Οσκαρ Ουάιλντ. Από τις πλέον γοητευτικές και αμφιλεγόμενες προσωπικότητες που πέρασαν από τον πλανήτη. Λαμπερά ευφυής, διαστροφικά προκλητικός, προβοκάτορας ενίοτε, κυνικά ρεαλιστής πάντοτε, λάτρης του έρωτα, της χλιδής, της καλής ζωής, αξεπέραστος ατακαδόρος, χαρισματικός φιλόσοφος…
Το “De Profundis” αποτελεί κύκνειο άσμα του. Είναι το κείμενο που έγραψε μέσα από τη φυλακή, όπου μεταφέρθηκε καταδικασμένος εξαιτίας των σεξουαλικών του επιλογών. Είναι μια κραυγή απελπισίας και ταυτόχρονα ύμνος στον έρωτα, την ελευθερία και την αλήθεια.
Η Αθανασία Καραγιαννοπούλου και ο Νίκος Νίκας “συνήργησαν” για να μεταφερθεί το αριστούργημα του Ουάιλντ, στη σκηνή. Ευρηματικοί και τολμηροί, με φλογερό πάθος & ενθουσιασμό, η σκηνοθέτις Αθανασία Καραγιαννοπούλου και ο ηθοποιός Νίκος Νίκας συναντήθηκαν επαγγελματικά για τρίτη φορά, δίνοντας πνοή σε ένα εξαιρετικά δυνατό αυτοβιογραφικό κείμενο, που μιλά “εκ βαθέων” για έρωτα, την προδοσία, την πίστη, την ηθική και την “ανηθικότητα”.
Ενα κείμενο – σταθμό της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που θα παρουσιαστεί σε πανελλήνια πρεμιέρα αύριο, τη Δευτέρα 22 και την Τρίτη 23 Αυγούστου στο Μουσείο Τυπογραφίας.
Λίγο πριν από τη μεγάλη πρεμιέρα η Αθανασία Καραγιαννοπούλου και ο Νίκος Νίκας, μίλησαν στις “διαδρομές” για την παράσταση, τον Ουάιλντ και πολλά – πολλά ακόμα.
• De Profundis. Πόσο δύσκολο ήταν το όλο εγχείρημα;
NN: Όταν έχει κανείς να αντιμετωπίσει ένα θεατρικό, υπάρχει μια σειρά δυσκολιών που, λίγο-πολύ, τις περιμένει και ανάλογα προετοιμάζεται για να τις αντιμετωπίσει. Όταν, όμως, το κείμενο που παρουσιάζεται στη Σκηνή κατάγεται από την Πεζογραφία, οι δυσκολίες είναι εντελώς απρόσμενες, αλλά και πάρα πολύ γοητευτικές. Εγώ, ως ηθοποιός, στη συγκεκριμένη παράσταση είχα την ευλογία να πάρω στα χέρια μου ένα θεατρικό, εν τέλει, κείμενο μετά τη διασκευή και μετάφραση της Αθανασίας κι έτσι οι δυσκολίες που είχα να αντιμετωπίσω μεταμορφώθηκαν σε μαγικές προκλήσεις.
ΑΚ: «Δεν υπάρχει φυλακή που να μην μπορεί να ορμήσει μέσα η Αγάπη» λέει ο Ουάιλντ. Δεν υπάρχει Σκηνή που να μην μπορεί να ορμήσει μέσα η Αγάπη λέω εγώ. Μόνο γοητεία και απωθημένο χρόνων ήταν η δουλειά πάνω στο De Profundis ώστε αυτό να γίνει θέατρο και κατάθεση ενός ανθρώπου του τότε και του πάντα σχετικά με την ελευθερία των αισθημάτων και την ελευθερία της έκφρασης.
• Το έργο του Ουάιλντ, και πάλι σε διασκευή, έχει παρουσιαστεί -αν δεν κάνω λάθος- μια ή δυο φορές στη χώρα μας. Τι σας έκανε να διαλέξετε αυτό το συγκεκριμένο έργο, αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή;
ΝΝ: Η ιδέα για το ανέβασμα του De Profundis κατ’ αρχάς δεν ήταν δική μου. Δική μου όμως ήταν η επιθυμία να ξανασυναντηθώ με την Αθανασία, ειδικά τη στιγμή που θα γινόταν μια παράσταση για το υπέροχο Μουσείο Τυπογραφίας. Τα έργα από “κτήσεως” Θεάτρου έως σήμερα είχαν -και έχουν πάντα- παρελθόν, παρόν και μέλλον. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για παραστάσεις που έχουν την αφετηρία τους σε πεζά κείμενα, άρα κάθε φορά η διασκευή “συνομιλεί” με την εποχή και τα όνειρα του κάθε δημιουργού.
