Η μελέτη του έργου του Χατζημιχάλη Γιάνναρη

«Λαέ νέας γενιάς και δουλωμένης Κρήτης
Τους πόθους των πατέρων σου ξετέλεψε ως πολίτης
Σ’ αφιερώ τα βάσανα, σου μεταδίδω πόνους
και να φανής αντάξιος σαν όλους τους προγόνους».

Πέρασαν σχεδόν τέσσερα χρόνια από τότε που σε μία επίσκεψή μου στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης ο προϊστάμενός του Κώστας Φουρναράκης κατά τη διάρκεια μίας πολύ ωραίας ξενάγησης στους χώρους του μου έδειξε συν τοις άλλοις και την παλαιά έκδοση του ποιήματος του Χατζημιχάλη Γιάνναρη “Η Κρητικοπούλα”. Ανοίγοντάς το στις πρώτες σελίδες ο Χατζημιχάλης ξεκινά με τις παραπάνω στροφές. Αυτό το ξεκίνημα ήταν και το δικό μου ξεκίνημα στην ωραία περιπλάνησή μου για την ανεύρεση παραπάνω στοιχείων για τη ζωή και το έργο αυτού του εξαιρετικού αγωνιστή και πατριώτη του Χατζημιχάλη Γιάνναρη.
Αυτοί οι στίχοι έμελλε να μπουν βαθιά μέσα στη σκέψη μου και να με κάνουν να αισθανθώ παράξενα περήφανος που τόσα χρόνια πριν ένας όχι και τόσο εγγράμματος, όπως ο ίδιος έλεγε, να μπορεί να γράφει και να περιγράφει με αυτό τον εξαιρετικό τρόπο τα πάθη των Κρητών για την ελευθερία και την πολυπόθητη Ένωση. Ισως οι συνθήκες που ζούμε τα τελευταία χρόνια, οικονομικές και πολιτικές να είναι αυτές που με έκαναν να προσεγγίσω αυτό το έργο και να με κάνουν να αισθάνομαι ιδιαίτερα περήφανος, αλλά και να διερωτώμαι πού εμείς οδηγούμαστε. Αυτή η προσέγγιση με οδήγησε στην αρχή ενός ωραίου ταξιδιού, με ωραία λιμάνια, ήρεμες θάλασσες, γνωριμίες με ωραίους αξιόλογους ανθρώπους.
Ηρθε λοιπόν και η συνέχεια εντελώς τυχαία και αυτή η γνωστοποίηση από τον φίλο Γιάννη Πλατσιδάκη για την ύπαρξη του δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ “1866” που ξεκινά από την επανάσταση του 1866, έχοντας ως βασικό θέμα τη ζωή του Χατζημιχάλη Γιάνναρη και του ανιψιού του Αντώνη μέχρι και την Ενωση της Κρήτης κατά την 1η Δεκεμβρίου 1913 με τη Μητέρα Ελλάδα. Πώς μπορείς να μην αισθανθείς τουλάχιστον ωραία όταν μέρα με τη μέρα μαθαίνεις περισσότερα γι’ αυτόν τον άνθρωπο, για τη ζωή του και το έργο του. Στη συνέχεια ήρθαν οι προβολές του έργου στα Χανιά, στην Αθήνα, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Μέγαρο Παλαιάς Βουλής) με τους βασικούς πρωταγωνιστές παρόντες, στη Βενετία, στο Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών στην Τεργέστη στο Μέγαρο της Ελληνικής Κοινότητας, παρουσία τόσων εκλεκτών προσκεκλημένων και ελπίζω ότι θα συνεχιστεί και σε άλλες μακρινές χώρες. Παρουσίαση του έργου μαζί με την “Κρητικοπούλα” που επανεκδώσαμε το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης με το Ναυτικό Μουσείο μας, με τη βοήθεια του Γιάννη Πλατσιδάκη. Αλήθεια πόσες ωραίες στιγμές και αναμνήσεις που αντί να χάνονται χρόνο με τον χρόνο δυναμώνουν όλο και πιο βαθιά, ενώ όσο πιο βαθιά μπαίνουμε στο έργο του Χατζημιχάλη Γιάνναρη τόσο συσφίγγονται οι τωρινές σχέσεις μας.
