανιά. Διαθέτει πλούσιο επιστημονικό υπόβαθρο και έγκριτο ερευνητικό έργο, ενώ παράλληλα έχει διδάξει σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Για τον λόγο αυτό ήρθαμε σε επαφή μαζί του και του αποσπάσαμε μερικές κουβέντες σχετικά με το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας στα Χανιά, αλλά και για την κινητικότητα εκπαιδευτών του Σχολείου του στην Πορτογαλία.
Δρ Μπούρδα με αφορμή την εκπαιδευτική σας επίσκεψη στην Πορτογαλία μπορείτε να μας πείτε μερικά λόγια για το Σχολείο σας;
Το Σχολειό Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) Χανίων είναι μία δομή Εκπαίδευσης Ενηλίκων και απευθύνεται σε όσους δεν έχουν ολοκληρώσει τη βασική υποχρεωτική εκπαίδευση, ήτοι το Γυμνάσιο. Με απλά λόγια, είναι ένα Γυμνάσιο ειδικά για ενήλικες, το οποίο, όπως είναι λογικό, είναι προσαρμοσμένο στις εκπαιδευτικές τους ανάγκες. Tο τρέχον ακαδημαϊκό έτος στο σχολείο μας μαθητεύουν περίπου 180 εκπαιδευόμενοι ηλικίας από 18 έως 70 ετών και είναι στελεχωμένο από τριάντα άκρως ευαισθητοποιούμενους και προσηλωμένους στο έργο τους εκπαιδευτικούς, με πλούσια τυπικά προσόντα, όπου όλοι τους σχεδόν είναι κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό αυτών -σχεδόν ένας στους τρεις- είναι είτε υποψήφιοι διδάκτορες είτε διδάκτορες. Τα στατιστικά αυτά, αφενός μας κατατάσσουν σε ένα από τα μεγαλύτερα Σ.Δ.Ε. στην Ελλάδα (αν όχι το μεγαλύτερο), όπου παράλληλα το εκπαιδευτικό του δυναμικό διαθέτει προσοντολόγιο ζηλευτό ακόμη κι από Ιδρύματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και αφετέρου μας γεμίζουν ευθύνη απέναντι στο λειτούργημά μας. Διοικητικά το σχολείο ανήκει στη Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης και Νέας Γενιάς του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ελληνικό Δημόσιο. Ωστόσο, το Σ.Δ.Ε. Χανίων δεν επαναπαύεται, αλλά επιδιώκει τη συνεργασία και τη σύμπραξη με όλους τους σχετικούς κοινωνικούς φορείς, σε εθνικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο, ώστε να εξασφαλίσει τις κατάλληλες υποδομές και τεχνογνωσία προκειμένου να βελτιώσει τις παιδαγωγικές του πρακτικές.
Μπορείτε να μας εξηγήσετε τον τρόπο λειτουργίας του σχολείου σας; Τι είναι αυτό που σας διαφοροποιεί από τα άλλα Γυμνάσια;
Στο Σ.Δ.Ε. Χανίων ακολουθούμε παιδαγωγικές προσεγγίσεις που εστιάζουν στις ατομικές ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες των εκπαιδευομένων. Δίνουμε έμφαση στην απόκτηση βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων, αλλά και νέων γνώσεων και δεξιοτήτων (ξένες γλώσσες, νέες τεχνολογίες κ.ά.). Καλλιεργούμε κοινωνικές δεξιότητες και βοηθούμε τους εκπαιδευόμενους να διαμορφώσουν θετικές στάσεις ως ενεργοί πολίτες και μέλη της κοινωνίας σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό, αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Διαμορφώνουμε ένα ευέλικτο πρόγραμμα σπουδών, ώστε να αξιοποιούνται όλοι οι κοινωνικοί χώροι στους οποίους υπάρχει γνώση και συσσωρευμένη εμπειρία (χώροι εργασίας, εκκλησίας, κοινωνικής συνάθροισης, καλλιτεχνικής δημιουργίας, πολιτιστικών εκδηλώσεων κ.ά.), ενώ παράλληλα επιδιώκουμε και αναπτύσσουμε κοινές δράσεις με άλλα Σ.Δ.Ε. Για να μη μακρηγορώ όμως, για περισσότερες αναλυτικές λεπτομέρειες αναφορικά με το έργο μας μπορείτε να ανατρέχετε στον ιστοχώρο του Σ.Δ.Ε.: https://sites.google.com/site/sdehanion/ekdeloseis.
