Γυμνάσιο Αλικιανού χρυσάφι θα σε ντύσω
κι όσο να στέκουν τα βουνά
δεν θα σε λησμονήσω
Ογδόντα χρόνια ιστορίας συμπληρώνει φέτος το Γυμνάσιο Αλικιανού. To σχολείο μας βρίσκεται 12 χλμ. νοτιοδυτικά των Χανίων, σε κατάφυτο λεκανοπέδιο, που διασχίζει ο ποταμός Κερίτης, ο αρχαίος Ιάρδανος.
Η ιστορία του διακρίνεται σε δύο περιόδους. Η μία από το 1935 έως το 1964, όπου λειτουργεί ως ιδιωτικό. Η άλλη από το 1964 έως σήμερα, όπου λειτουργεί ως δημόσιο πλέον σχολείο. Στη συνέχεια θα περιηγηθούμε στην ιστορία του εν λόγω εκπαιδευτηρίου μέσα από αρχειακή έρευνα, δημοσιεύματα εποχής και συνεντεύξεις παλαιών μαθητών και καθηγητών.
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
Το σχολείο μας ιδρύθηκε από τον καθηγητή της θεολογίας Γεώργιο Δ. Καψωμένο (1908-1984), ο οποίος κατάγονταν από τον Αλικιανό. Σύμφωνα με μαρτυρία του ίδιου του ιδρυτή του «ιδρύθη το πρώτον κατά το 1935, επισημοποιήθη δε δια της υπ’ αριθμ. 29568/15-5-1936 αποφάσεως του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας επ’ ονόματι Γεωργίου Δ. Καψωμένου υπό την προσωνυμίαν “Eκπαιδευτήρια Κυδωνίας”» (Καψωμένος: 1964). Η πρώτη σφραγίδα του σχολείου φέρει τον τίτλο: «Ιδιωτικόν Γυμνάσιον εν Αλικιανώ – Εκπαιδευτήρια Κυδωνίας».
Η ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΛΙΚΙΑΝΟΥ
Η πρώτη πράξη του Συλλόγου φέρει ημερομηνία 19/9/1936 και την υπογράφουν ο καθηγητής Γ. Καψωμένος και η μετέπειτα σύζυγός του φιλόλογος Αρτεμισία Χαριτάκι. Το 1938 θα λειτουργήσει στο ιδιωτικό Γυμνάσιο του Αλικιανού φροντιστήριο «προς διδασκαλίαν εν αυτώ μαθημάτων Μέσης Εκπαιδεύσεως, Ξένων Γλωσσών και Μουσικής» (Καψωμένος: 1964).
Η κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου θα βρει το σχολείο μας να λειτουργεί με πέντε τάξεις και 132 μαθητές. Την περίοδο της γερμανικής κατοχής το σχολείο δεν θα λειτουργήσει. Θα επαναλειτουργήσει το 1945, και το σχολικό έτος 1949-1950 θα λειτουργήσει για πρώτη φορά ως πλήρες 6/τάξιο Γυμνάσιο στην ιστορία του.
Το 1953 η άδεια του σχολείου μεταβιβάστηκε στην Αρτεμησία Χαριτάκη Καψωμένου. Το ιδιωτικό Γυμνάσιο Αλικιανού φέρει νέα προσωνυμία «Σχολή Καψωμένου» και την ίδια χρονιά λειτούργησε μέσα στη σχολή Οικοτροφείο με την προσωνυμία «Ανάστασις» (Καψωμένος: 1964). Η νέα σφραγίδα του σχολείου φέρει την επωνυμία «Ιδιωτικόν Γυμνάσιον εν Αλικιανώ – Σχολή Καψωμένου Η Ανάστασις». Η περίοδος αυτή (1950- 1964), υπήρξε αναμφίβολα η χρυσή περίοδος λειτουργίας του σχολείου.
Το 1964 με πρωτοβουλίες του ιδίου του Γεωργίου Καψωμένου (πρβλ. Παρατηρητής: 1964) το Ιδιωτικό Γυμνάσιο Αλικιανού θα μετατραπεί σε δημόσιο σχολείο με την επωνυμία «Γυμνάσιον Αλικιανού Χανίων». Το 1976 θα διασπαστεί σε τριτάξιο Γυμνάσιο και Λύκειο με ανεξάρτητες διευθύνσεις.
ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΛΙΚΙΑΝΟΥ
Tο «Γυμνάσιο Αλικιανού» αρχικά στεγάστηκε σε νοικιαζόμενα οικήματα του Αλικιανού. Η κατασκευή του κτηριακού συγκροτήματος του σχολείου σε ιδιόκτητο κτήριο στην τοποθεσία Πύργος Αλικιανού άρχισε το 1937 και η κατασκευή του σχολικού συγκροτήματος ολοκληρώνεται τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Η επιλογή της τοποθεσίας για την ίδρυση του σχολείου δεν υπήρξε τυχαία (Καψωμένος: 1964). Κατά τη διάρκεια της μάχης της Κρήτης (Μάιος 1941) το νεότευκτο κτήριο του σχολείου βομβαρδίζεται από γερμανικά αεροπλάνα και καταστρέφεται. Μετά την απελευθέρωση αρχίζει η ανοικοδόμηση του κτηρίου του Γυμνασίου σε δύο φάσεις (1946-47 και 1951-52) και φυτεύεται πευκόδασος (μαρτυρία Καθηγητού Ερατοσθένη Καψωμένου).
Το οικοτροφείο βρισκόνταν σε απόσταση 200 μέτρων από το διδακτήριο σε οικοπεδική περιοχή δύο στρεμμάτων και στεγάζονταν σε ιδιόκτητο διώροφο κτήριο (Πελεκάνος: 1959). Ο Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπ/σης Κων/νος Μπαλαγιάννης αποκαλούσε το εκπαιδευτήριο του Αλικιανού ισοδύναμο προς το παγκοσμίως γνωστό Νταβός της Ελβετίας και ο Γενικός Επιθεωρητής Ιωάννης Κουσκουνάς συνήθιζε να λέει: «Ζηλεύω το φυσικόν σας περιβάλλον» (Κανονισμός: 1960).
Στο κτήριο αυτό θα στεγαστεί το Γυμνάσιο Αλικιανού έως το 1985. Το 1985 το σχολείο θα μεταφερθεί σ’ ένα νέο δημόσιο κτήριο (Τeenagers Magazine 2007, σελ. 4). Πρόσφατα, ο δ/ντης του Γυμνασίου Βάμου κ. Περικλής Μαχαιράς σε συνεργασία με την Περιβαλλοντική Ομάδα του σχολείου εκπόνησε μελέτη ανάπλασης της σχολικής μας αυλής.
Οι εγκαταστάσεις του παλαιού σχολείου στον λόφο «Πύργος» Αλικιανού προσφάτως ανακαινίστηκαν και στεγάζουν την «Εταιρεία Κρητικών Σπουδών – Ίδρυμα Καψωμένου», ενώ στο χώρο αυτό μετά από πενήντα χρόνια ξανακούστηκαν οι φωνές των μαθητών, καθώς το Γυμνάσιο Αλικιανού τα τελευταία τέσσερα χρόνια στο χώρο του παλαιού του σχολείου: α) Γιορτάζει την εθνική γιορτή της 28ης Οκτωβρίου. β) Τιμάει την ημέρα των Ελληνικών Γραμμάτων με ετήσιο μνημόσυνο στη μνήμη των ιδρυτών, ευεργετών, δασκάλων και μαθητών και με επίσημη παρουσίαση της ετήσιας ημερολογιακής του έκδοση και γ) οργανώνει στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς την Τελετή Αποφοίτησης.
ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΟΥ Γ. ΚΑΨΩΜΕΝΟΥ
«Εις την ψυχήν μας υπάρχει πάντοτε ζωντανόν το όραμα ενός Μεγάλου Παιδευτικού Ιδρύματος, του οποίου η ακτινοβολία να φθάνη πέραν της Κρήτης και πέραν της Ελλάδος. Αληθινού Παλλαδίου Γνώσεως, Πίστεως και Αρετής! Υψηλού Βωμού ένθα ακοίμητος θα καίη η κανδήλα των ιερωτέρων ιδανικών του Γένους και θα τελετουργήται ασιγήστως το μυστήριον των αξιών του Ελληνοχριστιανικού Πολιτισμού» (Επιστολή Γυμνασιάρχου Γ. Καψωμένου προς τους γονείς 18/6/1959). Στο Ρεθυμνιώτικο τύπο διαβάζουμε τα εξής καταπληκτικά για το Γυμνάσιο Αλικιανού∙ «….δύο εκπαιδευτήρια της Κρήτης, το «Λύκειον ο Κοραής» στο Ηράκλειο και η «Σχολή Καψωμένου» στου Αλικιανού μπορούσαν να περηφανεύονται ότι διέθεταν το “ξαθέρι” της Κρήτης…» (Στρατιδάκης: 2014).