Ετσι λοιπόν κοντά στο σήμερα, όταν ο αθόρυβος Κώστας Φουρναράκης μου εγνώρισε ότι ολοκληρώθηκε η διατριβή του, εργασία χρόνων με θέμα: “Η πεζή και η ποιητική μορφή των Απομνημονευμάτων του Χατζημιχάλη Γιάνναρη” και ότι επρόκειτο να παρουσιαστεί και να υποστηριχθεί στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Γρανάδα της Ισπανίας. Μεγάλη τιμή, συγκίνηση και χαρά που εκπροσωπώντας το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης παραβρέθηκα στην εκδήλωση αυτή που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδας και έζησα από κοντά και συμμετείχα για πρώτη φορά στη ζωή μου σε μία διαδικασία τέτοιας μορφής. Μαζί με εμένα ήταν ο καπετάν Γιάννης Γιαπαλάκης με την καπετάνισσά του Σοφία, η ειδική γραμματέας του Συλλόγου Φίλων Ιστορικού Αρχείου Κρήτης, κα Ελευθερία Δούκα καθώς και το μέλος κ. Νίκος Μπινάκης.
Το ταξίδι της ζωής του Κώστα Φουρναράκη ξεκίνησε από εδώ και έφθασε μέχρι τη Γρανάδα για να γνωρίσει την ψυχή της Ισπανίας, μίας χώρας που την ενώνει με τη δική μας το πνεύμα ενός κοινού πολιτισμού. Ετσι κι εμείς κοντά στον Κώστα δέσαμε τους κάβους σε αυτό το απάνεμο λιμάνι του πολιτισμού. Έφθασε ως τη Γρανάδα για να μιλήσει για την ψυχή της Κρήτης και να παρουσιάσει τα γραπτά του Χατζημιχάλη Γιάνναρη. Σκέπτεται πώς και ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος αναζητώντας τη λύτρωση και τον Θεό μέσα από τη τέχνη, άφησε την Κρήτη για να φτάσει στο Τολέδο και γι’ αυτό μεταφέρω ένα κομμάτι αυτούσιο από την παρουσίασή του:
«Πάνω στη μεγάλη πόρτα της Αλάμπρας», αναφέρει ο Νίκος Καζαντζάκης, «οι μουσουλμάνοι είχαν κρεμάσει ένα χέρι ανοικτό, για να θυμίζει στους πιστούς τους πέντε δρόμους που οδηγούν στον Θεό: Την πίστη, την ελεημοσύνη, την προσευχή, τη νηστεία και το προσκύνημα στη Μέκκα».
Από τα πέντε αυτά μονοπάτια ο Καζαντζάκης διάλεξε το τελευταίο. Μονάχα που δεν ήξερε πού βρίσκεται η Μέκκα και την αναζητούσε σε όλη τη γη. «Η Μέκκα που ζητάς βρίσκεται μέσα στην καρδιά σου», του είχε πει κάποτε ένας Άραβας ποιητής. Είναι ένας αδιάλειπτος Ανήφορος και Αγώνας μέχρι το τέλος της πορείας. Με το ταξίδι μου προσπάθεια να δώσω κι εγώ ένα βαθύτερο νόημα στη θνητή ύπαρξή μου. Η αναζήτηση, το φύσει ορέγεσθαι του ειδέναι, η επιστήμη δεν ολοκληρώνεται, δεν έχει σταματημό. Νέα ερωτήματα, νέες προκλήσεις και προσκλήσεις θα ζητούν απαντήσεις.
Και ο Καζαντζάκης πάλι μας προτρέπει: «Μα ωστόσο ας περπατούμε, ας είμαστε ανήσυχοι κι απαρηγόρητοι, ας γελιούμαστε ακατάπαυστα, ας χτίζουμε κι ας γκρεμίζουμε τις Μέκκες».