ΑΚ. Το De Profundis, η συγκλονιστική επιστολή του Όσκαρ Ουάιλντ από τις φυλακές του Ρέντινγκ, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα με αυτή τη μορφή: Ως υπερασπιστικό στοιχείο που καταθέτει ένας σύγχρονος δικηγόρος στους Ενόρκους (το κοινό) για να αποδοθεί μια νέα ετυμηγορία στον μεγάλο ποιητή του 19ου αιώνα. Η μετάφρασή μου και η διασκευή έγιναν ειδικά για την παράσταση αυτή και για τον χώρο του Μουσείου Τυπογραφίας. Η ανάγκη μου ήταν να ακουστεί η Απολογία ενός μεγάλου πνεύματος και να λειτουργήσει ως μάθημα ζωής, φιλοσοφία και θάρρος για τους ανθρώπους του σήμερα.
• Έχω την αίσθηση πως με την κλασική λογοτεχνία, συμβαίνει το εξής οξύμωρο: όλοι γνωρίζουν τα έργα της, σχεδόν κανείς όμως δεν τα έχει διαβάσει, τουλάχιστον ολόκληρα. Τι συναισθήματα περιμένετε από τους θεατές όταν θα βγουν από την παράσταση;
ΝΝ: Θα ευχόμουν να πάθουν αυτό που έπαθα εγώ όταν πρωτοδιάβασα το κείμενο. Είναι πολύ σωστή η παρατήρησή σου, αφού πρέπει να ομολογήσω ότι ούτε εγώ είχα διαβάσει το De Profundis πριν έρθει αυτή η υπέροχη αφορμή για τη συγκεκριμένη παράσταση. Θέλω να βγουν, λοιπόν, από την παράσταση ανακαλύπτοντας τον πασίγνωστο Όσκαρ Ουάιλντ.
ΑΚ: Όταν ρωτούσαν οι μαθητές του τον Κουν: «Τι να διαβάσω Δάσκαλε για να γίνω καλύτερος ηθοποιός;» εκείνος απαντούσε: «Να διαβάσεις Ντοστογιέφσκι και όλους τους κλασικούς αν θέλεις να γίνεις καλύτερος άνθρωπος!». Όποιος έχει ανοίξει το βιβλίο του Ουάιλντ, αποκλείεται να το άφησε μισοτελειωμένο. Στην παράσταση, οι θεατές δεν θα έρθουν αντιμέτωποι με την κλασική λογοτεχνία, αλλά με το θέατρο ως φωνή του αδικημένου, του ελεύθερου και του αγωνιστή. Ιδανικά, θα ήθελα να βγουν από την παράσταση και αφού περιφερθούν λίγο ακόμα στο Μουσείο Τυπογραφίας, αναλογιζόμενοι την ευθύνη του Τύπου για την Ιστορία του Κόσμου, να οργανώσουν την επόμενη επίσκεψή τους. Στο Μουσείο και στην παράστασή μας.
• Τι θα δουν οι θεατές αύριο, μεθαύριο και την Τρίτη στο Μουσείο Τυπογραφίας;
ΝΝ: Έναν άνθρωπο που ξεπέρασε το μέτρο, αλλά ευτυχώς έζησε και πρόλαβε να επαναπροσδιοριστεί και να επαναπροσδιορίσει τη θέση του απέναντι στον κόσμο και στον συνάνθρωπό του.
ΑΚ: Δεν θα δουν μόνο. Θα ακούσουν. Θα αφουγκραστούν. Θα νιώσουν. Και τελικά θα αποφασίσουν αν οι… “γλυκές βροχές της φύσης πέφτουν εξίσου επί δικαίων και αδίκων”.
• Τελικά, όπως φαίνεται από την ιστορία, η αγάπη πολύ συχνά “είναι αμαρτία”. Αυτό τείνει να εκλείψει; Ή πάντα οι άνθρωποι θα κατακρίνουν “αγάπες” που ξεπερνούν τις κατεστημένες προκαταλήψεις και ηθική;
ΝΝ: Σαφέστατα και δεν πρόκειται να εκλείψει, γιατί η ανθρώπινη φύση έχει ένα σκοτάδι που δεν μπόρεσε να το διαπραγματευτεί όλους τους αιώνες της ύπαρξής της. Ο καθένας από εμάς “απαγορεύει” και “επιτρέπει” πράγματα στους άλλους ανάλογα με τις προσωπικές του διαθέσεις και αντιλήψεις. Η μισαλλοδοξία ήταν και πάντα θα είναι διαχρονική.
