Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ, Αθήνα 2017,
σελ. 509
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο με αναφορά στη τρέχουσα επιστημονικο-τεχνολογική επανάσταση εξεδόθη πρόσφατα από τις εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ με τίτλο “Oι βιομηχανίες του μέλλοντος”.
Συγγραφέας του έργου ο Alec Ross ο οποίος διετέλεσε ανώτερος σύμβουλος καινοτομίας του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ και συνεργάστηκε με τη κ. Χίλαρι Κλίντον κατά τη διάρκεια της θητείας της, ενώ σήμερα είναι στέλεχος του πανεπιστημίου Κολούμπια των ΗΠΑ.
Ο συγγραφέας στο πόνημα του αυτό διερευνά τις κύριες, κατά τη γνώμη του, βιομηχανίες που θα ανθίσουν στο μέλλον και αναμένεται να μεταβάλουν θεμελιωδώς τους τρόπους με τους οποίους εργαζόμαστε, ζούμε και επικοινωνούμε. Η ανάπτυξη αυτών των νέων βιομηχανιών τις αμέσως επόμενες δεκαετίες θα σηματοδοτήσει μεγάλες κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές αλλά και θα εντείνει τον ήδη υπάρχοντα ανταγωνισμό ούτως ώστε ο κόσμος που θα κληρονομήσουν τα παιδιά μας θα είναι τελείως διαφορετικός από το σημερινό.
Η πρώτη βιομηχανία του μέλλοντος στην οποία αναφέρεται ο συγγραφέας σχετίζεται με την έλευση των ρομπότ και τη πρόοδο της τεχνητής ευφυίας. Αυτά θα αντικαταστήσουν τον άνθρωπο σε πολλές από τις καθημερινές εργασίες ρουτίνας ενώ ταυτόχρονα θα του παρέχουν περίθαλψη και φροντίδα. Ο άνθρωπος στο μέλλον θα πρέπει να συμβιώνει με αυτά και να συνεργάζεται μαζί τους. Οι κοινωνίες μας καθώς θα αυξάνονται οι μηχανές που θα συν-εργάζονται και θα συμβιούν μαζί μας θα αλλάξουν μορφή. Η συνεργασία και η συμβίωση με τα ρομπότ θα απαιτήσει νέες δεξιότητες από τους ανθρώπους. Έτσι όπως η προϊούσα παγκοσμιοποίηση έχει δημιουργήσει κερδισμένους και χαμένους έτσι και η νέα εποχή των ρομποτικών μηχανών θα δημιουργήσει αντίστοιχα φαινόμενα όπου ορισμένες σημερινές θέσεις εργασίας θα εξαφανισθούν ενώ θα δημιουργηθούν νέες.
Η έκταση των αναπόφευκτων κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών που θα προκύψουν δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς μέχρι σήμερα. Ερωτηματικό παραμένει εάν η μετάβαση στο νέο καθεστώς της συνύπαρξης με τις μηχανές θα γίνει ομαλά ή θα παρατηρηθούν φαινόμενα κοινωνικών αναταραχών όπως εκείνα που συνέβησαν με τους Λουδίτες στις απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης.
Η επόμενη βιομηχανία του μέλλοντος στην οποία αναφέρεται ο συγγραφέας αφορά τις βιο-επιστήμες και συγκεκριμένα τη γονιδιωματική που σχετίζεται με το γενετικό κώδικα των οργανισμών. Οι πρόοδοι που έχουν επιτευχθεί όσον αφορά το ρόλο των γονιδίων στην έκφραση διαφόρων ασθενειών, στον ανασχεδιασμό του γενετικού κώδικα ζωντανών οργανισμών με τη προσθαφαίρεση γονιδίων αλλά και στη δημιουργία γονιδιακών θεραπειών για την αντιμετώπιση ανίατων μέχρι σήμερα ασθενειών έχουν αυξήσει τις προσδοκίες ότι η γονιδιωματική στο μέλλον θα εξαλείψει ασθένειες που σήμερα προκαλούν πολλούς θανάτους και θα παρατείνει δυνητικά τις ζωές μας. Σημαντικές θα είναι και οι επιπτώσεις της και στο φυτικό και ζωικό βασίλειο ενώ ο ετήσιος τζίρος της βιομηχανίας αυτής αναμένεται να είναι της τάξης πολλών δις. Ευρώ ετησίως.
Ο Alec Ross αναφέρεται επίσης στις βιομηχανίες που βασίζονται στην εμπιστοσύνη μεταξύ εταιρειών, πολιτών και κράτους. Εκτιμά ότι σημαντικό ρόλο θα έχουν στο μέλλον οι βιομηχανίες που βασίζονται στο συνεργατισμό, στο διαμοιρασμό αγαθών και υπηρεσιών και στα ψηφιακά νομίσματα όπως το bitcoin. Καθώς όμως η ψηφιακή οικονομία και επικοινωνία αγκαλιάζει όλους τους τομείς, η εξάρτηση μας από το διαδίκτυο στις καθημερινές δραστηριότητες είναι καταλυτική. Η ασφάλεια στο κυβερνοχώρο έχει αναδειχθεί σε μείζονα προτεραιότητα σήμερα και καθώς η εξάπλωση του διαδικτύου επεκτείνεται ταχύτατα σε όλους τους τομείς της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες, ο ψηφιακός πόλεμος θα αντικαταστήσει το ψυχρό και η αντιμετώπιση του θα αποτελέσει ένα τεράστιο πεδίο επιχειρηματικής και βιομηχανικής ανάπτυξης. Καθώς δις. άνθρωποι και μηχανές είναι πλέον συνδεδεμένοι με στο παγκόσμιο ιστό και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους ο ρυθμός δημιουργίας νέων πληροφοριών και δεδομένων είναι πρωτοφανής σε σχέση με το παρελθόν.
