Την πρωία της 29ης Απριλίου 1941 αποβιβάστηκαν στο Κολυμπάρι στρατοπεδεύσαντες στη Μονή Οδηγήτριας Κυρίας (Μονή Γωνιάς), έμπλεοι του πόθου συνέχισης του αγώνος κατά των γερμανών, οι πρωτοετείς Ευέλπιδες (Τάξη 1943), επιτυχόντες στις εισαγωγικές εξετάσεις του έτους 1940, μαθητές των Γυμνασίων ηλικίας 17-19 ετών οι οποίοι κατετάγησαν στη Σχολή από τις 02 έως τις 09 Οκτωβρίου 1940, μετά τα δραματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στις εγκαταστάσεις της Σχολής Ευελπίδων από τη νύκτα της 15ης προς 16η Απριλίου έως τις πρωινές ώρες της 24ης Απριλίου 1941, την περιπετειώδη μεταφορά με τα επιταχθέντα οχήματα και τα οχήματα του Ερυθρού Σταυρού έως το Γύθειο και την τελική φάση της επιχείρησης εν μέσω σφοδρής θαλασσοταραχής και ανασυγκρότησης στα Κύθηρα.
(1887 – 1956)
Τη Σχολή υποδέχτηκε ο Επίσκοπος Κισάμου και Σελίνου Ευδόκιμος Συγγελάκης, πρώην λοχαγός στρατιωτικός ιερεύς και καθηγητής μέσης Εκπαιδεύσεως, ο οποίος και ευλόγησε τη σημαία της Σχολής.
Αμέσως μετά την άφιξη της η Σχολή υπήχθη στο Υπουργείο Στρατιωτικών ( η Ελληνική Κυβέρνηση είχε ήδη αφιχθεί στη Κρήτη), και περιελήφθη στις διατιθέμενες Ελληνικές Δυνάμεις.
Διοικητής των 299 Ευελπίδων, κατά την αναχώρηση τους, ορίστηκε από τον Υπουργό των Στρατιωτικών ο Υπολοχαγός Νικόλαος Λυγιδάκης, ο οποίος συνοδευόταν από τον Λοχαγό Θεμιστοκλή Δανίκα και διμοιρίτες τους ανθυπολοχαγούς Πανταζόπουλο Γεώργιο, Παπαθανασίου Αχιλλέα, Κρασσά Κωνσταντίνο, Μπαϊρακτάρη Βασίλειο, Τσιριμώκο Αντώνιο, με βοηθούς Διμοιρίτου τους ανθυπασπιστές (βαθμό που προήχθησαν οι Ευέλπιδες ΙΙας τάξεως οι οποίοι είχαν παραμείνει στη Σχολή ως εκπαιδευτές), Αργυριάδη Ιωακείμ, Βιαίττο Ανδρέα, Διαμαντή Πέτρο, Καραμπάτη Ιωάννη, Κούτσιο Δημήτριο, Μόραλη Γεώργιο, Μπουζή Παναγιώτη, Πατεράκη Ελευθέριο, Πιπέρη Μιχαήλ, Πιπέρο Στυλιανό, και Πολυκαλά Γεράσιμο. Επίσης μαζί τους ήταν ο υπίατρος Φατσέας, η Μαγδαληνή Σπυρίδωνος νοσοκόμος της Σχολής, ο Ανθυπολοχαγός Κουμανδράκης ως διαχειριστής υλικού και ο Επιλοχίας Καραγιάννης. Συνολικά επιβιβάστηκαν 9 Αξιωματικοί, 11 Ανθυπασπιστές, 1 υπαξιωματικός, 299 Ευέλπιδες Ιης και μία νοσοκόμος. Σε αυτούς θα πρέπει να προστεθεί και ο Υπολοχαγός Ευθυμιόπουλος ο οποίος τους ακολούθησε από την Τρίπολη, αν και τραυματίας, ήτοι σύνολο 322 άτομα.
Λουκάς Κίτσος.
