Θα αναφερθώ με λίγα λόγια στον Κρητικό Όσιο Ιωάννη Ξένο, επειδή υπήρξε περίοδος που είχε ταυτιστεί με τον Ιωάννη τον Ερημίτη τον εξ Αιγύπτου. Αυτό βέβαια καταρρίφθηκε πριν από μερικά χρόνια, αν και εξ αρχής όποιος είχε εμβαθύνει στην ζωή των δυο Οσίων, έστω και μη ειδικός, θα αντιλαμβανόταν ότι η επίγειος ζωή του με του Ερημίτη απείχε περί τα πεντακόσια χρόνια. Κι ακόμα ότι υπήρχαν διαφορετικά άγια λείψανα (κάρες κ.λπ.) και πολλά άλλα στοιχεία που δεν άφηναν περιθώρια για ταύτισή τους.
Ο Κυρ Ιωάννης έζησε την περίοδο 970-1027 μ.Χ. και είχε γεννηθεί στο χωριό Σίβα Μεσαράς, στην επαρχία Πυργιωτίσσης. Είναι μια μεγάλη ασκητική και ιεραποστολική μορφή της βυζαντινής Κρήτης, που οικοδόμησε μοναστήρια και εκκλησίες και κήρυξε στη δυτική Κρήτη. Πέθανε στην Κίσαμο, όπου βρίσκεται και ο τάφος του, στο Καβούσι Φαλασάρνων, στον ομώνυμο ναό και η αγία Κάρα του φυλάσσεται στον Άγιο Γεώργιο Τσουρουνιανών Κισάμου. Εορτάζεται την 20η Σεπτεμβρίου.
Τα μεγαλύτερα έργα του είναι η I. Μονή Μυριοκεφάλων, η εκκλησία Ζωοδόχου Πηγής Αλικιανού Χανιών και η εκκλησία του Αποστόλου Παύλου στην ακτή των Σφακίων, κοντά στην Αγία Ρουμέλη.
Θα αναφερθώ μόνο σε μερικά στοιχεία που, κατά την τεκμηριωμένη, ταπεινή άποψή μου, έχουν πολλές φορές αναφερθεί λανθασμένη.
• Οπωσδήποτε δεν ονομάσθηκε στη δυτική Κρήτη Ξένος επειδή ήλθε από την ανατολική Κρήτη, αφού ο Ερημίτης που ήλθε εξ Αιγύπτου, πραγματικά ξένος, δεν ονομάσθηκε έτσι. Το οικογενειακό του επίθετο ήταν Ξένος. Και σήμερα ακόμα το συναντούμε στην περιοχή της γέννησής του αλλά και σε άλλες περιοχές του Ηρακλείου (βλέπε τηλ. κατάλογο Ο.Τ.Ε.). Συναφή επίθετα είναι και τα Ξενάκης, Ξενογιαννάκης, Ξενουδάκης, Ξενικάκης κ.λπ.
• Υπάρχουν βέβαια πολλά ερωτηματικά για το πόσο χρονικό διάστημα παρέμεινε εκεί όπου οικοδομούσε ναούς ή εκήρυττε.
• Είμαι σίγουρος ότι δεν πέρασε ποτέ από το χωριό Αζωγυρές Σέλινου, όπου οι 99 Πατέρες είχαν φθάσει. Έγινε λάθος, γιατί υπάρχουν τρεις οικισμοί με την ονομασία Αζωγυρές – Αζωγυρέας κ.λπ., στα Μεσόγεια Κισαμου, στον Βουτά Σέλινου και στα Λιβανιανά Σφακίων.
Μετά την οικοδόμηση του ναού του Αποστόλου Παύλου στα Σφακιά, κατά δική του γραπτή αναφορά έχτισε «επάνω» τον Άγιο Γεώργιο. Φυσικά το επάνω δεν είναι δυνατόν να αναφέρεται σε μια πολύ μεγάλη απόσταση, ως την περιοχή Βουτάς Σέλινου. Αυτή είναι μια διαδρομή που σε καμία περίπτωση, και σήμερα ακόμη που την έχει σηματοδοτήσει το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4, δεν είναι δυνατόν ούτε ένας πεπειραμένος ορειβάτης με σύγχρονο εξοπλισμό υπόδησης κ.λπ. να διασχίσει εύκολα, αφού χρειάζεται σχεδόν 25 ώρες σκληρής πεζοπορίας. Η διαδρομή αυτή διέρχεται από αδιάβατα μέσω παραλίας σημεία, όπου χρειάζεται ανάβαση σε αρκετό υψόμετρο, σε έδαφος βραχώδες και πολύ κακοτράχαλο, και πάλι κατάβαση, και αυτό για δυο τρεις φορές.
