«Μας ξεγελάνε όλα τα ρολόγια. Ο Χρόνος έχει πια ορίζοντες…»
Federico Garcia Lorca,
µτφ. Ανδρέας Ριζιώτης
«Αν το πόνηµα αυτό αποτελέσει µια ώθηση στη γονιµοποιό σκέψη, αν οι λέξεις µπορέσουν να ανανοηµατοδοτήσουν τη σηµερινή φτωχή από ιδέες και αξίες ζωής, τότε το στοίχηµα να βρει πρόσφορο έδαφος θα έχει κερδηθεί…» διαβάζουµε στην τελευταία παράγραφο του οπισθόφυλλου του βιβλίου του ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΖΑΧΑΡΗ, ο οποίος δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, λόγω της πολυσχιδούς του δράσης στο πεδίο της δηµοσιογραφίας, της µετάφρασης,αλλά και της επικοινωνίας της επιστηµονικής σκέψης.
Με αφορµή την παρουσίαση του βιβλίου από τις εκδόσεις “ΑΠΟΣΤΑΚΤΗΡΙΟ” την ∆ευτέρα 8 Σεπτεµβρίου 2025 και ώρα 19:30 στο Ιστορικό καφέ «ΚΗΠΟΣ» στα Χανιά ενεργοποιήσαµε έναν διάλογο µε τον συγγραφέα, προκειµένου να δώσουµε εναύσµατα στους συµµετέχοντες για τη συνέχεια και ανάπτυξη µιας γόνιµης συζήτησης στην ανοιχτή για όλους εκδήλωση. Στόχος το βιβλίο να αποτελέσει κινητήρια δύναµη για µια σκεπτόµενη διαδροµή στον καθηµερινό βίο, µε την στάση που αφορά στον άνθρωπο ως αυτουργό της προσωπικότητας του, αλλά και ως δηµιουργό αξίας ατοµικής και συλλογικής.
Στην ταυτότητα του βιβλίου σας στο οπισθόφυλλο είναι φανερό ότι η έµπνευσή σας για τη γέννηση του περιεχόµενου του είναι αποτέλεσµα σπουδής σας στα πεδία της φιλοσοφίας της ποίησης και της λογοτεχνίας. Ισχύει; Ποια θα ορίζατε εσείς ως εναύσµατα για τη συγγραφή του;
H φιλοσοφία και ο στοχασµός αποτέλεσε και αποτελεί την µερίδα του λέοντος της ζωντανής επιθυµίας µου για βαθιά και εµπεριστατωµένη διεξοδική σκέψη, για την συνεχή προσπάθεια να σκάβουµε βαθιά προκειµένου να ανασυρθούν στην επιφάνεια τα ξεχασµένα νοήµατα που γονιµοποιούν δηµιουργικά την παρουσία και ύπαρξή µας σε ετούτη τη ζωή. Η ποίηση και η λογοτεχνία – και εννοώ την µεγάλη των περασµένων αιώνων – αποτέλεσαν από πολύ µικρή ηλικία και συνεχίζουν να αποτελούν τον οδηγό πόρευσής µου νυχθηµερόν στον κόσµο που έχει από καιρό χάσει τα πατήµατα και τα περάσµατα, έναν κόσµο που παραιτήθηκε από χρόνια στον αγώνα αναζήτησης αξιών και γόνιµων αποφθεγµάτων που εµπλουτίζουν καλολογικά και δεν ωραιοποιούν απλά την καθηµερινότητα που αποτελεί ένα αναπόσπαστο κοµµάτι του γίγνεσθαι µέσα από το Είναι. Η φιλοσοφία, η ποίηση και η λογοτεχνία δεν ψυχαγωγούν τον άνθρωπο στον ελεύθερο του χρόνο – τουναντίον τον επαναφέρουν στην νοητική διαδικασία και σε κάθε περίπτωση τον θωρακίζουν απέναντι στις εµπειρικές προκλήσεις µιας πεπερασµένης ζωής που δεν επανανοηµατοδοτεί τις έννοιες και τις σηµασίες. Έναυσµα, εν κατακλείδ,ι για την συγγραφική µου απόπειρα και εκκίνηση – που δεν είναι τωρινή – αποτελεί η γοητεία του ασύλληπτου και η προσέγγιση του αδύνατου.