Γιατί πιστεύετε ότι είναι απαραίτητο, κάθε Χανιώτης και κάθε Χανιώτισσα, να έρθει στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας, εφόσον βέβαια για οποιονδήποτε λόγο δεν έχει τελειώσει το Γυμνάσιο;
Να και μια ερώτηση η όποια έχει ουσιαστική αξία και που ποτέ δεν με κουράζει να απαντώ. Στην εποχή μας, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, καθίσταται αναγκαία η επικαιροποίηση του μορφωτικού επιπέδου για κάθε ενήλικα. Δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη μεταγνωστικών ικανοτήτων (δηλαδή μαθαίνω πώς να κατακτήσω νέα γνώση), το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Χανίων παραμένει αρωγός και συμπαραστάτης σε κάθε συμπολίτη μας που θα πάρει την απόφαση να ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση. Εδώ θα μου επιτρέψετε να αναφέρω συγκεκριμένους λόγους που καθιστούν αναγκαία την πιστοποίηση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης όπως είναι το Γυμνάσιο για κάθε ενήλικα. Το γεγονός ότι κάποιος δεν έχει το απολυτήριο του Γυμνασίου σημαίνει ότι αυτόματα υπόκειται σε μια σειρά από περιορισμούς και αποκλεισμούς στην καθημερινότητά του. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να διεκδικήσει θέση στο Δημόσιο, πλην των θέσεων στην καθαριότητα, ενώ στον ιδιωτικό τομέα έχει περιορισμένη πρόσβαση, σε χαμηλού προφίλ θέσεις εργασίας. Επιπλέον, δεν έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί επαγγελματικά σε ένα εργασιακό περιβάλλον καθώς οι προοπτικές για προαγωγή και εξέλιξη είναι περιορισμένες. Τέλος, δεν μπορεί να αποκτήσει άδεια οδήγησης Επιβατηγού Δημόσιας Χρήσης (Ε.Δ.Χ.), αυτοκινήτου (ΤΑΞΙ), αλλά ούτε και να ανανεώσει μια ήδη υπάρχουσα. Αυτό είναι ένα ισχυρό κίνητρο που έχει φέρει πολλούς επαγγελματίες οδηγούς στα θρανία του Σ.Δ.Ε. Χανίων. Ισως πάλι κάποιος να μην έχει τη δυνατότητα αίτησης για επιδότηση. Σε κάθε περίπτωση, θεωρώ ότι στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον, όπου η γνώση και η εξειδίκευση αποτελούν τη διαρκή σταθερά σε κάθε πτυχή της ζωής μας, η κατοχή τουλάχιστον του επιπέδου υποχρεωτικής εκπαίδευσης αποτελεί αναγκαία συνθήκη για κάθε πολίτη αυτής της χώρας, ανεξαρτήτως ηλικίας και υποχρεώσεων.
