YΓΕΙΑ – ΒΟΤΑΝΑ

Επιμέλεια:
ΣΑΚΗΣ ΚΟΥΒΑΤΣΟΣ
info@herb.gr

Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι COLCHICUM autumnale (Κολχικό το φθινοπωρινό. Ανήκει στην οικογένεια των Λειριΐδων. Το συναντούμε με τις ονομασίες  αγριόκρινο, χιονίστρα και σπασόχορτο.
Είναι διαδεδομένο στα όχι πολύ υγρά λιβάδια. Φύεται έως πολύ ψηλά σε ορεινές περιοχές.
Είναι βολβώδες, πολυετές, ποώδες φυτό. Τα άνθη του έχουν χρώμα ρόδινο – ιώδες και μοιάζουν με τα άνθη των κρόκων, αλλά έχουν 6 στήμονες. Το λουλούδι του κολχικού είναι σχεδόν όμοιο μ’ αυτό του κρόκου εκτός από τους στήμονες που στο κολχικό είναι έξη ενώ στον κρόκο μόνο τρεις. Η αντίθεση αυτή είναι χαρακτηριστική για την αναγνώρισή τους. Αν και έχουμε συνηθίσει τον κρόκο σαν λουλούδι ανοιξιάτικης άνθισης, πολλές ποικιλίες του ανθίζουν το φθινόπωρο, σχεδόν την ίδια περίοδο που τελειώνει η ανθοφορία του κολχικού του φθινοπωρινού.
Τα φύλλα είναι μεγάλα λογχοειδή (φτάνουν σε μήκος τα 30 εκατοστά και σε πλάτος τα 2 έως 4 εκατοστά), σκληρά σαν δέρμα.
Το χρώμα τους είναι σκούρο πράσινο και σχηματίζουν ένα είδος ροζέτας στο κέντρο της οποίας βρίσκεται ο καρπός. Οι καρποί ωοειδείς, αναπτύσσονται δε την επόμενη άνοιξη. Οι ρίζες είναι ινώδεις και ο βολβός είναι μεγάλος, σαρκώδης και περιβάλλεται από μεμβρανώδες κάλυμμα.
Τα ζώα βόσκουν με προσοχή ανάμεσα τους γιατί γνωρίζουν ότι είναι δηλητηριώδες φυτό. Υπάρχουν περιπτώσεις δηλητηρίασης παιδιών τα οποία έπαιζαν με τις κάψουλες του φυτού και έτρωγαν το καρπό ή από το γάλα κατσίκας που είχε φάει πρόσφατα πολύ από αυτό το βότανο. Τα φύλλα του κολχικού μαραίνονται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και αντικαθίστανται από τα άνθη. Oταν δηλαδή συναντούμε το φυτό ανθισμένο, τα φύλλα δεν υπάρχουν. Μετά τη γονιμοποίηση οι κάψουλες των σπόρων σχηματίζονται κάτω από το έδαφος και βγάζουν νέα φύλλα την επόμενη άνοιξη. Το κολχικό ανθίζει ακόμη και αν ο βολβός δεν βρίσκεται στο έδαφος.

Ιστορικά στοιχεία
Το κολχικό είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Οι γιατροί της αρχαίας Ελλάδας είναι αναγνωρίσει την αποτελεσματικότητα του φυτού κατά της οξείας ουρικής αρθρίτιδας. Χρησιμοποιούσαν το βότανο σε μικρές ποσότητες για την ποδάγρα, το άσθμα, την κατακράτηση υγρών και προβλήματα νεφρών.
Τον 5ο αιώνα μ.Χ. βοτανολόγοι της Βυζαντινής αυτοκρατορίας το χρησιμοποίησαν για να θεραπεύσουν ρευματισμούς και αρθρίτιδα, ενώ οι Aραβες άρχισαν να το χρησιμοποιούν για την ποδάγρα.
Αν και ο οργανισμός δεν ανέχεται το βότανο αυτό επαρκώς, έχει χρησιμοποιηθεί στις αγροτικές περιοχές εναντίον των νεφρικών παθήσεων, του ασκίτη και του άσθματος.