Ο σκοπός της ζωής νοηµατοδοτείται για κάθε πρόσωπο διαφορετικά και κατά συνέπεια και οι ευκαιρίες ζωής για το κάθε άτοµο συνθέτουν το νόηµα της ζωής µε διαφοροποιηµένη οπτική; Το βιβλίο αποκαλύπτει κατά τη γνώµη σας κλειδιά για την επανεκκίνηση της σκέψης και των αναστοχαστικών διαδικασιών που σηµατοδοτούν µια ανθεκτική ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία;
Ο σκοπός της ζωής είναι το ίδιο το ξεδίπλωµα των µυστικών και των νοηµάτων της. Είναι το Αυτό και το Όλον, η ίδια η προσφορά και περιφορά ενός διαφορετικού και εν κατακλείδι κόσµου που είναι εκτός της εµπειρίας και της θνητής επικοινωνίας. Είναι αυτό που αναζητήθηκε στην αρχαία Ελλάδα και που αναδύθηκε µέσα από τις πλατωνικές ιδέες, τον Ηράκλειτο µε την ροή του ποταµού και την µοναδική εµπίπτουσα και εµπεριεχόµενη πορεία µας, στον Παρµενίδη, τους Σοφιστές, τους Επικούρειους, τους Ελεάτες, τους Στωικούς. Για τον καθένα η ζωτική αντίληψη εκλαµβάνεται διαφορετικά, ποιοτικά εναρµονισµένη µε τις αρχές που τον διακατέχουν, τις συνήθειες, τα πιστεύω, τις ανακολουθίες, τις παρεκκλίσεις και τις ενστάσεις. Θεωρώ πως σε τούτο τον κόσµο και την αντιληπτική του δυνατότητα δεν υπάρχουν ακριβώς «κλειδιά» για να αποσφραγιστεί η στατικότητα και η µονοµέρεια, παρά µόνον νοητικές συλλήψεις µέσα από το λειτουργικό φαντασιακό. Κατ’ αυτή την έννοια, η συγγραφική µου απόπειρα µε τις «Ευκαιρίες ζωής» λειτουργεί απλά ως παρακίνηση σε έναν κόσµο που ψάχνει εναγωνίως για απαντήσεις, σε έναν κόσµο που κάποιοι επιβουλεύονται µε το να προσφέρουν συνταγές επιτυχίας και αυτοπροσδιορισµού. Ο κόσµος θα προσεγγίσει το υψηλό µόνο µέσα από την εµβάθυνση των εννοιών, µέσα από την αδιαπέραστη αναστοχαστική εµπειρία, αγνοώντας τις µόδες και τα σλόγκαν, τους ελιτισµούς και την γενικευµένη σύγχυση. Σε τούτη την προσπάθεια χρειάζεται να επιδειχθεί απλότητα και ψυχραιµία µιας οι προκλήσεις είναι αναρίθµητες, την ίδια στιγµή που η πνευµατική ανάδυση λειτουργεί ως ατσάλινος φραγµός στο ζωτικό ψεύδος των υλικών απολαύσεων.