Ο συγγραφέας θεωρεί ότι στη σημερινή εποχή της πληροφορίας η αξιοποίηση μεγάλων συνόλων δεδομένων που παράγονται ταχύτατα προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες επιχειρηματικής ανάπτυξης. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι όπως η γη ήταν η πρώτη ύλη στην αγροτική εποχή και ο σίδηρος η πρώτη ύλη στη βιομηχανική, έτσι και τα μεγάλα σύνολα δεδομένων αποτελούν τη πρώτη ύλη της εποχής της πληροφορίας που ζούμε. Θεωρεί λοιπόν ότι η εμπορική αξιοποίηση τους σε πολλούς τομείς της ζωής θα αποτελέσει ένα πεδίο που θα γνωρίσει αλματώδη επιχειρηματική ανάπτυξη τα προσεχή χρόνια.
Ο Alec Ross θεωρεί ότι οι βιομηχανίες του μέλλοντος θα αναπτυχθούν κατά κύριο λόγο στις πόλεις οι οποίες αποτελούν πόλους καινοτομίας. Καθώς αυτές έχουν καλύτερες υποδομές, αποτελούν κέντρα συγκέντρωσης κεφαλαίου και πλούτου καθώς και κόμβους ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας. Συνεπώς έχουν όλες τις προϋποθέσεις να προάγουν τη καινοτομία σε τομείς που εντάσσονται στις προαναφερθέντες πρωτοπόρους βιομηχανικούς τομείς. Δεν είναι τυχαίο που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πρόσφατα καθιερώσει ετήσιο βραβείο για την Ευρωπαϊκή πόλη που διακρίνεται στη καινοτομία ( όπου πριν δύο έτη το βραβείο έλαβε η Βαρκελώνη και πέρυσι το Άμστερνταμ). Παρ όλα αυτά η γεωγραφική εξάπλωση της τεχνολογίας του διαδικτύου σε κάθε γωνιά της γης δίδει τις δυνατότητες σε πολλούς να αναπτύξουν δραστηριότητες στις βιομηχανίες του μέλλοντος βρισκόμενοι και σε απομακρυσμένες περιοχές.
Ολοκληρώνοντας ο συγγραφέας αναφέρει ότι η καινοτομία και η παγκοσμιοποίηση έχουν δημιουργήσει πρωτόγνωρες ευκαιρίες που παρόμοιες δεν υπήρξαν ποτέ στην ιστορία του ανθρώπου. Χαρακτηριστικά σχολιάζει ότι ο αριθμός των ανθρώπων που πρόσφατα ξέφυγαν από συνθήκες ακραίας φτώχειας μόνο στη Κίνα είναι περίπου ίσος με το διπλάσιο πληθυσμό των Ηνωμένων πολιτειών. Ίσως ο συγγραφέας στο πόνημα του αυτό θα μπορούσε να συμπεριλάβει και ορισμένες άλλες βιομηχανίες του μέλλοντος όπως της νανο-τεχνολογίας, της βιομηχανίας του διαστήματος, του διαδικτύου των πραγμάτων η και των νέων ενεργειακών τεχνολογιών που σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μας τα προσεχή χρόνια.
Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του τεκμηριωμένου και πολύ χρήσιμου αυτού πονήματος ο Έλληνας αναγνώστης διερωτάται για το ρόλο που μπορεί να έχει η χώρα μας στην ανάπτυξη των προαναφερθέντων βιομηχανιών του μέλλοντος που βασίζονται στη γνώση. Θα είμαστε παραγωγοί προϊόντων και υπηρεσιών στους τομείς αυτούς ή θα παραμείνομε παθητικοί καταναλωτές τους ? Μπορούμε να επινοήσουμε κατάλληλες καινοτομίες μέσω των οποίων θα είναι δυνατόν να δημιουργήσουμε κάποια είδη βιομηχανιών στους τομείς αυτούς στο πολύ ανταγωνιστικό περιβάλλον του παγκόσμιου χωριού που ζούμε πλέον ? Μπορεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα και το όποιο οικοσύστημα καινοτομίας έχουμε αναπτύξει μέχρι σήμερα να συμβάλουν σε αυτό? Οτιδήποτε και εάν γίνει όμως είναι προφανές ότι τα οφέλη από την άνθιση των βιομηχανιών του μέλλοντος θα επιμερισθούν σε εκείνους που είχαν τις δυνατότητες, τη προνοητικότητα και τη διορατικότητα να επενδύσουν και να συμβάλουν στην ανάπτυξη τους.
• Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