Οι Ευέλπιδες είχαν μαζί τους τον γυλιό μάχης, το ατομικό τους τυφέκιο τύπου Mauser 98 γερμανικής κατασκευής με 50 φυσίγγια μετά του όπλου και συνολικά 3.000 φυσίγγια ως πυρομαχικά Α΄ γραμμής. Τα τυφέκια αυτά προήρχοντο από λάφυρα από τον τουρκικό στρατό κατά τους Βαλκανικούς πολέμους και είχαν τροποποιηθεί με αλλαγή κάνης σε διαμέτρημα 7,92 χιλιοστών. Ως ομαδικό οπλισμό έφεραν 8 οπλοπολυβόλα τύπου Chauchat γαλλικής κατασκευής υποδείγματος 1915 επιρρεπές σε συνεχείς εμπλοκές με 150 φυσίγγια έκαστο, 1 πολυβόλο τύπου Saint Etienne Mle υποδείγματος 1907 γαλλικής κατασκευής, 5 τυφέκια εκτοξεύσεως οπλοβομβίδων τύπου VB χωρίς αντίστοιχα πυρομαχικά και 200 χειροβομβίδες τύπου Mills Νο. 36 υποδείγματος 1932.
Για την εύρυθμη λειτουργία της η Σχολή στελεχώθηκε με επιπλέον Αξιωματικούς.
Έτσι η σύνθεση του επιτελείου από την 2α Μαΐου 1941 διαμορφώθηκε όπως παρακάτω:
Αντισυνταγματάρχης ΠΖ Λουκάς Κίτσος Διοικητής
Λοχαγός ΠΖ Αθανάσιος Ρογκάκος Υποδιοικητής & Διευθυντής Σπουδών
Έφεδρος Ανθυπολοχαγός ΠΖ Αθανάσιος Κακαβούνης Υπασπιστής
Υπολοχαγός ΠΖ Χαρίλαος Τσεπαπαδάκης Βοηθός Διευθυντού Σπουδών
Υπολοχαγός ΠΖ Νικόλαος Λυγιδάκης Καθηγητής Τεχνικών Μαθημάτων
Λοχαγός ΠΖ Θεμιστοκλής Δανίκας Επόπτης Οικονομικών Υπηρεσιών
Ανθυπολοχαγός Διαχειρίσεως Αντώνιος Κουμανδράκης Ταμίας & Διαχειριστής και ο
Υπίατρος Παναγιώτης Φατσέας Ιατρός Τάγματος
Επίσης η σύνθεση του Τάγματος αποτελούμενο από 2 λόχους τυφεκιοφόρων και ενός στοιχείου πολυβόλου προς υποστήριξη διαμορφώθηκε ως εξής:
1ος Λόχος Τυφεκιοφόρων
Διοικητής Υπολοχαγός Πεζικού Ηλίας Ευθυμιόπουλος
1η Διμοιρία: Διμοιρίτης Ανθυπολοχαγός Πεζικού Αχιλλεύς Παπαθανασίου
2η Διμοιρία: Διμοιρίτης Ανθυπολοχαγός Πεζικού Βασίλειος Μπαϊρακτάρης
3η Διμοιρία: Διμοιρίτης Ανθυπολοχαγός Πεζικού Κωνσταντίνος Πρασσάς
2ος Λόχος Τυφεκιοφόρων
Διοικητής Λοχαγός Πεζικού Δημήτριος Κωνσταντόπουλος
1η Διμοιρία: Διμοιρίτης Ανθυπολοχαγός Πεζικού Σπυρίδων Γεροντικός
2η Διμοιρία: Διμοιρίτης Ανθυπολοχαγός Πεζικού Κωνσταντίνος Τσιριμώκος
3η Διμοιρία: Διμοιρίτης Ανθυπολοχαγός Πεζικού Γεώργιος Πανταζόπουλος
Στοιχείο Πολυβόλου:
Στοιχειάρχης Ανθυπολοχαγός Πεζικού Μανωλόπουλος
Οι ανθυπασπιστές (Ευέλπιδες ΙΙας τάξεως) που συνόδευαν τη σχολή ως βοηθοί διμοιρίτου τέθηκαν στη διάθεση της Στρατιωτικής Διοικήσεως Κρήτης προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως εκπαιδευτές στα Τάγματα εκπαιδεύσεως.