ΑΚ: Κοίταξε γύρω σου. Κάθε περιοδικό life style, κάθε εκπομπή που γεμίζει τις ώρες των παραιτημένων ανθρώπων, πασπαλίζεται πάντα με μια απαγορευμένη “Αγάπη”. Αλλιώς δεν πουλάει. Κολακεύει τους “κανονικούς” ανθρώπους με κακεντρεχή σχόλια για τις “εξαιρέσεις” ή ψεύτικους οίκτους και διακηρύσσει την ελευθερία, όταν βαθιά εύχεται την καταδίκη όσων -άθελα τους- ένιωσαν μια αγάπη “που δεν τολμά να πει το όνομά της”. Άλλωστε, όπως έλεγε και ο Ιρλανδός συγγραφέας, «μιλούν για ηθική όσοι δεν μπορούν να είναι ανήθικοι».
• Αρέσει στους ανθρώπους να γίνονται “δικαστές” των πάντων. Γιατί;
ΝΝ: Γιατί ενδόμυχα -στην καλύτερη περίπτωση, ασυνείδητα- ο καθένας μας πιστεύει ότι είναι καλύτερος από τον διπλανό του. Έτσι, τοποθετούμε τον εαυτό μας στο απυρόβλητο και βρίσκουμε αφόρητα διασκεδαστικό να εξασκούμαστε στην τοξοβολία πάνω σε έμψυχους στόχους.
ΑΚ: Γιατί έτσι αποφεύγουν να είναι κατηγορούμενοι. Ο δικαστής του Όσκαρ Ουάιλντ, όταν έβγαλε την καταδικαστική απόφασή του, είπε πως ήταν η πιο άγρια υπόθεση που είχε ποτέ. Ένας δικαστής που είχε δικάσει φόνους και βιασμούς! Αυτή είναι και σήμερα η εποχή μας: Ο ένας δικάζει τον άλλο αγνοώντας πως, κάποια μέρα, στο ίδιο εδώλιο θα σταθεί κι αυτός, απολογούμενος όχι μόνο για τις αμαρτίες του “αλλά και για ό,τι όμορφο και τρυφερό υπάρχει μέσα του”.
• Εκτός από το δικαστικό σύστημα της εποχής ήταν και ο Τύπος που καταβαράθρωσε τον Ουάιλντ. Αυτή η ακαταμάχητη δύναμη των λέξεων που γράφονται και μετά τυπώνονται στο χαρτί και μπορούν να καταστρέψουν ή να ανυψώσουν. Και πάλι ένα στοιχείο διαχρονικό…
ΝΝ: Οι τυπωμένες λέξεις κατά τη γνώμη μου δημιουργούν την εξής ασάφεια: κάποιες φορές μπερδεύουν το οριστικό που έχει από τη φύση της μια τυπωμένη λέξη, με το σημαντικό και αυτό που έχει συμβεί στην πραγματικότητα. Με πιο απλά λόγια, η τυπωμένη λέξη όταν δε λέει την αλήθεια, αδικεί την Ιστορία.
ΑΚ: Η μεγαλύτερη απόδειξη της Ιστορίας είναι ο Τύπος. Ο Τύπος καταγράφει το θρίαμβο, αλλά και την πτώση και συχνά ευθύνεται και για τα δύο. Η τυπωμένη λέξη μπορεί να ξεπεράσει σε δύναμη και τη δικαιοσύνη: Μια αμετάκλητη δικαστική απόφαση μπορεί να αθωώσει ή να καταδικάσει κάποιον. Η τυπωμένη όμως “απόφαση” για την τύχη του, πολύ πριν δικαστεί, μπορεί να τον ηρωποιήσει ή να τον οδηγήσει σε φυσικό ή πνευματικό θάνατο.
• Αθανασία, εκτός των άλλων σπουδών σου, έχεις φοιτήσει στη Νομική. Νίκο και εσύ, εκτός από ηθοποιός, είσαι απόφοιτος της Φιλοσοφικής. Ποια είναι η δική σας “ετυμηγορία” για τον “κατηγορούμενο”; Και πώς κρίνετε τους “κατηγόρους” του;
ΝΝ: Η μόνη ενοχή που μπορώ να αποδώσω στον Ουάιλντ, κάνοντας ακόμα πιο έντονη την αθωότητά του, είναι ότι για μια και ίσως μοναδική στιγμή στη ζωή του -και ίσως άθελά του- επέλεξε το ψέμα από την αλήθεια. Έτσι οδηγήθηκε στη φυλακή. Από την άλλη, όμως, μ’ αυτό τον τρόπο, εξασφάλισε τον καθαγιασμό του. Στα μάτια της Ανθρωπότητας, βέβαια, θέλω να πιστεύω ότι η αθωότητά του είναι με Α κεφαλαίο, πια.