Συστατικά – χαρακτήρας
Το βότανο περιέχει λιπαρή ουσία, άμυλο, ινουλίνη και γαλλικό οξύ. Το Κολχικό το φθινοπωρινό περιέχει μία ουσία που έχει την ικανότητα να σταματήσει την διαίρεση των κυττάρων, δηλαδή λειτουργεί ως κυτταροστατικό, την κολχικίνη (η μεγαλύτερη συγκέντρωση αυτής της ουσίας βρίσκεται στους ώριμους σπόρους και τον βολβό του φυτού) αλλά δυστυχώς είναι πολύ τοξική, για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον του καρκίνου.
Η κολχικίνη είναι ισχυρό δηλητήριο των κυττάρων. Η δράση της είναι παρόμοια με τη δράση του αρσενικού. Για τον λόγο αυτό ονομάστηκε ´φυτικό αρσενικό´.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα
μέρη – συλλογή
Το φυτό ανθίζει τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο. Οι καρποί του αναπτύσσονται τον Μάιο και τον Ιούνιο.
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται ο βολβός και οι σπόροι του φυτού.

Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Δρα ως αντιαρθριτικό και διουρητικό. Βοηθά στην αντιμετώπιση της ποδάγρας, της σκληροδερμίας και των ρευματισμών.
Θεωρείται κλασικό φάρμακο κατά της ουρικής αρθρίτιδας.
Είναι φυτό αναλγητικό. Σε μικρές δόσεις χρησιμοποιείται στην οδοντιατρική για τους πονόδοντους. Και είναι δραστικό για τους χρόνιους ρευματισμούς.
Ο βολβός και οι σπόροι του κολχικού χρησιμοποιούνται στην ομοιοπαθητική ως φάρμακο. Στην ομοιοπαθητική δίνονται για την αντιμετώπιση της διάρροιας, την ποδάγρα, τις ρευματικές αρθρώσεις, τα στομαχικά και εντερικά προβλήματα.

Παρασκευή και δοσολογία  
Το βότανο χρησιμοποιείται υπό μορφή εκχυλίσματος ή βάμματος.
Υπό μορφή βάμματος (των σπόρων) η ημερήσια δοσολογία είναι από 1 έως 5 γραμμάρια.
Για τον πονόδοντο τοποθετούσαν ένα βαμβάκι με βάμμα του βοτάνου στο δόντι για να μαλακώσει ο πόνος.
Για τον σκοπό αυτό συνδύαζαν το κολχικό με φύλλα δυόσμου και ιτιάς.

Προφυλάξεις
Το φυτό πρέπει να χρησιμοποιείται σε πολύ μικρές δόσεις.
Δεν πρέπει να λαμβάνονται περισσότερα από 1-5 γραμμάρια βάμματος σε ημερήσια βάση. Να αποφεύγεται η χρήση του ισχυρού αυτού δηλητηρίου χωρίς εντολή ιατρού.
Σε περίπτωση υπερβολικής δοσολογίας μπορεί να προκληθούν κάψιμο στο στόμα, γαστρικοί πόνοι, διάρροια και βλάβες στα νεφρά. Η δηλητηρίαση από αυτό το φυτό μοιάζει με τη δηλητηρίαση από αρσενικό. Τα συμπτώματα εμφανίζονται μετά από 2 ως 5 ώρες.
Μπορεί να προκληθεί και θάνατος από αναπνευστική ανεπάρκεια ενώ λιγότερα από 2 γραμμάρια είναι ικανά να σκοτώσουν ένα παιδί. Συγκεκριμένο αντίδοτο δεν υπάρχει και η καλύτερη θεραπεία είναι η πλύση στομάχου. Παρατεταμένη χρήση μπορεί ακόμη να προκαλέσει απώλεια μαλλιών, ανωμαλίες του αίματος, μυϊκούς πόνους και αδυναμία.
Οι έγκυες και οι νεφροπαθείς δεν επιτρέπεται να το χρησιμοποιούν σε καμία περίπτωση.
Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα είναι απολύτως ασφαλή.