Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η Τουρκία τήρησε καιροσκοπική ουδετερότητα. Στις 2 Αυγούστου του 1944, διαβλέπουσα νίκη των συμμάχων, απλά διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις της με τις χώρες του Άξονα. Μέχρι τότε στην Άγκυρα λειτουργούσαν πρεσβείες όλων των εμπόλεμων κρατών.
Εκεί, τον Οκτώβριο του 1943, συνέβη η ιστορία που θα μας απασχολήσει. Πρεσβευτής της Αγγλίας ήταν ο Σερ Χίου Μοντγκόμερυ Νάτσμπουλ Χιούγκεσεν ερασιτέχνης ζωγράφος και πιανίστας, άνθρωπος επιπόλαιος και απρόσεκτος. Της Γερμανίας ο έμπειρος πολιτικός και διπλωμάτης Φράντς φον Παπέν.
Η σύζυγός του πρώην επιχειρηματία Άλμπερτ Γιένγκε, πρώτου σύμβουλου της Γερμανικής πρεσβείας, ήταν αδελφή του υπουργού Εξωτερικών του Ράιχ Ιωακείμ φον Ρίμπεντροπ.
Ο εμπορικός ακόλουθος Λούντβιχ Μοΐζιτς συνταγματάρχης των Ες – Ες, Βιεννέζος πρώην δημοσιογράφος, είχε την κατασκοπεία κύρια αποστολή του.
Στο Βερολίνο ο Έρνεστ Καλτενμπρύνερ, αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών της Γκεστάπο, δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος από την απόδοση του υφισταμένου του. Του γνωστοποίησε ότι εάν δεν την εβελτίωνε, σύντομα θα επιστρατευόταν.
Θα τον έστελναν στο Ρωσικό μέτωπο, τον εφιάλτη κάθε Γερμανού. Ο Μοΐζιτς πανικοβλήθηκε. Οι μέρες κυλούσαν βαριές, βυθισμένος στην σκιά του φόβου.
Ξαφνικά ένα βράδυ ο Άλμπερτ Γιένγκε τον ειδοποίησε να έρθει επειγόντως στο σπίτι του.
Βρέθηκε μπροστά σε άγνωστό του πρόσωπο. Του συστήθηκε ως Πέτρος.
Επρόκειτο για τον Έλυεζα Μπάσνα, αρχιθαλαμηπόλο του Άγγλου πρεσβευτή. Χρησιμοποιούσε και το ψευδώνυμο Ντιέλλο. Πιο πριν είχε αλλάξει αρκετούς εργοδότες, ανάμεσα τους και ο ίδιος ο Γιένγκε. Τον απέλυσε επειδή διάβαζε και φωτογράφιζε τα γράμματά του. Γεννημένος το 1904 κατ’ άλλους στην Πρίστινα του Κοσσυφοπεδίου, κατ’ άλλους κάπου στην Αλβανία.
Η σύζυγός του Εσρά Ντιριγέ, Τουρκάλα, εργαζόταν και αυτή στην Αγγλική πρεσβεία ως μαγείρισσα.
Ο Μπάζνα είχε τέσσερα παιδιά από προηγούμενο γάμο. Την Ντιριγέ την ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα και την παντρεύτηκε. Γεροδεμένος άνδρας, μέσου αναστήματος με μαύρα μάτια και έντονα χαρακτηριστικά, διέθετε ωραία φωνή βαρυτόνου. Την αξιοποίησε σπουδάζοντας μουσική στο Μιλάνο.
Τραγουδούσε άριες. Ο Άγγλος πρεσβευτής τον συνόδευε στο πιάνο. Απέκτησε την πλήρη εμπιστοσύνη του.
Κατείχε πολλές γλώσσες, ανάμεσά τους και την Ελληνική. Είπε στον Μοΐζιτς ότι πέτυχε πρόσβαση στο χρηματοκιβώτιο του εργοδότη του.
Φωτοτύπησε αρκετά απόρρητα έγγραφα. Μπορεί να φωτοτυπήσει και άλλα στο μέλλον.