Ολα αυτά είναι άγνωστα στους περισσότερους από εμάς και είναι ιδιαίτερα σημαντικά να τα γνωρίζει κάθε Χανιώτης που δεν έχει ολοκληρώσει τη φοίτησή του στο Γυμνάσιο. Στην Πορτογαλία όμως πώς βρεθήκατε;
Η ανάγκη για επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι αέναη. Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Χανίων, στο πλαίσιο κινητικότητας εκπαιδευτών ενηλίκων του ERASMUS+, έλαβε έγκριση κινητικότητας από το Ι.Κ.Υ. για την πρόταση που υπέβαλε το 2014 για τέσσερις εκπαιδευτές. Ετσι, ο ομιλών, ως διευθυντής της σχολικής μονάδας, η κα Σοφία Κρεμμυδά ως υποδιευθύντρια και οι εκπαιδεύτριες κα Μαρία Στρατινάκη και κα Ευτυχία Μπαντουράκη πραγματοποιήσαμε κατά το διάστημα 23-29/3/2015 ένα επιμορφωτικό ταξίδι στις πορτογαλικές ακτές του Ατλαντικού. Παρακολουθήσαμε, λοιπόν, στο Πόρτο της Πορτογαλίας το πρόγραμμα “Creative methods in education and social work-Rehearsal for reality” που υλοποίησε το Escola de Segunda Oportunidade de Matosinhos. Το ενδοϋπηρεσιακό αυτό πρόγραμμα εστίασε στις δυνατότητες και το εύρος των μεθόδων της μη-τυπικής εκπαίδευσης στο εκπαιδευτικό σύστημα γενικά και ειδικά στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων, με ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο της Εκπαίδευσης Δεύτερης Ευκαιρίας σε μειονεκτούντες νέους. Παρακολουθήσαμε διαδραστικά πενήντα ώρες δράματος, εικαστικών τεχνικών και εκπαίδευσης στην οπτική αφήγηση καθώς επίσης και σε κοινωνικές και διαπολιτισμικές δραστηριότητες, εξετάζοντας τον αντίκτυπο και την αποτελεσματικότητα των διαφορετικών δημιουργικών προσεγγίσεων στον τομέα παρέμβασης και εργασίας. Είχαμε επίσης την ευκαιρία να γνωρίσουμε και να χρησιμοποιήσουμε σύγχρονες εκπαιδευτικές μεθόδους που προάγουν τη δημιουργικότητα, τη δυναμική της ομάδας και την κοινωνική ένταξη, αλλά και να γνωρίσουμε διά ζώσης τον τρόπο λειτουργίας μιας αντίστοιχης δομής σε άλλη χώρα. Ως προς τις εκπαιδευτικές μεθόδους, εξοικειωθήκαμε με το forum theatre (θέατρο συζήτησης) του Augusto Boal, το theatre of the oppressed (θέατρο του καταπιεσμένου), το sensory theatre (θέατρο των αισθήσεων) και με το κουκλοθέατρο.
Εντυπωσιακό! Ολα αυτά όμως φαντάζουν εξωπραγματικά για την ελληνική πραγματικότητα, έτσι δεν είναι;
Μπορεί να συμφωνήσω μαζί σας, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι μπορούμε να παραμένουμε αδρανείς απέναντι σε μια γενικότερη εξελικτική πορεία, που απαιτεί αδιάκοπα βήματα προς τα εμπρός. Αλλωστε το σχολείο και γενικότερα η εκπαίδευση είναι ένας ζωντανός οργανισμός κι έτσι οφείλουμε να τον αντιμετωπίζουμε, ως κάτι ζωντανό που χρειάζεται διαρκή κινητικότητα και δράση, κάτι σαν αναπνοή, η οποία επέρχεται πάντα μέσα από την αναζήτηση και την πρωτοβουλία για κάτι καλύτερο, που εντέλει οδηγεί νομοτελειακά στην αναβάθμιση. Μόνο έτσι μπορεί να ωριμάσει και να καρποφορήσει ο σπόρος της παιδείας, αρχίζοντας βεβαίως από εμάς τους εκπαιδευτικούς, την προσωπική μας άνθιση και τη δημιουργία ατομικού και συλλογικού εκπαιδευτικού οράματος. Και θα επισφραγίσω τα λεγόμενά μου, σε αυτό το σημείο, με μια ρήση του Αμερικανού εφευρέτη Τόμας Έντισον «το αίσθημα του ανικανοποίητου είναι η πρώτη προϋπόθεση για την πρόοδο».
