Το αμέσως προηγούμενο σημείωμά μας (18.08.2021, «Ο διάλογος και τα ώτα μας») είχε ασχοληθεί με τον διάλογο και τις προϋποθέσεις, ώστε να είναι χρήσιμος και ωφέλιμος στους ανθρώπους και στις κοινωνίες τους. Ήταν συνέχεια και ολοκλήρωση μιας προγενέστερης δημοσίευσής μας στις 14 του παρελθόντος Απριλίου, στα “Χανιώτικα Νέα”, για τον διάλογο («Ο διάλογος»).
Καθώς σε λίγες μέρες από την ώρα που γράφονται αυτές εδώ οι γραμμές αναμένονται τα αποτελέσματα των πανελλαδικών εξετάσεων και θα ιδούμε και ποιοι θα εισέλθουν στα ανώτατα εκπαιδευτικά της χώρας μας και πόσοι θα πάρουν τον δρόμο της ξενιτιάς για την εξασφάλιση των γνώσεων και της Γνώσης, οι οποίες, στο πέρασμα του καιρού, θα φέρουν και την αρμονική ένταξη της σημερινής νεολαίας στο κοινωνικό σύνολο και την προσοδοφόρα επαγγελματική της αποκατάσταση στους κόλπους του, ας γράψουμε λίγα λόγια σχετικά στο παρόν αρθρίδιο. Είναι, βλέπετε, η Παιδεία και η εκπαίδευση της νέας γενιάς από τα αγαπημένα μας θέματα, εδώ και χρόνια.
Ξεκινώντας από το νηπιαγωγείο και φτάνοντας στο πανεπιστήμιο βλέπουμε πως η παρεχόμενη από το κράτος εκπαίδευση των μελών του κοινωνικού συνόλου, η οποία συντελεί στην ψυχική και την πνευματική καλλιέργεια της νεολαίας, δεν είναι ένας αυτόνομος μηχανισμός, ανεξάρτητος και ξεκομμένος από το γύρω του περιβάλλον, εκτός τόπου και χρόνου. Είναι «παιδί» της ίδιας της κοινωνίας που ζούμε καθημερινά. Άρα, αν επιθυμούμε να ιδούμε σε βάθος και πραγματικά, προκειμένου να τα υπερφαλαγγίσουμε ή/ και να επιλύσουμε όσα εξ αυτών λύνονται, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το σχολείο στη δύσκολη εποχή μας, χρειάζεται να το κάνουμε εξετάζοντας, την ίδια στιγμή, και την κατάσταση της «σύγχρονης» κοινωνίας μας, αντιλαμβανόμενοι δηλαδή ότι η κοινωνία μας νοσεί και ψάχνοντας να βρούμε πού οφείλεται η χρονίζουσα δυσίατή της κατάσταση.
Συμπτώματα, λοιπόν, που μαρτυρούν ότι η κοινωνία μας νοσεί σήμερα αψευδή είναι ότι πυκνώνουν οι φωνές για στροφή αφενός στη διά βίου απόπειρα πρόσληψης πνευματικών εφοδίων με την επιφανειακή μόρφωση των εργαζομένων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, έτσι ώστε αυτή να εξυπηρετεί τα συμφέροντα της αγοράς και για εκπαίδευση, από τα σχολικά χρόνια έως και τα πανεπιστημιακά, επί πληρωμή από λίγους, αφετέρου. Ακούμε, εντός και εκτός Ελλάδας, όλο και συχνότερα και από επίσημα χείλη «Η αγορά ζητά τούτο ή το άλλο», «Πρέπει να προσαρμόζουμε τα προγράμματα σπουδών στις απαιτήσεις της αγοράς» και όσοι τα λένε απευθυνόμενοι ως επί το πλείστον σε προπτυχιακούς και σε μεταπτυχιακούς φοιτητές εννοούν ότι η παρεχόμενη στους πολίτες εκπαίδευση πρέπει να παράγει «στελέχη» από τη μια που θα κατευθύνουν και θα ελέγχουν την οικονομία και την κοινωνία και «ρομπότ» από την άλλη για την αγορά και όχι σκεπτόμενους ανθρώπους για την κοινωνία.
Και για να μην πολυλογούμε, η Παιδεία του 21ου αιώνα παγκοσμίως μοιάζει πια ατομική υπόθεση συνυφασμένη με την οικονομική ευμάρεια των κοινωνικοοικονομικά «δυνατών» τάξεων και όχι κοινωνικό δικαίωμα που προασπίζεται από το κράτος εις όφελος όλων των μελών της κοινωνίας. Δεν είναι λίγοι, επομένως, όσοι ισχυρίζονται ότι δεν θα αργήσει ο καιρός που και τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια θα κληθούν από το κράτος να προσαρμόσουν τα προγράμματα σπουδών και τον προσανατολισμό τους στις απαιτήσεις του κεφαλαίου και της αγοράς εργασίας, δημιουργώντας – όχι ολοκληρωμένες προσωπικότητες όπως θα έπρεπε να είναι ο στόχος – αλλά πλήρως υποταγμένους εργάτες, όπως εγράφη παραπάνω. Κι αν δεν συμμορφωθούν, τη θέση τους θα πάρουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια που θα παρέχουν έναντι αμοιβής υψηλόβαθμα στελέχη στο κεφάλαιο και στην αγορά και ο λοιπός κόσμος θα βουλοπλέει στα έλη της αμορφωσιάς.
Οφείλουμε, εκ των πραγμάτων, λοιπόν, να αντιστεκόμαστε όλοι μαζί σε όποιον θεωρεί την εκπαίδευση εμπορική συναλλαγή και την Παιδεία εμπόρευμα, να ορθώνουμε ως πανανθρώπινη κοινωνία το ανάστημά μας στην πολιτική εκείνη που τείνει να κυριαρχήσει παντού με την παγκοσμιοποίηση και που συνδέει την Παιδεία με την αγορά και την οικονομία της και όχι με τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες. Και τούτο στις μέρες μας επιβάλλεται περισσότερο από άλλοτε, εφόσον, όπως όλοι θα συμφωνήσουμε και καθώς έχει δείξει άλλωστε και η Ιστορία στο διάβα των χρόνων, η σύνδεση της Παιδείας με την αγορά και την ελεύθερη οικονομία με τους κανόνες τους την καθιστά δυσπρόσιτη για μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας, ιδίως τη νέα γενιά, ταξική, συνήθως δε ανορθολογική και αντιεπιστημονική.