Είναι πρόθυμος να τα πουλήσει, αλλά θέλει χρήματα, πολλά χρήματα.
Άφησε να εννοηθεί πως σε περίπτωση αρνητικής απάντησης θα πήγαινε στην Σοβιετική πρεσβεία. Στην διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου οι Αγγλοαμερικανοί και οι Σοβιετικοί αλληλοκατασκοπεύονταν.
Και στις δυο πλευρές κυριαρχούσε η δυσπιστία και η καχυποψία.
Ζήτησε πέντε χιλιάδες αγγλικές λίρες για κάθε παραδιδόμενο ντοκουμέντο. Ο Μοΐζιτς δέχτηκε. Προηγουμένως έλαβε τηλεγραφικά την έγκριση των προϊσταμένων του στο Βερολίνο.
Ο Κικέρων (ψευδώνυμο που έδωσε στον Μπάζνα ο φον Παπέν) μετέδωσε στους Γερμανούς σπουδαιότατες πληροφορίες.
Ενδεικτικά αναφέρω τον κατάλογο των πρακτόρων της Ιντελλιγκενς Σέρβις στην Τουρκία, του πολεμικού υλικού που έστελναν οι Αμερικανοί στην Ρωσία μέσω Περσίας, τα πρακτικά των διασκέψεων της Μόσχας ανάμεσα στους Υπουργούς των Εξωτερικών, της Ρωσίας Βιατσεσλάβ Μολότωφ, των ΗΠΑ Κάρντελ Χωλ και της Αγγλίας Άντονυ Ηντεν καθώς και των Ρούσβελτ, Τσώρτσιλ και Στάλιν στην Τεχεράνη.
Ειδικότερα την τελική απόφαση, το δεύτερο μέτωπο να μην ανοιχθεί στα Βαλκάνια, όπως ήθελε ο Τσώρτσιλ, αλλά στην Δυτική Ευρώπη. Επίσης την έκθεση του Τσώρτσιλ για το τι εθνικότητας θα έπρεπε να είναι ο αρχηγός των αγγλοαμερικανικών δυνάμεων, καθώς και των στρατευμάτων που θα ελάμβαναν μέρος στην επιχείρηση «Οβερλορντ» (Επικυρίαρχος, συνθηματικό όνομα της απόβασης στην Νορμανδία), ανταλλασσόμενα τηλεγραφήματα ανάμεσα στον Τσώρτσιλ και τον Άγγλο πρεσβευτή, συζητήσεις ανάμεσα στον τελευταίο και τον Υπουργό των Εξωτερικών της Τουρκίας Νουμάν Μενεμένκιογλου, την απόφαση της Τουρκίας να εγκατασταθεί στην Ανατολική Θράκη, αλησμόνητη χαμένη Ελληνική πατρίδα, ραντάρ που θα κατευθύνει τα συμμαχικά αεροπλάνα να βομβαρδίσουν τις Ρουμανικές πετρελαιοπηγές, κατάλογο του πολεμικού υλικού που χορηγούσαν οι Αμερικανοί στην Τουρκία για να την καλοπιάσουν να μπει στον πόλεμο.
Οι Ρίμπεντροπ και Καλτενμπρύνερ αρχικά θεώρησαν τον Κικέρωνα βαλτό από τους Άγγλους με αποστολή να τους διοχετεύει ότι αυτοί ήθελαν.
Επείσθησαν για την ειλικρίνεια του στις 15 Ιανουαρίου 1944. Οι σύμμαχοι βομβάρδισαν την Σόφια σκοτώνοντας τέσσερις χιλιάδες αμάχους. Το προέβλεπε έγγραφο που τους είχε παραδώσει 15 μέρες πριν.
Τρία πρόσωπα έκαψαν τον Κικέρωνα. Ο εαυτός του. Άρχισε να κάνει πολυτελή ζωή δυσανάλογη προς τον πενιχρό μισθό του, ακριβά κοστούμια, νυχτερινά κέντρα, αγορά χρυσού και διαμαντιών. Ο φον Παπέν.