ΑΚ: Η μόνη “ετυμηγορία” που μπορώ να σκεφτώ είναι για τον ίδιο τον Νόμο: Έναν ντροπιαστικό νόμο που καταδίκαζε την ερωτική επιλογή κάποιων ανθρώπων, θεωρώντας την έγκλημα! Σύμφωνα με τον Νόμο, όμως, σωστά έπραξαν οι κατήγοροι και δικαίως καταδικάστηκε ο συγγραφέας από το Δικαστήριο. Εφόσον το “έγκλημα” διεπράχθη. Ο Νόμος, όμως, αποκαλύπτει την τεράστια υποκρισία ενός Έθνους που δεν δίστασε να καταστρέψει το μεγαλύτερο… εξαγώγιμό του προϊόν. Ο Ουάιλντ δεν μπορεί να κριθεί για τις προσωπικές του επιλογές. Ο Ουάιλντ είναι ο Ευτυχισμένος Πρίγκιπας, ο Ντόριαν Γκρέυ, ο Ιδανικός Σύζυγος. Και όλοι αυτοί είναι όχι μόνο αθώοι, αλλά και οικοδεσπότες ενός υπέροχου κόσμου που, γενναιόδωρα, μας υποδέχεται από τα παιδικά μας χρόνια μέχρι τα βαθιά γεράματά μας.
• Η παράσταση είναι εμπνευσμένη από το Μουσείο Τυπογραφίας. Ένας χώρος πυροδότησε μια δυναμική συνεργασία και μια συγκλονιστική παράσταση, που έχουμε τη χαρά να ξεκινά το “ταξίδι” της από τα Χανιά, από το Μουσείο Τυπογραφίας.
ΝΝ: Πάντα πίστευα πως η επιθυμία κάνει τον κόσμο να γυρίζει. Όταν συναντιούνται λοιπόν πολλές επιθυμίες, αυτό που συμβαίνει είναι μαγικό και γίνεται πολύ “εύκολα”. Για να γίνω πιο σαφής, η επιθυμία του κ. και της κας Γαρεδάκη που δημιούργησαν αυτό το υπέροχο Μουσείο-κόσμημα για την Ελλάδα, συναντήθηκε με την επιθυμία της Έλιας Κουμή και της Μαρίας Μυστακίδου να ξεκινήσει μια παράσταση από το Μουσείο και για το Μουσείο, συναντώντας παράλληλα τη δική μου επιθυμία να ξαναβρεθώ με την Αθανασία, με αφορμή αυτόν τον υπέροχο χώρο και να κάνουμε αυτό το μαγικό ταξίδι. Θέλω να πιστεύω “ότι το σύμπαν συνωμότησε”.
ΑΚ: Όταν άκουσα τον ενθουσιασμό του Νίκου για την πρώτη συνεργασία του με το Μουσείο Τυπογραφίας, μια ιδέα άνθισε μέσα μου: Σ’ αυτόν τον μοναδικό στην Ελλάδα χώρο, εκεί όπου οι μηχανές μιλούν για τους ανθρώπους και η Ιστορία γράφτηκε και κλείστηκε για πάντα, ονειρεύτηκα να ακουστεί η Επιστολή De Profundis του καταδικασμένου Όσκαρ Ουάιλντ, του ποιητή που απασχόλησε τον Τύπο όσο κανείς, τόσο με το έργο του όσο και με την προσωπική του ζωή. Η εκ βαθέων καταγραφή της ιστορίας του στην επιστολή αυτή, κατάφερε -σαν κάθε τυπωμένη γραφή- να γίνει η Ιστορία ενός Κόσμου. To έργο βρήκε τον ιδανικό χώρο στο μαγικό Μουσείο Τυπογραφίας και τους ιδανικούς συνοδοιπόρους στους εξαιρετικούς ανθρώπους του. Εν μέσω των πρωτοσέλιδων της ζωής του και της Ιστορίας του Τύπου, ο Ουάιλντ με την εξαίσια φωνή και ευαισθησία του Νίκου Νίκα, ζητά μια νέα ετυμηγορία. Από εσάς.
Info
De Profundis “Η αγάπη που δεν τολμά να πει το όνομά της”
Πανελλήνια Πρεμιέρα στο Μουσείο Τυπογραφίας, στα Χανιά
21, 22 & 23 Αυγούστου, στις 9.30 μ.μ.
Μετάφραση – Διασκευή (2016 – ειδικά για την παράσταση) Σκηνοθεσία / Μουσική Επιμέλεια: Αθανασία Καραγιαννοπούλου
Ερμηνεία: Νίκος Νίκας
Μουσική Επεξεργασία / Ερμηνεία Τραγουδιού «Wilde»: Θόδωρος Τσεκούρας / Sundayman
Φωτογραφίες: Γιάννης Πρίφτης
Styling: Χρόνης Τζήμος
Sound Designing: Βάσια Μίχα
Ηχοληψία, φωτισμοί: Γιώργος Σκαλίδης & Μουσικές Καταγραφές
Διάρκεια Παράστασης: 1 ώρα & 10 λεπτά.