Λόγω της μεγάλης έλλειψης ηγητόρων στις Ελληνικές Δυνάμεις αλλά και για λόγους εξύψωσης του ηθικού και αποκατάστασης πλήρους ομόνοιας μεταξύ των στελεχών, την 9η Μαΐου, εξεδόθη ο αναγκαστικός νόμος «περί αποκαταστάσεως αξιωματικών και ανθυπασπιστών εξελθόντος του στρατεύματος δια λόγους πολιτικούς». Στο πνεύμα αυτό για να συμπληρωθούν οι μονάδες με στελέχη, αποφασίστηκε την 10η Μαΐου να διενεργηθούν εξετάσεις στους μαθητές της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων το ταχύτερο δυνατόν, τα αποτελέσματα να υποβληθούν στο Υπουργείο Στρατιωτικών μέχρι την 20η Μαΐου ώστε οι Ευέλπιδες να μπορέσουν να τοποθετηθούν στις μονάδες.
Πράγματι σύμφωνα με τον σχεδιασμό οι εξετάσεις διενεργήθηκαν 12 έως 15 Μαΐου και ως ημερομηνία αναχώρησης για τις Μονάδες καθορίστηκε η 20η Μαΐου.
Την 18η και την 19η Μαΐου οι Ευέλπιδες παρέδωσαν τον οπλισμό τους, τον οποίο ήδη είχαν λιπάνει προς αποθήκευση, ο οποίος συγκεντρώθηκε στη Μονή, πλην μιας διμοιρίας επιφυλακής, καθώς επίσης τα πυρομαχικά και λοιπά είδη, εκτός των ατομικών ειδών προετοιμαζόμενοι για αναχώρηση την πρωία της 20ης Μαΐου με φύλλο πορείας για τις μονάδες. Για το λόγο αυτό η Σχολή δεν είχε ενταχθεί σε κανένα τομέα αμύνης.
Την 20η Μαΐου 1941, την 06.30 πρωινή, οι σταθμοί επιτηρήσεως αέρος ανέφεραν την προσέγγιση αεροσκαφών και εντός ολίγων λεπτών άρχισε σφοδρός προπαρασκευαστικός βομβαρδισμός και πολυβολισμοί από Γερμανικά βομβαρδιστικά αεροσκάφη κυρίως πέριξ του αεροδρομίου Μάλεμε. Επειδή τέτοιου είδους βομβαρδισμοί είχαν ήδη αρχίσει από την 14η Μαΐου, οι δυνάμεις της περιοχής θεώρησαν αρχικώς ότι αυτό θα ήταν ένα από τα συνηθισμένα πρωινά. Περίπου στις 07.30 υπήρξε μια μικρή παύση των βομβαρδισμών κατά τη διάρκεια της οποίας οι άνδρες ετοιμάστηκαν να προγευματίσουν. Οι βομβαρδισμοί όμως καθώς και πυκνοί πολυβολισμοί, με την άφιξη και νέων βομβαρδιστικών και αεροσκαφών διώξεως, σε μερικά λεπτά, έγιναν ακόμη σφοδρότεροι υπερβαίνοντας σε ένταση, έκταση και διάρκεια κάθε προηγούμενο. Την 8η πρωινή άρχισαν να φαίνονται τα πρώτα μεταγωγικά αεροσκάφη και ρυμουλκούμενα ανεμοπλάνα που προδίκαζαν ότι κάτι σημαντικό θα γινόταν.
Οι πρώτοι 76 αλεξιπτωτιστές, του II Τάγματος του Γερμανικού Συντάγματος Εφόδου, υπό τον υπολοχαγό Myerbe (Μυέρμπ), ενισχυμένοι με βαρέα όπλα Πεζικού, ερρίφθησαν την 08.00 ώρα, στη κοιλάδα του Καστελλίου. Με τη ρίψη των πρώτων αλεξιπτωτιστών στη περιοχή του Καστελλίου, οι Ευέλπιδες διετάχθησαν να συγκροτήσουν ξανά τους δύο λόχους, να παραλάβουν τον ήδη αποθηκευμένο οπλισμό, να τον απολιπάνουν και να αναπτυχθούν αμυντικώς επί των υψωμάτων νοτιο – δυτικά μεταξύ της Μονής και του χωρίου Κολυμπάρι.
