Ο Φρες στο διάβα των αιώνων

Eνα καταπληκτικό δίτομο έργο κρατώ τώρα και μέρες στα χέρια μου. Μεγάλων διαστάσεων, επιβλητικό, καλοτυπωμένο, μελετημένο και περιποιημένο, 378 σελίδες ο πρώτος τόμος και 266 ο δεύτερος.
Το ξεφυλλίζω, το διαβάζω, το μελετώ, το θαυμάζω. Είναι για μένα ένα απόκτημα! Είναι τα βιβλία άθλοι του καταπληκτικού συγγραφέα Μανώλη Μακριδάκη. Φαντάζομαι την επιμονή κι υπομονή του, αλλά και τα ξενύχτια του.
Την αξιοθαύμαστη ικανότητά του στη μελέτη, την ανάγνωση και την έρευνα. Στην ταξινόμηση στο απέραντο φωτογραφικό υλικό, παλιό και καινούργιο “Ο Φρες Χανίων στο διάβα των αιώνων”. Καλότυχος ο Φρες που στο πρόσωπο του κ. Μακριδάκη βρήκε τον υπεράξιο μελετητή του! Τούτο το πόνημα μπήκε στην αιωνιότητα. Οι μεταγενέστεροι μπορούν στις σελίδες του να βρουν την ταυτότητα του χωριού τους. Να δουν να καθρεπτίζεται ένα χωριό που έχει και βουνό και κάμπο που νωχελικά ακουμπά τη Μαδάρα και ξαπλώνει το κορμί και τα πόδια του στοn μικρό κάμπο του. Τι ωραίο βιβλίο! Θησαυρός!
Η παλιά Κρήτη μας με τις ιδιαιτερότητές της. Πρωτόγονη κατάσταση. Πόσο αντίθετη με το σήμερα! Παλιά επαγγέλματα που εξέλειπαν. Τα παιδάκια ξυπόλυτα ή με τα στιβανάκια. Την ξυπολυσιά τη ζήσαμε και τη φτάσαμε και εμείς. Και φωτογραφίες! Πολλές φωτογραφίες, ασπρόμαυρες και έγχρωμες. Οι παλιές ασπρόμαυρες βέβαια με τους βρακοφόρους και κυλοτοφόρους. Και άλλους με τα σύγχρονα τα “στενά”, σουβλόκωλους τους έλεγε ο Καζαντζάκης. Με τα τσιγκελωτά μουστάκια και το αυστηρό ύφος, οι γυναίκες σοβαρές και τα παιδιά στημένα εκστατικά. Χωριά, τοπία, εκκλησίες, εικόνες, σπήλιοι, κούμοι τα παλιά συχέρια, η ζωή που περνά και αλλάζει με γρήγορους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Για πόσα χρόνια πριν την τεχνολογική επανάσταση ήταν στάσιμη και αμετάβλητη. Για λεωφόρους και δρόμους είχαμε τα μονοπάτια, για μέσα μεταφοράς είχαμε τα γαϊδουράκια και οι πλουσιότεροι μουλάρια και άλογα. Στέρηση, ξυπολυσιά, πείνα, αθλιότητα σημάδεψαν τη ζωή μας, μα διδαχτήκαμε πολλά. Πράοι και ξένοιαστοι οι παλιοί μας. Δεν ανησυχούσαν για τίποτα.
Μια μπουκιά ψωμί, μια χούφτα ελιές και ένα κρασάκι. Εσκυβαν στη βρύση του χωριού, έπιναν λίγο νερό: Θε μου προσκυνώ σε που το ’μπεψες! Τώρα; Άγχος και αγωνία. Τα έχουμε όλα άφθονα, δεν μας λείπει τίποτα και έχουμε λέει άγχος. Κι έχουμε κρίση. Κρίση μυαλού έχουμε. Μιλάμε δα και για την κρητική διατροφή, που είχε λέει χόρτα, χόρτα και λίγο κρέας. Πράγματι κρέας τρώγαμε το Πάσχα, ένα ριφάκι ή ένα αρνάκι και τα Χριστούγεννα ένα γουρουνάκι. Μα δεν μπορούσαμε να περάσουμε και καλύτερα. Αν μπορούσαμε, θα είχαμε καλύτερο και ευρύτερο διαιτολόγιο.
Θυμάμαι το Πάσχα η λάλη μου το ριφάκι το μαγείρευε με τα λουβιά (χλωρά κουκιά). Αυτό είχε, αυτό έβανε στο τσικάλι της. Να το μάθουν και οι σημερινοί αρχιμάγειροι που κάνουν στις τηλεοράσεις -αλήθεια τι μόδα είναι αυτή;- τους πιο απίθανους συνδυασμούς! Ο χοίρος των Χριστουγέννων ήταν γεμάτος ξίγκι. Στην άκρη του κομματιού είχε μια ιδέα ψαχνού. Εμένα μ’ έπιασε «λαδιά».
Ετσι το λέγαμε. Από την πείνα και τη νηστεία των Χριστουγέννων ο οργανισμός αμάθητος αντιδρούσε έτσι παράξενα. Έβγαζε το λίπος από το στόμα!
Ήρθε κάποτε μεταπολεμικά και η εξέλιξη. Αφού μεσολάβησε ο αδελφοκτόνος εμφύλιος. Ο καλός συγγραφέας αναφέρεται και σ’ αυτά. Να τα μαθαίνουμε. Μας χρειάζονται «όλβιος όστις της ιστορίας έσχε μάθησιν».
Κύριε Μακριδάκη, σε θαυμάζω και σε ζηλεύω! Για τη μεγάλη προσφορά σου! Μα πάνω απ’ όλα σε ευχαριστώ για το δώρο και σε συγχαίρω από καρδιάς. Άξιος!