«Γραμμένη στα κινέζικα η λέξη κρίση αποτελείται από δύο χαρακτήρες: ο ένας αντιπροσωπεύει τον κίνδυνο και ο άλλος την ευκαιρία».
Τζον Κέννεντι
«Δύο στοιχεία είναι βλαβερά όταν πρέπει να λάβει κανείς μια ορθή απόφαση: η βιασύνη και ο θυμός».
Θουκυδίδης
Με πλαίσιο τα δύο αυτά ρητά ο πανεπιστημιακός Νικόλαος Παπαναστασόπουλος εξετάζει την έννοια, το σύστημα, τους θεσμούς και τις δομές των κρίσεων πριν τη σύγκρουση, στο βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης με τίτλο «Η διαχείριση κρίσεων στην ελληνική εξωτερική και αμυντική πολιτική – Η περίπτωση των Ιμίων».
Σε 239 σελίδες αναλύονται οι πολύπλοκες διαδικασίες πολιτικού χειρισμού και προτείνονται στους σχεδιαστές και σε όσους παίρνουν αποφάσεις τρόποι, μέθοδοι και αντιλήψεις, ώστε να αποφευχθεί η κλιμάκωση. Ή, αν έρθει η κλιμάκωση, να καταλήξει με τα καλύτερα αποτελέσματα για την ελληνική πλευρά.
Στην ενότητα για το γεωπολιτικό περιβάλλον, ο συγγραφέας μιλάει για την ανάγκη «επανίδρυσης» μιας πολιτικής αντιμετώπισης των ενδεχομένων συγκρούσεων, καταγράφοντας τα ανοιχτά μέτωπα που είναι:
1) Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, οι ασύμμετρες απειλές και το εμπόριο συμβατικών ή πυρηνικών όπλων.
2) Η κρίση στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και το διαμορφούμενο πολιτικό πλαίσιο υπό το πρίσμα των σχέσεων με τον αραβικό κόσμο και το Ισραήλ.
3) Η προσπάθεια χάραξης συνόρων καθώς και η θεσμική και οικονομική ανασυγκρότηση περιοχών που μόλις ανεξαρτητοποιήθηκαν ή τερματίστηκαν εμφύλιες συγκρούσεις, όπως είναι ο χώρος των ευρωασιατικών βαλκανίων.
4)Το μέλλον του Κοσσόβου, της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, της Αλβανίας και η επανεμφάνιση της Σερβίας στο διεθνές σκηνικό.
5) Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας η οποία παραμένει εύθραυστη.
Στο κεφάλαιο «Ανάλυσης της κρίσης των Ιμίων», ο συγγραφέας παραθέτει το χρονικό του παρ΄ολίγον πολέμου που ξεκίνησε στις 25 Δεκεμβρίου του 1995, όταν στις βραχονησίδες προσάραξε ένα τουρκικό φορτηγό, (επί κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου ο οποίος είχε μεταφερθεί άρρωστος στο νοσοκομείο) και αποκλιμακώθηκε στις 31 Ιανουαρίου 1996 με τον νεοεκλεγέντα από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη. Η κρίση περατώθηκε με την πτώση του ελληνικού ελικοπτέρου και το θάνατο τριών ανδρών, ενώ ύστερα από παρέμβαση των ΗΠΑ και οι έλληνες και οι τούρκοι κομάντος αποχώρησαν λίγο μετά τα ξημερώματα με ταυτόχρονη απόσυρση των στρατιωτικών δυνάμεων και των σημαιών.
Επικεντρώνοντας την ανάλυσή του στο ρόλο του ΟΗΕ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και το ΝΑΤΟ, καταγράφει τη χλιαρή αντίδραση των Οργανισμών. Συγκεκριμένα στις 29 Ιανουαρίου 1996 παρ΄ότι έγινε ελληνικό διάβημα προς τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, όπου διατυπωνόταν το αίτημα για παρέμβαση του Οργανισμού προς την τουρκική πλευρά προκειμένου «να προληφθεί μια ανάφλεξη μεταξύ των δύο κρατών», δεν συνεκλήθη το Συμβούλιο Ασφαλείας. Η μόνη χλιαρή και ίσων αποστάσεων αντίδραση του ΟΗΕ ήταν μια δήλωση προερχόμενη από το γραφείο του Γενικού Γραμματέα με την οποία αυτός ανέθετε στον… αναπληρωτή Γενικό Γραμματέα να συστήσει περίσκεψη και αυτοσυγκράτηση με απομάκρυνση των ναυτικών δυνάμεων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση -πολύ αργά- με δήλωση της 15ης Ιουλίου 1996, ζήτησε την εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών και την αποχή από την απειλή και τη χρήση βίας, προκρίνοντας την παραπομπή της υπόθεσης στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Υποτονικό στη δράση υπήρξε και το ΝΑΤΟ το οποίο, συνεχίζοντας την ψυχροπολεμική παράδοση, δεν παρενέβη, θεωρώντας ότι πρόκειται για διένεξη που πρέπει να λυθεί από τις δύο χώρες κράτη-μέλη του.
Με αυτά τα δεδομένα, η μόνη δύναμη που παρενέβη ήταν οι ΗΠΑ με την ντε φάκτο ηγεμονική εξουσία της στην περιοχή. Η προσωπική διαμεσολάβηση του προέδρου των ΗΠΑ Κλίντον στον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη και στην πρωθυπουργό Τανσού Τσιλέρ απέτρεψε τον πόλεμο αλλά επέφερε τις γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του τότε εκπροσώπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Νίκολας Μπερνς ότι: «Οι ΗΠΑ από σήμερα δεν αναγνωρίζουν ελληνική κυριαρχία στη βραχονησίδα» (την ονομασία ανέφερε με τη διπλή ονομασία Ίμια-Καρντάκ), συμπληρώνοντας ότι «το ίδιο ισχύει για μια σειρά νησάκια κατά μήκος των ακτών του ανατολικού Αιγαίου, τα οποία έχουν το ίδιο καθεστώς με τα Ίμια και δεν είναι μεγαλύτερα από το κτίριο του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών»!
Σημειωτέον ότι, έκτοτε, η θέση αυτή της Ουάσινγκτον δεν έχει αλλάξει…