Περί την 08.15 στο τομέα της 5ης Νεοζηλανδικής Ταξιαρχίας άρχισε ρίψη αλεξιπτωτιστών καθώς και προσγείωση 50 περίπου ανεμοπλάνων τα περισσότερα των οποίων προσγειώθηκαν στη ξηρά κοίτη του ποταμού Ταυρωνίτη ακολουθώντας κατεύθυνση από Νότο προς Βορρά, του Γερμανικού Συντάγματος Εφόδου Αλεξιπτωτιστών, υπό την συνθηματική ονομασία «Κομήτης» μείον ήμισυ τάγμα, υπό τον Υποστράτηγο Μάϊντλ (Eugen Meindl), η οποία και περατώθηκε περί την 09.30.
Το ΙΙ Τάγμα Εφόδου του Γερμανικού Συντάγματος Εφόδου, υπό τον Ταγματάρχη Έντγκαρ Στέντζλερ (Edgar Stentzler) οι Μονάδες Στρατηγείου του Συντάγματος και το IV Τάγμα Εφόδου υπό τον Λοχαγό Βάλτερ Γκέρικε (Walter Gericke), προσγειώθηκαν δυτικά του Ταυρωνίτη χωρίς απώλειες. Το ΙΙ Τάγμα Εφόδου αναπτύχθηκε στη περιοχή των Ραπανιανών.
Ο 6ος Λόχος του ΙΙ Τάγματος Εφόδου, υπό διοίκηση του Συντάγματος, ενισχυμένος με πολυβόλα και μηχανήματα συνοδείας κινήθηκε προς Δυσμός στη κατεύθυνση προς Κολυμπάρι προκειμένου δι΄ επιθετικής αναγνωρίσεως να καλύψει το δυτικό πλευρό του Συντάγματος, εμπλακείς με τους εν αμύνη Λόχους της Σχολής Ευελπίδων περί την 10.30 με 11.00 όπου και καθηλώθηκε. Η προσπάθεια διασπάσεως της αμυντικής διατάξεως της Σχολής από τα τμήματα του ΙΙ
Τάγματος εφόδου, υποστηριζόμενα από την Γερμανική αεροπορία η οποία βομβάρδιζε τις θέσεις της Σχολής, συνεχίστηκε μέχρι τις απογευματινές ώρες χωρίς επιτυχία και με αρκετές απώλειες.
Κατά τη διάρκεια της μάχης ο Εύελπις Ιης Κωστόπουλος Πέτρος υπέστειλε την Γερμανική σημαία από ύψωμα που προσεπάθουν να καταλάβουν οι άνδρες του 6ου Λόχου Εφόδου φονεύοντας τέσσερεις Γερμανούς. Ο Εύελπις Κωστόπουλος αργότερα το 1942 εξετελέσθη υπό των Γερμανών στη Λέσβο συλληφθείς στη προσπάθεια του να διαφύγει στη Τουρκία και από εκεί στη Μέση Ανατολή.
Οι απώλειες της Σχολής το διάστημα αυτό ανήλθαν σε δύο νεκρούς, τους Ευέλπιδες Ιης Ιατρούλη Νικόλαο και Κουβελίδη Γεώργιο και τέσσερεις τραυματίες, τους Ευέλπιδες Ιης Μιαούλη Ελευθέριο, Μουζάκη Αντώνιο, Παπαδημητρίου Στυλιανό και Σωτηρόπουλο Χρήστο.