Από τις προηγούµενες παρουσιάσεις σας και µε βάση τον διάλογο που πάντα ενθαρρύνετε στην επαφή σας µε τους αναγνώστες σας, θεωρείτε ότι καταφέρατε να αποτυπώσετε στις σελίδες του µια πνευµατική στάση που επιζητά µέσα από την επιµελή και συνεπή ενδοσκόπηση και τον αναστοχασµό την καθαρότητα «του επέκεινα εντός και εκτός µας»;
Η καθαρότητα του Επέκεινα είναι κοσµική και ασύλληπτη όσο ο λόγος χάνει την σηµασιολογική του βαρύτητα. Μας έχουν µάθει να µην εµπλεκόµαστε και να επιδιδόµαστε σε λεκτικά παιχνιδίσµατα που κατουσίαν προσφέρουν την είσοδό µας στο µεγάλο παιχνίδι του Κόσµου µε κάπα – κεφαλαίο που δεν έχει γιατί και επειδή, όπως έλεγε και ο αλησµόνητος µεγάλος παγκόσµιος στοχαστής, Κώστας Αξελός. Μας έχουν συνηθίσει να αναλωνόµαστε σε διαλόγους των µονολόγων και της ατοµικής συµπερίληψής µας στο εµµονικό πάθος για το επιτηδευµένα ξεχωριστό, µη αναγνωρίζοντας ότι η διαφοροποίηση αποµακρύνει την εντρύφηση σε υψηλά νοήµατα που θα έπρεπε να αποτελούν κοινό στόχο των κοινωνιών, µιας και ο άνθρωπος τελεί εν κοινωνία και όχι εαυτώ. Ο αποµακρυσµένος και δυνητικά απρόσιτος κόσµος της φιλοσοφίας έχει τις ρίζες του στην επιτηδευµένη υπεραπλούστευση των νοητικών συλλήψεων, για µια κοινωνία που δεν θα ονειρεύεται και αναστοχάζεται, µια κοινωνία που απορρίπτει την κατόπτευση του κόσµου µέσα από την φύση που µας χάρισε την γνώση αλλά που την απορρίψαµε µε συνοπτικές διαδικασίες, αυτή και τα κρυφά µυστικά της. Η ποιητικότητα και η λογοτεχνική διάθεση δεν ωραιοποιούν τη ζωή παρά την νοηµατοδοτούν, δεν είναι το ανόητο και περιλάλητο «χάσιµο χρόνου» που διαλαλούν και πρεσβεύουν οι ντελάληδες του ωµού και στείρου πραγµατισµού. Ο άνθρωπος γεννήθηκε από το χάος και επιστρέφει σε αυτό κάνοντας έναν γόνιµο κύκλο ιδεών και αισθήσεων που για να τις αγγίξει κανείς επιβάλλεται να σκεφτεί. Το ίδιο το τίποτε της ζωής που αποκαλύπτεται µε τον θάνατο του εγώ είναι το παν για την θνητή εµπειρία, που δεν µπαίνει σε σκεπτικά καλούπια.
Το ΣΥΝαίσθηµα και η ΣΥΝεννόηση είναι εφικτό να βρουν το κοινό τους µέτρο και γόνιµο βηµατισµό ψάχνοντας αλήθειες σε εσωτερικά µονοπάτια που αναδεικνύουν κοινές αγωνίες;
Οι άνθρωποι είναι εδώ για να επικοινωνούν και να σχεδιάζουν φαντασιακά την κοινή τους πόρευση. Τα κράτη, οι πόλεµοι, η µετανάστευση, οι φυλακίσεις οι γεωστρατηγικοί αναθεωρητισµοί και το πολιτικό ανακάτεµα της τράπουλας ανήκει σε κάτι που επαναλαµβάνεται µε τον πιο τραγικό τρόπο στην ιστορία. Πάραυτα οι άνθρωποι έχουν τις δυνατότητες να προβούν σε παράλληλη πορεία για τις κοινές αξίες και την διαµόρφωση µιας κοινωνίας όπου ο καθένας θα µπορεί τουλάχιστον να προτείνει και να δια – λεχθεί χωρίς τον κίνδυνο της ελλοχεύουσας απαξίωσης και υποτίµησης στο όνοµα της όποιας ανόητης και αφελούς θεωρίας ότι ο σηµερινός κόσµος είναι ο καλύτερος δυνατός. ∆εν υφίσταται ούτε νοείται κόσµος χωρίς συνύπαρξη και συνεννόηση, χωρίς εµπροσθοβαρείς ιδέες και νοήµατα που θα σύρουν δηµιουργικά το άρµα της επικοινωνίας. Η ίδια η εντρύφηση στην φιλοσοφία, την ποίηση, την λογοτεχνία, την επιστήµη κάνει εφικτή την παρουσία σε τούτο τον κόσµο, όπου η αποστολή δεν είναι άλλη από την προσέγγιση του αδύνατου. Η ίδια η ύπαρξη είναι προς διερεύνηση καθόλη την διάρκεια της ζωής, ο καθένας από εµάς αναδιατάσσει καθηµερινά τις προγραµµατικές του στοχεύσεις, απογοητεύεται και χαίρεται, θρηνεί και γελά, οργίζεται και ξεσπά. Η συµφιλίωση µε το ίδιο το νόηµα της ζωής, που ως παράσταση του κόσµου ανατρέπεται και ανασυνδέεται σκεπτικά αναλόγως των κλίσεων και παρεκκλίσεων, είναι το πρώτο και τελευταίο αξίωµα και αυθεντία. Συµφιλίωση δεν σηµαίνει όµως ρητή αποδοχή της τρέχουσας πραγµατικότητας.