Το Γυμνάσιο Αλικιανού διέθετε εκτεταμένο σύστημα υποτροφιών. Οργάνωνε κάθε έτος γυμναστικές και αθλητικές επιδείξεις στις 21 Μαΐου, ημέρα που τιμούσαν τη Μάχη της Κρήτης με επίσημο βασιλικό διάταγμα στον Αλικιανό. Οργάνωνε εκθέσεις Σχεδίου Ζωγραφικής, Χορωδίες ευρωπαϊκής και βυζαντινής μουσικής. Δίδασκε μεταξύ άλλων στους μαθητές και μαθήτριές του εθνικούς χορούς, λογιστική και πιάνο. Προσέφερε δωρεάν προπαρασκευή των υποψηφίων για τις εισιτήριους εξετάσεις στα Ανώτατα Ιδρύματα της χώρας (Κανονισμός: 1960).
Επίσης, στο Γυμνάσιο Αλικιανού λειτουργούσε με πρωτοβουλία του γυμνασιάρχη Γεωργίου Καψωμένου προσκοπική ομάδα στην οποία συμμετείχαν ως βαθμούχοι, αλλά και ως απλά στελέχη ικανός αριθμός μαθητών, διατηρώντας στενή σχέση και επαφή το σχολείο με το Γενικό Έφορο Προσκοπισμού Χανίων (Καψωμένου: 1964).
Τέλος, το Γυμνάσιο Αλικιανού διέθετε το δικό του ύμνο.
ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΛΙΚΙΑΝΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Το Γυμνάσιο Αλικιανού σεβόμενο τη μακραίωνη πορεία του έχει αναλάβει μία σειρά από πρωτοβουλίες: α) Εκδίδει σε ετήσια βάση το Σχολικό Ημερολόγιο. β) Κυκλοφόρησε δύο μαθητικά περιοδικά∙ Το «Teenagers Magazine» και τη «Μαθητική Πένα». γ) Καλλιεργεί τη θεατρική παιδεία, ανεβάζοντας αξιόλογες μαθητικές παραστάσεις. δ) Συμμετέχει σε διεθνή και τοπικά μαθητικά συνέδρια με αξιόλογες διακρίσεις. ε) Συμμετέχει σε μαθητικούς διαγωνισμούς αποσπώντας πολλές φορές πανελλήνιες διακρίσεις. στ) Η ομάδα ψηφιδωτού και η καλλιτεχνική ομάδα του σχολείου προσθέτουν τις δικές τους πινελιές και ψηφίδες στο σχολείο. ζ) Αναλαμβάνει καινοτόμες πρωτοβουλίες, που συχνά γίνονται πρωτοσέλιδα στον τοπικό τύπο, προκειμένου να βρουν μιμητές. η) Ανακαινίζει σε συνεργασία με τη δημοτική αρχή το σχολείο. θ) Αναβαθμίζει τις υποδομές του σχολείου και δημιουργεί σταδιακά τις ψηφιακές τάξεις, προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες του σύγχρονου «ψηφιακού σχολείου». Τέλος, ι) προωθεί τη συνεργασία με άλλα σχολεία του νομού και συνεργάζεται με τοπικούς φορείς και σωματεία.
*Eπιτομή της Εισήγησης των μαθητών του Γυμνασίου Αλικιανού Γ. Καραύτη, Γ. Κουκουδάκη, Γ. Παπιδάκη, Αντ. Παπιδάκη, Άννα – Μαρία Μαραγκουδάκη, Χρ. Χατζάκη και Ρ. Λαδοπούλου στα πλαίσια του Μαθητικού Συνεδρίου: Ιστορία της Μέσης Εκπαίδευσης στην Κρήτη (Πνευματικό Κέντρο Χανίων, 19/5/2015).
Υπεύθυνες καθηγήτριες: Ευγενία Αποστόλου και Μαρία Τζανοδασκαλάκη. Επιμέλεια εισήγησης δρ. Γεώργιος Καρκάνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΉ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Βιβλίο Συνεδριάσεων Συλλόγου Καθηγητών Ιδιωτικού Γυμνασίου Αλικιανού 1936-1940 (Αρχείο ΓΕΛ Αλικιανού).
• Γενικός Έλεγχος Ιδιωτικού Γυμνασίου Αλικιανού 1936-1959 (Αρχείο ΓΕΛ Αλικιανού).
• Καψωμένου Γ. (1964), Γενική Έκθεσις περί της Ετήσιας Λειτουργίας του Σχολείου σχολικού έτους 1963-64 (σελ. 14).
• Κανονισμός (1960). Σχολή Καψωμένου «Η Ανάστασις» (Γυμνάσιον – Οικοτροφείον), Κανονισμός, Αλικιανός.
• Περιβαλλοντική Ομάδα Γυμνασίου Αλικιανού (2000-2001), Ταξίδι στην ιστορία του σχολείου μας (σελ. 65)..
• Τeenagers Magazine (2007). «Ταξίδι στην ιστορία του σχολείου μας», Τeenagers Magazine (μαθητικό περιοδικού Γυμνασίου Αλικιανού), τευχ. 1 (2007), σελ. 3-4.