Προϊόντος του χρόνου και υπό την συνεχιζόμενη Γερμανική πίεση, Ο Διοικητής της Σχολής διέταξε σύμπτυξη υπό την πίεση του εχθρού στα βορειοδυτικά υψώματα της χερσονήσου Ροδοπού. Λόγω όμως ελλείψεως πυρομαχικών και υπό τον κίνδυνο απομόνωσης και κύκλωσης στον περιορισμένο χώρο της χερσονήσου, η Διοίκηση αποφάσισε όπως η Σχολή υπό την κάλυψη του σκότους να κινηθεί προς νότο. Περί την 20.00 ώρα τα τμήματα, υπό την καθοδήγηση ανδρών χωροφυλακής του τμήματος Κολυμπαρίου και χωρικών, δια μέσου χαραδρώσεων και ατραπών περί την 06.00 ώρα της 21ης Μαΐου έφτασαν στο χωρίο Δελιανά, όπου εγκαταστάθηκαν αμυντικώς καθ΄ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
* Πρόεδρος του Παραρτήματος Χανίων Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ, ΤΟΜΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΡΕΥΝΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, ΑΘΗΝΑ 2016
• Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, Έκδοσις Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού ΑΘΗΝΑΙ 1967
• Μάχη της Κρήτης (20 – 29 Μαΐ 1941). Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας
• Σ.Σ.Ε. Εκτεταμένη Ιστορική Αναφορά. Ιστορία Σχολής
• Σ.Σ.Ε. 28 Οκτωβρίου 1940 – 28 Μαΐου 1941» Το Χρονικό μιας Εποποιίας» Αθήνα Νοέμβριος 2011. Αντιστρατήγου ε.α. Χρήστου Φωτοπούλου Επίτιμου Γενικού Επιθεωρητή Στρατού.
Οι Ευέλπιδες στη Μάχη της Κρήτης. Ζαχαρένια Σημαντηράκη
• Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (1941): Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΛΕΜΕ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΕΟΖΗΛΑΝΔΩΝ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΩΝ Εμμανουήλ Πέπονας Ιωάννινα 2019
• Παναγιώτη Θ. Κωστόπουλου Δασκάλου Μάιος 2018 «Εύελπις Κωστόπουλος Ν. Πέτρος Ηρωικώς αγωνισθείς και ενδόξως τελειωθείς υπέρ Πατρίδος την 15-5-1942».
• Απρίλιος 1941. Η στάση των πρωτοετών Ευελπίδων και η συμμετοχή τους στη Μάχη της Κρήτης. Αντιναυάρχου Δρα Στυλιανού Χαρ. Πολίτη
• Η Μάχη της Κρήτης: Η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στην Κρήτη (29 Απριλίου 1941).
https://www.patris.gr/2019/05/27/i-machi-tis-kritis-i-stratiotiki-scholi-eyelpidon-stin-kriti-29-aprilioy-1941/
• Οι Ευέλπιδες στη μάχη της Κρήτης. https://www.haniotika-nea.gr/oi-eyelpides-sti-machi-tis-kritis/
• Μάχη της Κρήτης: Ο επικός αγώνας της Σχολής Ευελπίδων. 26.05.2018
https://www.ekriti.gr/afieromata/mahi-tis-kritis-o-epikos-agonas-tis-sholis-eyelpidon
• Μάχη της Κρήτης: Η άγνωστη ιστορία των Ευέλπιδων που πολέμησαν στην Κρήτη. http://policenet.gr/article
• Η στάση των πρωτοετών Ευελπίδων (ήταν 24 Απριλίου του 1941) και η συμμετοχή τους στη Μάχη της Κρήτης. https://greekmilitaryvoice.wordpress.com/
Μάχη της Κρήτης (20 – 29 Μαΐ 1941), https://stratistoria.wordpress.com/1901-1950
• Η Μάχη της Κρήτης και τα μοιραία Λάθη, https://issuu.com/efsyn/docs/maxi-kritis_190519
• The Battle for Crete, New Zealand History
https://nzhistory.govt.nz/war/the-battle-for-crete/the-battle-day-1-3
• Greek ground forces in Crete and their small arms, November 1940 – May 1941, By Alexis Mehtidis (volume 1) https://www.academia.edu/40820955/Greek ground forces in Crete and their small arms November 1940 May 1941
• Operation Mercury – The main characters of the Axis forces
By Giannis Thimianos – December 28, 2018
• The First Day of the Battle of CRETE, By Giannis Thimianos December 20, 2018