Η ρήση του σπουδαίου στοχαστή “Φτάσε όπου δεν µπορείς” πόσο διαπερνά την κοσµοθεωρία του σύγχρονου ανθρώπου; Η έννοια της ηθικής ευθύνης διαπερνά το ερµηνευτικό φίλτρο σε πολλούς ή σε λίγους κατά τη γνώµη σας για τις προσδοκώµενες ευκαιρίες ζωής στο σύγχρονο κοινωνικοπολιτισµικό γίγνεσθαι;
Πρέπει να φτάσουµε εκεί που θα πάψουµε να διερωτόµαστε που και πως φτάσαµε. Πρέπει να ανοίξουµε τα περάσµατα για µια ακόµη φορά, τα περάσµατα εκείνα που δηµιούργησε η µεγάλη σκέψη του 17ου και 18ου αιώνα, να επαναφέρουµε στην µνήµη µας τις κοινωνικές εκείνες επαναστάσεις που άλλαξαν τα δεδοµένα των σκληρών και δεσποτικών εποχών, να ξαναθυµηθούµε την Παρισινή Κοµµούνα, τους αναρχικούς της Ισπανίας το ΄36 και τις κολλεκτίβες τους στην Αραγωνία, να µελετήσουµε ξανά τον Μάρξ και κυρίως τα πρώτα έργα του, τον Χέγκελ, τον Σοπενάουερ, τον Καντ, τον Γκαίτε, τον Νοβάλις και τον Νίτσε. Η µεγάλη σκέψη εκείνων των αιώνων σε συνδυασµό µε τις µεγάλες επαναστάσεις µπορούν να λειτουργήσουν ως γονιµοποιό σπέρµα, που έλεγε και ο έτερος µεγάλος παγκόσµιος στοχαστής Κορνήλιος Καστοριάδης. Το σηµερινό κοινωνικοπολιτισµικό γίγνεσθαι δεν διαθέτει την φαρέτρα του ούτε Ρεµπώ, ούτε Λωτρεαµόν, ούτε Κάφκα, ούτε Ρίλκε και Χαίντερλιν και αυτό σίγουρα είναι αρνητικό πρόσηµο. Εντούτοις όπως έλεγε και ο µεγάλος γερµανός φιλόσοφος Μάρτιν Xάιντεγκερ, «σε έναν τέτοιο καιρό, εν µέσω της έλλειψης προοπτικής, ανακύπτει η υπόνοια ότι είναι δυνατή η θεώρηση η οποία απαιτεί, για να υφίσταται, να βλέπουµε ακόµη πιο µακριά. ∆ηλαδή, την υπέρβαση του ποιητή (Ein Übertreffen des Dichters); Ποτέ.» ∆εν γνωρίζω και δεν κρίνω αυτό το «µακριά» που ορισµένοι το βάφτισαν και ερµήνευσαν ωςΥπέρτατο Όν η Θεότητα. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δεν φτάνει «εκεί που µπορεί» αλλά εκεί όπου ο δυνάµεις του εξαντλούνται λόγω του επιβαλλόµενου και παραποιηµένου ψυχικού αποθεµατικού. Κάποιοι άλλοι ορίζουν απερίσταλτα το βάθος και την ενοχή, αυτή που µε τόση δεξιοτεχνία περιέγραψε στην «∆ίκη» του ο Φράντς Κάφκα.
