Ο ισχυρισµός του τίτλου ισχύει µε την προϋπόθεση ότι διαβάζουν καλογραµµένα κείµενα.
Αφορµή για το σηµείωµα παρατηρήσεις που έκανα στην εκδήλωση που συντόνισα στην Παιδική Βιβλιοθήκη της Σούδας την περασµένη εβδοµάδα. Ήταν είκοσι συµµετέχοντες, µε ισάριθµα µαθησιακά προφίλ, ιδιαιτερότητες, δυνατά σηµεία και αδυναµίες.
Στο σηµείωµα παρουσιάζω 10 προτάσεις που ελπίζω να βοηθήσουν µικρούς και µεγάλους να αναπτυχθούν σε συνεπείς αναγνώστες…
Το αλφαβητάρι του συνεπούς αναγνώστη
Α. Ένα καλογραµµένο βιβλίο είναι σαν µια καλογραµµένη επεξηγηµατική εγκύκλιος που µας µαθαίνει και µας καθοδηγεί βήµα-βήµα. Προσοχή, ένα βιβλίο µας συντροφεύει, αλλά και µας αποξενώνει συνάµα.
Β. Παρατηρώ ότι σύγχρονα κείµενα εγκύκλιων και γραπτών δελτίων ειδήσεων υστερούν σε ευκρίνεια, συνοχή, απουσία επαναλήψεων κ.α.
‘‘Μαθαίνω να γράφω καλά’’ σηµαίνει ότι έχω µάθει να διαβάζω καλά. Και τα δύο προϋποθέτουν προσωπική στοχοθεσία και επιµονή. Απλά πράγµατα θα πείτε. Κι όµως…
Γ. Μόνο οι συνεπείς αναγνώστες διαβάζουν µε ένα µολύβι στο χέρι.
Ο λόγος; Σηµειώνουν στα περιθώρια των σελίδων, σκέψεις, κρίσεις, ερωτήµατα. Αυτές οι σηµειώσεις τους λέγονται παρασέλιδες (marginalia). Οι έµπειροι κριτικοί αναγνώστες εµβαθύνουν και απλώνουν τις προτάσεις των συγγραφέων. Οι παρασέλιδες σηµειώσεις είναι η προέκταση του συγγραφικού περιεχοµένου του κάθε βιβλίου. Όταν αργότερα ξαναγυρίζουν σε αυτές, θυµούνται µε αγαλλίαση σκέψεις άλλων περιόδων που µπορεί να έχουν ανατραπεί.
∆. Αντιλαµβάνοµαι την δυσκολία των νέων αναγνωστών στην κατανόηση κειµένων. Ίσως δεν αναγνωρίζουν τα δοµικά στοιχεία µιας ιστορίας (ή παραµυθιού), ενός ρεπορτάζ, ή ενός άρθρου.
Την περασµένη εβδοµάδα στόχος µου ήταν τα 14 παιδιά και οι 6 ενήλικες να µάθουν να αναγνωρίζουν αν ένα κείµενο είναι ολοκληρωµένο ή ηµιτελές. Κάναµε αρκετές ανακαλύψεις κενών.
Όλοι χάρηκαν!
Ε. Η δυσκολία στην κατανόηση σηµαίνει επίσης απουσία προπόνησης στην ανάγνωση και αδύναµη µνήµη κειµένων.
‘‘Για να διαβάσω κάτι πρέπει να συνυπάρχουν µια σειρά προϋποθέσεις’’ σχολίασε ακροάτρια. ‘‘∆ηλαδή;’’ ρωτάω. ‘‘Έ, να έχω διάθεση, να υπάρχει ησυχία, να µην είµαι κουρασµένη…’’ και απαρίθµησε διάφορους παράγοντες…
‘‘Αν είναι να έχεις 5 παράγοντες σε θετικό πρόσηµο δεν θα διαβάσεις ποτέ. ∆ιαβάζω όποτε ξεκλέβω λίγο χρόνο. Εκείνο το 10χρόνο ξανθό αγοράκι κατάλαβε ότι θα καθυστερήσουµε διάλεξε ένα βιβλίο… και διαβάζει απερίσπαστός’’ σχολίασα. Πραγµατικά ο µικρός Γιάννης, γιος της παλιάς µου µαθήτριας Ελένης Τ., διάβασε µισό βιβλίο σε 30 λεπτά.
