Γράφει η ΕΙΡΗΝΗ ΜΠΑΛΑΝΤΙΝΟΥ, MSc, PhD*
Ποιος δεν έχει απορήσει κάποια στιγμή στη ζωή του γιατί παχαίνει χωρίς να τρώει πολύ, ενώ ο διπλανός του, ο οποίος μασουλάει συνεχώς παραμένει τόσο αδύνατος; Ποιος δεν έχει παρατηρήσει στον δρόμο παχύσαρκους γονείς να συνοδεύουν παχύσαρκα παιδιά αλλά και αδύνατα παιδιά να μοιάζουν στον σωματότυπο με τους αδύνατους γονείς τους;
Το γεγονός ότι στους ανθρώπους υπάρχουν γονίδια που καθορίζουν πόσα κύτταρα λίπους θα υπάρχουν και πού θα κατανεμηθούν στο σώμα, δεν προκαλεί σήμερα έκπληξη. Εκπληξη αλλά και ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας αναμένεται τα παιδιά να έχουν μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης από τους γονείς τους εξαιτίας της παχυσαρκίας.
Ενώ σε παλιότερες εποχές οι παχύσαρκοι άνθρωποι ήταν τόσο σπάνιο φαινόμενο, ώστε να λατρεύονται ως θεοί, σήμερα η παχυσαρκία αποτελεί ένα πολύ σοβαρό ζήτημα στη σύγχρονη κοινωνία, με την Ελλάδα να κρατά την πρωτιά στην Ευρώπη στην παιδική παχυσαρκία.
Μεγάλος όγκος μελετών αποδεικνύουν ότι η παχυσαρκία είναι κληρονομική, δηλαδή τα γονίδια παίζουν άμεσο ρόλο στην πιθανότητα ενός ανθρώπου να γίνει υπέρβαρος, εξηγώντας σε έναν βαθμό γιατί μερικοί μένουν λεπτοί χωρίς να καταβάλουν ιδιαίτερη προσπάθεια, ενώ άλλοι πρέπει να πασχίζουν σκληρά για να μη βάλουν παραπανίσια κιλά. Από μελέτες που έχουν γίνει σε δίδυμα αδέλφια φαίνεται ότι η κληρονομικότητα επιδρά σε ποσοστό μέχρι και 70% στην ανάπτυξη παχυσαρκίας. Τα παιδιά, των οποίων και οι δυο γονείς είναι παχύσαρκοι, έχουν 80% πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκα, ενώ ο κίνδυνος αυτός περιορίζεται στο 8% όταν έχουν φυσιολογικό βάρος.
Τα γονίδιά μας καθορίζουν πόσο λίπος θα συσσωρευτεί στο σώμα μας και που, πόσο πεινασμένοι νιώθουμε και πόσο φαγητό θα φάμε, αν υποφέρουμε από ακατάσχετη λαιμαργία, πόσο πολύ μας αρέσουν τα γλυκά, πώς διασπάται το λίπος αλλά και πόση ενέργεια παίρνουμε από την τροφή.
Ομως, παρόλο που η κληρονομικότητα αποτελεί τον ´οπλισμό της σκανδάλης´ της παχυσαρκίας, περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η διατροφή, η άσκηση, ο τρόπος ζωής αλλά και ορμονικές διαταραχές, είναι αυτοί που ´πατούν την σκανδάλη´ για την εκπυρσοκρότηση, δηλαδή την εμφάνιση παχυσαρκίας. Μελέτες αποδεικνύουν ότι η σωματική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει μέχρι και 40% τη γενετική προδιάθεση που έχει κάποιος για παχυσαρκία.
Ενδιαφέρον έχει η θεωρία ότι τα ´γονίδια της παχυσαρκίας´ κατά το παρελθόν έδρασαν ευεργετικά γι? αυτό και μεταδόθηκαν στις επόμενες γενεές με τη διαδικασία της φυσικής επιλογής. Σε άλλες εποχές, όσοι είχαν μεγαλύτερα αποθέματα λίπους είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης σε περιόδους λιμού. Ωστόσο, αυτή η φυσική επιλογή είναι πλέον όχι μόνο άχρηστη αλλά και επικίνδυνη σε κοινωνίες με σταθερή προσφορά τροφής.
Χάρη στις εργασίες των ερευνητών, είναι δυνατόν σήμερα να προβλεφθεί η κατανομή του λίπους σώματος σε ένα άτομο, ενώ δεν αποκλείεται στο σύντομο μέλλον να δημιουργηθούν φάρμακα που να επηρεάζουν τη δράση των γονιδίων αλλοιώνοντας την πορεία του ατόμου προς την παχυσαρκία και τροποποιώντας το σχήμα του σώματός του.
*μοριακή βιολόγος – γενετίστρια