Οι αναγνώστες σας διαβάζοντας το βιβλίο σας µπορούν κατά την άποψή σας να βοηθηθούν στην αναζήτηση του νοήµατος της ζωής? Ή ίσως πιο συγκεκριµένα θα γίνουν κοινωνοί σε ερωτήµατα και απαντήσεις που σχετίζονται µε αισθητικά και ηθικά διλήµµατα της εποχής µας διαφυλάσσοντας όµως την δική τους πνευµατική αύρα;
Ο αναγνώστης είναι ο κοινωνός της προσπάθειάς µου, ο κριτής και ο οδηγός της πορείας µου. Η πνευµατική αύρα του καθενός και της καθεµιάς διαφυλάσσεται από την ίδια την προοπτική του βιβλίου, υπό την έννοια ότι αυτό παρακινεί, περιγράφει και δεν υποδεικνύει. Οι άνθρωποι έχουν κουραστεί από συστάσεις και συµβουλές και ειδικά από εύπεπτες συνταγές επιβίωσης. Τα αισθητικά και ηθικά διλήµµατα της εποχής δεν είναι τωρινά, αλλά παραπέµπουν στην εποχή µετά τον Β΄ Παγκόσµιο πόλεµο όπου την χρεωκοπία της µεγάλης σκέψης την διαδέχθηκαν οι ολοκληρωτισµοί κάθε είδους και η αδιαφορία απέναντι στην ανθρώπινη ζωή. Μετά άρχισε ο θρίαµβος της τεχνικής που στιγµατίστηκε από την επιβολή του ενσωµατωµένου θεαµατικού στις µεταπολεµικές κοινωνίες, της διαφήµισης, της τηλεόρασης και τώρα των µέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι απαντήσεις στα ερωτήµατα της εποχής θα τις δώσουν οι νέες γενιές που δυστυχώς λοιδορούνται από τις παλιές λες και κάποτε υπήρχε κάποια ιδανική γενιά.
Αν σας ζητούσα να συµπυκνώσετε σε έναν στίχο ή σε µια λογοτεχνική ρήση την ουσία του περιεχοµένου του βιβλίου σας ποιον /ποια θα επιλέγατε;
Να µην εγκαταλείπει κανείς την θέλησή του να υπάρχει και να προασπίζεται µε ζέση τη σιωπή και το φαντασιακό σε χαλεπούς καιρούς. Η ρήση του Κώστα Αξελού από το βιβλίο του «Αυτό που επέρχεται» είναι το απαύγασµα της βαθιάς σκέψης: «Ο προθετικός άνθρωπος, υπερήφανος για όλες τις προθέσεις του, που αυξάνουν την ισχύ του, δεν κατορθώνει να ακούσει τον ήχο της σιωπής µέσα στο θόρυβο που γίνεται ακόµη πιο εκκωφαντικός. Μια παραπαίουσα ανθρωπότητα έχει µεγάλη ανάγκη αντιδότων, όταν µάλιστα και οι πιο εξεζητηµένες ιατρικές συνταγές δεν κατορθώνουν να την θεραπεύσουν απ΄όσα πάσχει».
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ!
*Η Μαρία Α. ∆ρακάκη είναι Επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων µε ειδίκευση στην πολιτισµική επικοινωνία και πολιτιστική διαχείριση
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:
https://www.apostaktirio-books.gr/wp-content/uploads/2025/03/F.-ZACHARIS-WEB.jpg
https://www.ianos.gr/books/filosofia/filosofika-dokimia/efkeries-zois-0580390?srsltid=AfmBOoqkw8yusOs2nqfwgQQyErzwI5tWwr2bplHqjwAUdzSw86HU9B2r
https://kiposcafe.gr/
Το φωτογραφικό υλικό παραχωρήθηκε από τον συγγραφέα για τις ανάγκες του αφιερώµατος και τον ευχαριστώ θερµά!
Στην παρουσίαση θα µιλήσουν:
-Αντώνης Σκαµνάκης, Καθηγητής, Τµήµα ∆ηµοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε., Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλόνίκης.
-Μαρία ∆ρακάκη, Επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων,Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων
– Γιούλα Κανιτσάκη, Φιλόλογος, Συγγραφέας
Τη συζήτηση θα συντονίζει ο Παρασκευάς Περάκης, δηµοσιογράφος, δ/ντης της εφηµερίδας «Χανιώτικα νέα».
