Ο Αμερικανός ακαδημαϊκός, ιστορικός και λογοτέχνης, Χένρυ Άνταμς, απόγονος δύο προέδρων, είχε πει ότι «Η πολιτική στην πράξη, άσχετα με το πού ασκείται, είναι πάντα η συστηματική οργάνωση του μίσους».
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ψυχολόγος για να επιβεβαιώσει μέσα από εμπειρικές παρατηρήσεις την ευρεία ισχύ αυτής της πρότασης, είτε πρόκειται για τη διοίκηση ενός πανεπιστημίου, ενός οργανισμού, ή ενός δήμου είτε για τη διακυβέρνηση μιας χώρας.
Πολιτική είναι η ενασχόληση με τις υποθέσεις της πόλης ή ευρύτερα μιας κοινωνικής ομάδας και τη λήψη αποφάσεων που σχετίζονται με τη διοίκηση της ομάδας. Πολιτική σημαίνει καθαρή και ειλικρινή ανάλυση της πραγματικότητας με συζήτηση και συμβιβασμό απόψεων και μετά σύνθεση με τους ίδιους όρους. Στην πραγματικότητα η πολιτική έχει αναχθεί σε αγώνα μείωσης των αντιπάλων. Αρκεί να παρακολουθήσει κανείς τις προεκλογικές εκστρατείες ή τις δημόσιες συζητήσεις στα εθνικά κοινοβούλια όλων των χωρών για να το διαπιστώσει. Είναι σύνηθες το φαινόμενο όπου οι αγορεύοντες πολιτικοί, αντί να διατυπώνουν επιχειρήματα, επιδίδονται σε προσωπικές επιθέσεις με τη χρήση υποτιμητικών ή υβριστικών επιθέτων και τη διαστρέβλωση των γεγονότων. Η κομματική πολιτική έχει στη βάση της τη λογική του δόγματος έστω και αν έρχεται σε σύγκρουση με την εμπειρική παρατήρηση με απώτερο στόχο τη δημιουργία μίσους προς τον αντίπαλο.
Ο σπουδαίος Άγγλος συγγραφέας, ποιητής και φιλόσοφος Chesterton είχε πει ότι «Οι άνθρωποι που ασχολούνται με τα κοινά γίνονται όλο και πιο ασαφείς και θολοί καθώς ανεβαίνουν ψηλότερα. Νομίζω ότι μπορώ να πω ειλικρινά ότι οι πολιτικοί δεν μετέχουν της πολιτικής». Γι’ αυτή την έλλειψη πολιτικής των πολιτικών ο Γάλλος Revel, μέλος του Υπουργικού Συμβουλίου του Μιτεράν, έγραψε: «Ο Μιτεράν ήταν απορροφημένος διαρκώς από πανούργους πολιτικούς ελιγμούς και χειραγωγήσεις και είχε καταληφθεί από ένα εμμονικό πάθος για τη χρήση πολιτικών μέσων ώστε στο τέλος δεν νοιαζόταν καθόλου για τον σκοπό. Η αποκλειστική του επιδίωξη ήταν η απόκτηση και η διατήρηση της πολιτικής ισχύος. Ποτέ δεν υπέβαλε στον εαυτό του την ερώτηση: πολιτική ισχύς για ποιο σκοπό;»
Είναι αξιοσημείωτο το ότι δεν είναι κοινωνικά αποδεκτή η έκφραση αντιπάθειας προς τους άλλους για λόγους φύλου, θρησκείας, καταγωγής, χρώματος ή προβλήματος υγείας, ενώ η έκφραση πολιτικής αντιπάθειας όχι μόνο είναι αποδεκτή αλλά συχνά ενθαρρύνεται.
Το μίσος στο πλαίσιο της πολιτικής εξαπλώνεται και στους ψηφοφόρους οι οποίοι απαιτούν από τους ηγέτες ισχυρότερη αντιπολίτευση που μεταφράζεται σε εντονότερη έκφραση αντιπάθειας. Πηγαίνοντας ένα βήμα παρακάτω, αυτοί που ανεβάζουν στο Διαδίκτυο αρνητικά και συκοφαντικά πολιτικά ή άλλα μηνύματα με σκοπό την πρόκληση των αναγνωστών, οι λεγόμενοι τρολ, έχει βρεθεί ότι εκφράζουν μια συμπεριφορά η οποία έχει μεγάλη συσχέτιση με τον σαδισμό, την πολιτική ραδιουργία ή Μακιαβελισμό και την ψυχοπάθεια1. Επί πλέον, οι πολύ συχνοί χρήστες του Facebook χαρακτηρίζονται από ναρκισσισμό. Πόσες φορές δεν μας περνούν αντίστοιχες σκέψεις όταν ακούμε πολιτικούς να βρίζονται και να σαρκάζονται με πάθος;
Η πολιτική του μίσους αλλά και του φόβου προς τους αντιπάλους έχει διαπιστωθεί επιστημονικά2. Το μίσος αυτό είναι αυτόματο. Η προέλευσή του είναι ο φυλετισμός, η αρχαία τάση δηλαδή να ανήκουμε σε ομάδες για να επιβιώσουμε. Ο φυλετισμός στη σύγχρονη εποχή όμως είναι ένας επικίνδυνος αταβισμός. Σε έναν παγκοσμιοποιημένο πλανήτη, ο φυλετισμός διαιρεί αντί να ενώνει με αιματηρές συνέπειες. Τα εγκλήματα μεγάλης κλίμακας στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στη Ρουάντα και στη Μ. Ανατολή είναι παραδείγματα τέτοιων συνεπειών.
Όταν κρίσιμες αποφάσεις που αφορούν την οικονομία, την εκπαίδευση, την υγεία, την επιβίωση στην εποχή της κλιματικής αλλαγής ή ακόμη και στρατιωτικές επεμβάσεις λαμβάνονται από άτομα που βρίσκονται υπό την επήρεια του θυμού και του μίσους, θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς αν ο κόσμος βρίσκεται σε καλά χέρια. Αν η πολιτική όπως ασκείται στην πλειοψηφία της είναι λογική. Αν εμείς που ψηφίζουμε δεν έχουμε μεγάλη ευθύνη εξαρτώμενοι από κόμματα που αποπνέουν μίσος αντί ανθρωπισμό, έστω και αν το μίσος προέρχεται από το κόμμα που ψηφίζουμε.
1. E. E. Buckels, et al. “Trolls just want to have fun,” Personality and Individual Differences, 2014, in press.
2. S. Iyengar, S. J. Westwood, “Fear and loathing across party lines: New evidence on group polarization,” American Journal of Political Science, Vol. 59, No. 3, pp. 690-707, 2014.