Στο πολύχρονο ταξίδι του ως τη Γρανάδα, οδηγός και σύμβουλος πιστός στάθηκε ο Έλληνας καθηγητής κ. Μόσχος Μορφακίδης που με πολλή επιμονή διηύθυνε την πορεία του και δεν άφησε να αστοχήσει ή να εγκαταλείψει τον αγώνα του που μαζί με την εξαιρετική Ελληνίδα διδάκτορα κα Γιούλη Παπαδοπούλου τον οδήγησαν στο τελικό αποτέλεσμα. Μου είναι δύσκολο να βρω λόγια να περιγράψω τους Ισπανούς καθηγητές της Επιτροπής Κ.Κ. Javier Alonso Aldama, κα Concepcion López Rodruigez, κα Morales Ortiz, κ. Juan Luis López Cruces, κα Matilde Casas Olea, οι οποίοι όχι μόνο με συγκίνησαν με τον άψογο ελληνικό λόγο τους, αλλά και την υπέρμετρη αγάπη τους για την πατρίδα μας την Ελλάδα μας, την Κρήτη μας. Τα Χανιά μας.
Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής και συγκινημένος που γνώρισα αυτούς τους λάτρεις της Ελλάδας και του ελληνικού πνεύματος, που συνομίλησα και συνέφαγα μαζί τους, που ανταλλάξαμε θέσεις και απόψεις και είναι αυτοί που έκριναν και αποφάσισαν τη διατριβή του φίλου Κώστα Φουρναράκη και το αποτέλεσμα το οποίο ανακοινώθηκε αργότερα κατά τις ομιλίες τους. Η διατριβή με θέμα: “Η Πεζή και Ποιητική Μορφή των Απομνημονευμάτων του Χατζημιχάλη Γιάνναρη” κρίθηκε ως εξαιρετική και ο φίλος μας Κώστας Φουρναράκης έλαβε τον τίτλο του διδάκτορος του Πανεπιστημίου της Γρανάδα, με βαθμό Άριστα και με Έπαινο. Μία τιμή που δεν ανήκει μόνο σε αυτόν, αλλά σε όλους εμάς φίλους και γνωστούς, σε όλους στα Χανιά μας.
Η μορφή του Χατζημιχάλη Γιάνναρη έφθασε ως εκεί και η διατριβή του Κ. Φουρναράκη (σελίδες 600), θα αξιοποιηθεί από το Πανεπιστήμιο για να διαβαστεί από τους φοιτητές του τμήματος της Ελληνικής Φιλολογίας. Ευελπιστούμε ότι σύντομα θα έχουμε τη δυνατότητα κι εμείς να τη μελετήσουμε, αφού εκτυπωθεί σε αρκετό αριθμό αντιτύπων και να γίνει κατάλληλη παρουσίαση στον τόπο μας.
Η πρωτόγνωρη αυτή εμπειρία, τόσο η δικιά μου όσο και των υπολοίπων της συντροφιάς θα μείνει αξέχαστη στη μνήμη μας, η δε γνωριμία μας με αυτούς τους εξαίρετους επιστήμονες, λάτρεις του τόπου μας, άνοιξε νέους ορίζοντες όχι μόνο συνεργασίας, αλλά και ανταλλαγής θέσεων και απόψεων. Η υπόσχεσή μας για μία εκδήλωση μαζί τους, ελπίζω ότι θα ευοδωθεί σύντομα.
Τα θερμότερα συγχαρητήριά μας στον φίλο διδάκτορα Κώστα Φουρναράκη, ελπίζοντας ότι ο τίτλος του θα κοσμεί από τούδε τα κείμενά του.
Σ’ ευχαριστώ πολύ Κώστα που μου επέτρεψες να είμαι κοντά σου σε αυτή την εξαιρετική στιγμή σου. Θα μείνει αξέχαστη σε όλους μας.

*αρχιπλοίαρχος (Μ) Π.Ν. ε.α., πρόεδρος Ν.Μ. Κρήτης