Το «επάνω» λοιπόν του Οσίου αφορά την περιοχή Αγίου Ιωάννη – Ανώ- πολης Σφακίων, απ’ όπου το πιθανότερο κατέβηκε και ως τον τόπο κτήσης του Αγίου Παύλου. Νότια, και χαμηλότερα της Ανώπολης βρίσκεται το χωριό Λιβανιανά, όπου από τον Άγιο Παύλο μπορεί κανείς να φτάσει παραλιακά με τρεις περίπου ώρες πεζοπορίας. Τα Λιβανιανά πολύ παλαιότερα ονομάζονταν Αζωγυρές. Και σήμερα υπάρχει ένα σημείο με ερείπια παλαιού οικισμού, Β.Δ. προς το φαράγγι της Αράδαινας ψηλά, σε απόσταση 20′ λεπτά πεζοπορίας, που ονομάζεται ακόμη Αζωγυρές. Στην εκεί παλαιά εκκλησία του Αγίου Αθανασίου (άγιος που δεν είναι άσχετος από τον Ξένο) διατηρούνται ακόμα τοιχογραφίες με πιο καλά διατηρημένη αυτήν της Αποκαθήλωσης.
Πάνω από την είσοδο της εκκλησίας είναι τοποθετημένη πλάκα στην οποία αναγράφεται:
«Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΥΤΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΠΑΡΕ-ΜΕΙΝΕ ΕΡΗΜΗ ΚΑΙ ΚΑΤΕΡΕΙΠΩΜΕΝΗ, ΟΤΑΝ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΤΟΥΤΟΥ, ΑΖΩ-ΓΥΡΕ ΣΦΑΚΙΩΝ, ΜΕΤΗΝΑΣΤΕΥΣΑΝ ΚΑ1 ΙΔΡΥΣΑΝ ΤΟ ΝΥΝ ΧΩΡΙΟ ΑΖΩΓΥΡΕ ΣΕΛΙΝΟΥ, ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΘΗ ΔΕ ΥΠΟ ΤΟΥ Λ. ΚΛΟΥΒΙΔΗ ΕΚΛΙΒΑΝΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΖΥΓΟΥ ΑΥΤΟΥ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΕΔ ΦΡΑΓΚΙΟΥΔΑΚΗ ΕΚ ΛΙΚΟΤΙΝΑΡΑΣ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ ΕΝ ΕΤΕΙ1967»
Κοντά σώζονται τα ερείπια εκκλησίας του Αγίου Ελευθερίου, κατά τους ντόπιους, που όμως δεν αποκλείεται να είναι του Αγίου Γεωργίου, καθώς και άλλα ερείπια από οικισμό της Ρωμαϊκής περιόδου. Στα Σφακιά εξ άλλου τιμάται ιδιαίτερα ο Άγιος Γεώργιος, αφού υπάρχουν περί τις είκοσι εκκλησίες αφιερω-μένες στο όνομά του.
Πάνω στο παλιό μονοπάτι που οδηγούσε από την Ανώπολη Σφακίων στο χωριό Αι-βανιανά βρίσκεται ένα εικονοστάσι του Στρατηλάτη Αγίου, του Άη Γιώργη, και χάμω στης γη δίπλα από αυτό οι Σφακιανοί δείχνουν τα ίχνη από τα πατήματα του Αγίου
μα και του αλόγου του. Τα πατήματα αυτά σχηματίστηκαν στο βράχο όταν κάποτε ένα φοβερό θεριό ερχόταν να κατασπαράξει κατ’ άλλους την Κρήτη και κατ’ άλλους τη Γαυδοπούλα. Ο Άη Γιώργης έδωσε σε αυτό το σημείο κέντρισμα στο άλογό του και δρασκελώντας το πέλαγος σκότωσε με το κοντάρι του το θεριό και γλίτωσε τη Γαυδοπούλα (ή την Κρήτη). Εμειναν όμως εδώ τα ίχνη από τα πατήματα αυτά κι έτσι οι πιστοί εκείνης της εποχής έστησαν το εικονοστάσι σε ανάμνηση του γεγονότος.