Εντούτοις, η επαφή μας με τους ομόλογους μας Dr Luis Mesquita και Dr Poliksena Hardalova από το Escola de Segunda Oportunidade de Matosinhos ήταν μια γόνιμη ευκαιρία για ανταλλαγή απόψεων αναφορικά με τα μαθησιακά κίνητρα των εκπαιδευομένων, τα χαρακτηριστικά τους, αλλά και την οργανωτική λειτουργία της σχολικής μονάδας. Επίσης, στο πλαίσιο του προγράμματος, μας υποδέχτηκε και ο αντιδήμαρχος Παιδείας κ. Antonio Correia Pinto της πόλης στο Δημαρχείο του Matosinhos, όπου μετά από συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων, μου έκανε πρόσκληση για εκκίνηση των διαδικασιών, ώστε το ΣΔΕ Χανίων να γίνει το πρώτο ελληνικό σχολείο που θα ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο των ΣΔΕ.
Μα αυτό είναι εξαιρετικό!
Ναι, εδώ παρόλο που θα συμφωνήσω μαζί σας και χωρίς να θέλω να φανώ αγνώμων ή αγενής, θα προτιμούσα αντίστοιχες προτάσεις να φύονται πρώτα στον τόπο μας. Το έργο ενδυνάμωσης των δικών μας ανθρώπων είναι πρωτίστως δική μας ευθύνη και καθήκον, ώστε και αυτοί με τη σειρά τους να αδράξουν συνειδητά μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή. Είναι ό,τι πιο ουσιαστικό υπάρχει, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης.
Μιας και το Σ.Δ.Ε., μέσω των εκτός έδρας Τμημάτων του, δραστηριοποιείται και στην ενδοχώρα του Νομού Χανίων, από τις τοπικές Δημοτικές Αρχές ή και την Περιφέρεια χρειάζεται κάποια βοήθεια;
Ναι και χρειάζεται και ως έναν βαθμό υφίσταται. Ευχόμαστε όμως (και δουλεύουμε προς αυτήν την κατεύθυνση) να υπάρξουν φορείς – αρωγοί σε πρωτοβουλίες που αφορούν στο εκπαιδευτικό μας έργο και ιδιαίτερα σε δράσεις που απευθύνονται στο μαθητικό δυναμικό μας. Οι εκπαιδευτές του ΣΔΕ, παρ’ όλες τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν, λόγω της νέας ελληνικής πραγματικότητας, δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό για μια ποιοτική εκπαίδευση, γεγονός που αντανακλά στο σώμα των εκπαιδευομένων γενικά, αλλά και ειδικότερα στην οικογένειά τους και στον καθέναν ξεχωριστά και τούτο είναι κάτι που με συγκινεί και με κάνει ιδιαίτερα περήφανο ήδη από την απαρχή της θητείας μου στη Διεύθυνση του ΣΔΕ. Επίσης και οι επιμορφούμενοί μας, ως δημότες της τοπικής κοινωνίας και πολίτες του Νομού Χανίων, στις σύγχρονες ευάλωτες κοινωνικές συνθήκες υπερβαίνουν εαυτόν στην προσπάθεια για επαγγελματική και προσωπική ανάπτυξη. Εχει στο παρελθόν ειπωθεί ότι η εφαρμογή ενός καλού σχεδίου διά βίου μάθησης, η προσπάθεια επέκτασης προγραμμάτων λαϊκής επιμόρφωσης, επανεκπαίδευσης κι επανακατάρτισης, μια σταυροφορία αξιοποίησης της γνώσης μπορεί να λειτουργήσει σε περιφερειακό κι εθνικό επίπεδο ως ένα αντίδοτο στην κρίση.
Ακροτελεύτια, εξ αφορμής του ταξιδιού μας στην Ιβηρική, ας μου επιτραπεί να κλείσω με ένα ακόμη απόφθεγμα, θεωρώντας ότι αντικατοπτρίζει την επίμοχθη προσπάθεια εκπαιδευτικών κι εκπαιδευομένων, μια φράση του Ισπανού συγγραφέα Μιγκέλ Θερβάντες… «μην αγαπάς αυτό που είσαι, αλλά αυτό που μπορείς να γίνεις».