Κάθε τόσο επισκεπτόταν τον Τούρκο Υπουργό των Εξωτερικών για να διαμαρτυρηθεί για γεγονότα, αληθινά βέβαια, αλλά που δεν έπρεπε να τα ξέρει. Μεταπολεμικά κατηγορήθηκε πως έκαψε τον καλύτερο κατάσκοπο που διέθετε η Γερμανία.
Η Νέλλη (Ελισάβετ) Καπ Γερμανίδα κρυφοαντιχιτλερική, γραμματέας του Μοΐζιτς και πράκτορας των Άγγλων. Στις αρχές Απριλίου του 1944 αυτομόλησε στον εχθρό. Ο Κικέρων έσπευσε να εξαφανισθεί.
Κλείνοντας θα αναφερθώ στην τελική τύχη μερικών από τους πρωταγωνιστές της ιστορίας μας.
Οι Ιωακείμ φον Ρίμπεντροπ, Έρνεστ Καλτενμπρύνερ και Φράντς φον Παπέν δικάστηκαν στην Νυρεμβέργη ως εγκληματίες πολέμου.
Οι δυο πρώτοι καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν. Ο Φον Παπέν αθωώθηκε. Γερμανικό δικαστήριο αποναζιστικοποίησης του επέβαλε ολιγοετή ποινή φυλάκισης, που την εξέτισε.
Αμέσως μετά την αυτομόληση της Νέλλης Καπ, ο Μοΐζιτς κλήθηκε στο Βερολίνο για ανάκριση. Δεν γνωρίζω εάν γλύτωσε το Ρωσικό μέτωπο.
Μετά τον πόλεμο τον βρίσκουμε έμπορο υφασμάτων στο Ιννσμπουργκ της Αυστρίας.
Ο Κικέρων έλαβε από τους Γερμανούς συνολικά τετρακόσες χιλιάδες λίρες Αγγλίας, σε παλιά και σε φρεσκοτυπωμένα χαρτονομίσματα. Τα πρώτα τα ξόδεψε αμέσως. Φοβήθηκε μήπως αποσυρθούν από την κυκλοφορία.
Ήταν γνήσια. Τα δεύτερα επιχείρησε να τα ξοδέψει το 1954 στην Τουρκία. Με οργή, πόνο και αγανάκτηση διεπίστωσε πως είναι πλαστά.
Αποτελούσαν μέρος των χρημάτων που οι Γερμανοί σχεδίαζαν να διοχετεύσουν στην Αγγλία για να προκαλέσουν οικονομική κατάρρευση.
Οι κόποι του πήγαν χαμένοι. Το 1969 τον βρίσκουμε στο Μόναχο. Εργάζεται ως νυχτοφύλακας.
Πέθανε το 1970 σε ηλικία 66 ετών. Το δυτικογερμανικό δημόσιο απέρριψε την αίτησή του να του χορηγήσει σύνταξη λόγω των υπηρεσιών που προσέφερε στον πόλεμο.
Για την πολυτάραχη ζωή του γράφτηκαν δυο βιβλία στα γερμανικά. Και τα δυο μεταφράστηκαν στα αγγλικά.
Το πρώτο με τον τίτλο OPERATION CICERO (επιχείρηση Κικέρων) γράφτηκε το 1950 από το γνωστό μας Λούντβιχ Μοΐζιτς.
Σ’ αυτό βασίστηκε η κινηματογραφική ταινία FIVE FINGERS (πέντε δάκτυλα). Γυρίστηκε το 1952.
Τ ο άλλο με τον τίτλο I WAS CICERO (εγώ ήμουν ο Κικέρων) το γράψε ο ίδιος ο Κικέρων με την συνεργασία του Hans Nogly, το έτος 1962.
Βιβλιογραφία
1. Άρθρο του ERRICO PASSA στην «Ιστορία Εικονογραφημένη» Τεύχος 51 σελίδα 52.
2. Άρθρο του Α. Εδιπίδη στο Λεξικό του Ηλίου.
3. Άρθρο χωρίς όνομα στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρους Λαρούς Μπριτάνικα.
4. Το βιβλίο του Κολβιν «φον Κανάρης» Κεφάλαιο 20 σελίδα 187.