ΣΤ. Αναγνωστικά επαρκής ο Γιάννης κι ως προς την κριτική του ικανότητα και την ταχύ-ανάγνωση. Το διαπίστωσα όταν έδωσα ιστορία µιας σελίδας σε κάθε συµµετέχοντα ζητώντας τους να ανακαλύψουν χαµένες λέξεις και ατέλειες.
Τελείωσε πρώτος στην οµάδα του. ‘‘Το διάβασα, βρήκα τις λέξεις που λείπουν και το έλεγξα’’ ανήγγειλε. ‘‘Μπράβο, Γιάννη!’’.
Τότε, βρήκα ευκαιρία να ανακοινώσω ‘‘Όσα περισσότερα Μπράβο ακουστούν, τόσο µεγαλύτερη θα είναι η ευχάριστη έκπληξή στο τέλος’’.
Ζ. ‘‘Το διάβασµα µε κουράζει’’ λένε πολλοί. Αυτό είναι ανησυχητικό. Γιατί σηµαίνει ότι η µνήµη εργασίας τους δεν έχει αρκετή χωρητικότητα κι ικανές τράπεζες πληροφορίων για να διαχειριστεί την επεξεργασία ενός κείµενου. Φαύλος κύκλος. Όσο δεν διαβάζουµε, τόσο µειώνεται η αναγνωστική µας ικανότητα. Είµαστε σαν ένα αθλητή που δεν προπονείται επειδή είναι κουραστικό. ∆ιαβάζοµαι διαβαθµισµένα κείµενα στο ξεκίνηµα. Κόπος και προπαρασκευή στην αρχή µε πρόγραµµα και πειθαρχία, κι όλα είναι εφικτά.
Η. Η αγαπητική σχέση µε το βιβλίο αναπτύσσεται από µικρή ηλικία. Κι εξελίσσεται σε συνήθεια και πάθος. Ένα πάθος χρήσιµο στους αναγνώστες που διευρύνουν ορίζοντες, κατακτούν ολιστικότητα στη σκέψη τους, ανεβαίνουν πυραµίδες…
Τους βιβλίο-εραστές τους παρατηρείτε να περιδιαβαίνουν ανιχνευτικά σε Βιβλιοπωλεία και Βιβλιοθήκες ψάχνοντας θηράµατα. Τα βιβλία που θα τους κάνουν συντροφιά και µετά τα µεσάνυχτα.
Θ. Σήµερα η ανάγνωση – ποιοτικό καταφύγιο του ελεύθερου χρόνου µας- γίνεται αντικείµενο κανιβαλισµού από όσους προσποιούνται ότι διαβάζουν, ενώ δεν είναι αφοσιωµένοι σε αυτή.
Ι. Κάθε άτοµο πορεύεται µε τις αγάπες και τις φιλίες του. Αν ο ελάχιστα επαρκής αναγνώστης βρεθεί κάποτε µόνος θα δυσκολευτεί να καταφύγει στην συντροφιά ενός λογοτεχνικού βιβλίου. Τα άτοµα που στην ενεργή ζωή τους δεν διάβαζαν ούτε τις υπηρεσιακές εγκυκλίους χάνουν την ευκαιρία να κάνουν φίλους διαγενεακούς κι άδολους.
Συµπερασµατικά
Οι καλοί αναγνώστες είναι ευτυχισµένοι επειδή…
Η αγαπητική τους σχέση τους µε τα βιβλία
-φίλοι άδολοι- αναπτύχθηκε από µικρή ηλικία
Η ισχυρή τους φαντασία υποκαθιστά την έλλειψη εικόνων και τους βοηθάει να κατανοούν τις ‘‘µεταφορές’’ των συγγραφέων.
∆ιαβάζουν κι όποτε βαριούνται σε απίθανα σηµεία.
∆ιαβάζουν-προπονούνται, σαν αθλητές. Είναι σε φόρµα και ενήµεροι.
Αναγνωρίζουν αν ένα κείµενο είναι ολοκληρωµένο ή ηµιτελές.
Ανακαλύπτουν τα υπόρρητα. Σηµειώνουν, εµβαθύνουν και απλώνουν τις προτάσεις των συγγραφέων.
